Terapie z udziałem zwierząt

W artykule „Leczniczy kontakt ze zwierzętami” przedstawiliśmy zooterapię, zwaną również animaloterapią, jako skuteczną naturalną metodę leczenia i rehabilitacji pacjenta, w której dobroczynny czynnik stanowi kontakt ze zwierzęciem. Ma on znaczenie tak naprawdę dla każdego z nas, jednak jest szczególnie istotny w przypadku osób chorych i niepełnosprawnych.

Zwierzęta wspaniale sprawdzają się w roli terapeutów. Ich zachowanie jest w pełni naturalne, dzięki czemu naturalne i spontaniczne są przy nich również osoby chore. Pozytywny wpływ przedstawicieli fauny na organizm ludzki – i to zarówno jego stan fizyczny, jak i psychiczny – potwierdziły liczne prowadzone na całym świecie badania. Zostało dowiedzione, że obcowanie ze zwierzętami sprzyja przyspieszeniu procesu rehabilitacji. Z jednej strony działa uspokajająco na osoby zestresowane lub nadpobudliwe, z drugiej natomiast uaktywnia pacjentów z anemią czy np. depresją.

Do najpopularniejszych terapii z udziałem zwierząt należą w naszym kraju:

• dogoterapia (kontakt z psem);
• felinoterapia (kontakt z kotem);
• hipoterapia (kontakt z koniem).

Dogoterapia

W dogoterapii (ang. dog – pies), zwanej również kynoterapią (gr. kynos – pies), zwierzęcym terapeutą jest odpowiednio dobrany pies. Powinien on odznaczać się łagodnością i posłuszeństwem, z ochotą wykonywać polecenia, a do tego być zarówno przyjacielski, jak i przewidywalny. Do ras, które często wykorzystuje się w tej formie terapii, należą m.in. labrador, golden retriever czy nowofundland, a także mniejsze psy jak beagle, cavalier, grzywacz chiński czy chihuahua. W tej kwestii nie ma jednak jednoznacznej reguły. Tak naprawdę każdy pies musi zostać najpierw wytresowany, potem poddaje się go specjalnym testom i tylko jeśli je zaliczy, będzie mógł uczestniczyć w zajęciach z pacjentami. Nad tym, by terapia przebiegała prawidłowo, pieczę trzyma zespół specjalistów, tj. przewodnik psa i dogoterapeuta, a także psycholog, pedagog oraz fizjoterapeuta.

Dogoterapia sprawdza się jako wsparcie terapii i rehabilitacji osób niepełnosprawnych zarówno fizycznie i intelektualnie, ale też emocjonalnie i społecznie. Znajduje zastosowanie szczególnie w przypadku dzieci z zaburzeniami rozwoju, z takimi schorzeniami jak np. zespół Downa, autyzm, zespół Aspergera, ADHD czy mózgowe porażenie dziecięce.

Proste gesty w postaci głaskania lub masażu psa przynoszą pacjentowi takie korzyści, jak:

• łagodzenie stresu;
• działanie relaksujące i uspokajające;
• poprawa samopoczucia i złagodzenie bólu dzięki pobudzeniu wydzielania substancji endogennych;
• wzmacnianie układu odpornościowego.

Zajęcia z psim terapeutą pozwalają zrealizować następujące cele:

• dotyczące zdrowia psychicznego, tj. wzrost pewności siebie, rozwój komunikacji werbalnej;
• fizyczne, tj. rozwój ogólnej sprawności ruchowej, funkcji motorycznych, a także poczucia równowagi;
• motywacyjne, ponieważ wzmacniają motywację do ćwiczeń;
• edukacyjne, tj. poprawa pamięci zarówno krótko-, jak i długotrwałej, wzbogacenie słownictwa.

Okazuje się, że nie tylko specjalistyczna terapia, ale już nawet samo posiadanie psa wiąże się z licznymi korzyściami:

• motywuje nas do działania;
• zapewnia poczucie bezpieczeństwa;
• zaspokaja potrzebę kontaktu emocjonalnego;
• zmniejsza poczucie osamotnienia;
• przyczynia się do wzrostu samooceny;
• zmniejsza ryzyko wystąpienia zaburzeń depresyjnych;
• wpływa na redukcję stresu.

Dogoterapia stanowi w oczach dzieci formę zabawy, dzięki czemu motywuje je do utrzymania dłuższej koncentracji, jak i wzbudza chęć do wykonania zadania.

Interakcja z psem umożliwia dotarcie do autystycznego świata dziecka. Dzieje się tak dzięki złagodzeniu jego strachu i wrogości wobec otaczającej rzeczywistości.

Warto w tym miejscu wspomnieć o jednej z najnowszych form terapii z udziałem psa, którą jest dogoterapia społeczna. Adresuje się ją do dzieci z rodzin patologicznych, którym często brakuje umiejętności nawiązania kontaktu z innymi ludźmi i które cechuje nieprzystosowanie społeczne.

Felinoterapia

Felinoterapia (łac. felis – kot, gr. therapeia – terapia) jest terapią z udziałem kota. O jej dobroczynnym, leczniczym wpływie na nasze zdrowie i samopoczucie wiadomo od lat.

Zarówno mruczenie kota, jak i głaskanie jego miękkiej, aksamitnej sierści przynosi wiele benefitów dla naszej psychiki i ogólnego stanu zdrowia:

• uspokaja;
• umożliwia zrelaksowanie się;
• sprzyja poprawie samopoczucia;
• obniża poziom lęku;
• przyczynia się do obniżenia ciśnienia tętniczego oraz cholesterolu;
• zmniejsza ryzyko zawału.

Co ważne, koty wykazują zdolność wyczuwania u nas chorych miejsc, na których mają zwyczaj się kłaść. Rejony te cechuje najonizowanie dodatnie, natomiast sierść kota ujemne, co umożliwia neutralizację przez zwierzę szkodliwych jonów.

Aby kot mógł wspomóc chorych w ramach felinoterapii, nie jest wymagana jego tresura – wystarczy, jeżeli zachowuje się w swój naturalny sposób. Istotnym wymogiem jest jego wiek, tj. powinien mieć minimum rok. Układ immunologiczny zwierzęcia nie dopuści wtedy do zakażenia bakteriami podczas jego przebywania w szpitalu. Aby miał wstęp do placówki, musi posiadać aktualne szczepienia i świadectwo zdrowia. Jeśli chodzi o usposobienie kota, dobrze, by był spokojny, dobrze znosił podróże, a także był przyzwyczajony do pieszczot, dużej liczby osób i hałasu oraz do obecności psa.

Felinoterapia znajduje zastosowanie w następujących przypadkach:

• u dzieci, u których zdiagnozowano autyzm, ADHD, zespół Aspergera, zespół Retta, porażenie mózgowe;
• u dzieci zahamowanych społecznie, nieśmiałych, z zaburzeniami lękowymi;
• w zaburzeniach u osób z niepełnosprawnością umysłową i ruchową;
• u chorych na stwardnienie rozsiane, Alzheimera, Parkinsona oraz choroby reumatyczne;
• u pacjentów onkologicznych.

Istotę felinoterapii stanowi przede wszystkim głaskanie i przytulanie, zabawa z kotem oraz zabiegi pielęgnacyjne przy nim, a także ćwiczenia logopedyczne. Terapia z udziałem tego zwierzęcia daje pozytywne rezultaty w przypadku dzieci autystycznych borykających się z wieloma problemami w relacjach społecznych. Działania w jej ramach nakierowane są szczególnie na rozwój społecznej komunikacji, naukę samoobsługi i samodzielności, dąży się również do polepszenia percepcji, motoryki i funkcji poznawczych dziecka. Kontakt dotykowy z kotem pozwala wejść w autystyczny świat dziecka.

Hipoterapia

Hipoterapia (gr. hippos – koń, therapeia – terapia) to metoda terapeutyczna z udziałem specjalnie przygotowanego do tego celu konia. Uczestniczy w niej terapeuta, a odbywa się ona na zlecenie i pod kontrolą lekarza. Źródło jej powodzenia stanowi specyfika poruszania się konia oraz jego usposobienie.

Uczestniczące w zajęciach hipoterapii zwierzę powinno być łagodne i posłuszne, a także mieć odpowiedni wiek i budowę. Konie dobiera się, biorąc pod uwagę takie kryteria, jak wiek i wzrost pacjenta oraz jego potrzeby rehabilitacyjne.

Hipoterapia przynosi następujące korzyści:

• koryguje postawę ciała;
• działa motywacyjnie;
• ułatwia kontakt z przyrodą;
• przyczynia się do wzrostu poczucia własnej wartości;
• wpływa pozytywnie na rozwój kontaktów społecznych.

Terapia z udziałem konia ma charakter wieloprofilowy. Okazuje się pomocna w przypadku osób z niepełnosprawnością, z problemami natury psychicznej, a także sensorycznej. Stosowana jest zwłaszcza u dzieci i młodych ludzi z zespołem Downa, autyzmem, mózgowym porażeniem dziecięcym, upośledzeniami umysłowymi, nerwicą czy nadpobudliwością. Wykazuje bardzo korzystny wpływ na pacjentów autystycznych, a dzieje się tak za sprawą wielu podobieństw w komunikowaniu się, postrzeganiu świata i reagowaniu między końmi a osobami z autyzmem.

Hipoterapia okazuje się skuteczna również w przypadku dolegliwości ortopedycznych, takich jak wady kręgosłupa, dysplazja bioder czy ograniczenia ruchowe w obrębie stawów, ale także w problemach ze wzrokiem, słuchem czy chodzeniem. Zarówno ciepło konia, jak i odczuwane podczas jazdy na nim rytmiczne kołysanie powodują rozluźnienie mięśni i wspaniale otwierają dziecko. Z tego powodu zajęcia te przyjmują także formę psychoterapii. Nie jest rzadkim zjawiskiem, że zamknięci na świat mali pacjenci nawiązują kontakt ze zwierzęciem, zaczynają okazywać emocje, a dodatkowo lepiej się rozwijają. Terapia wykazuje naprawdę wysoką skuteczność, dając wspaniałe rezultaty.

Decydując się na rodzaj zooterapii, zamiast podążania za nowościami (w rodzaju suidoterapii z udziałem świniowatych) specjaliści zalecają wybór klasyki. Dogoterapia, felinoterapia i hipoterapia wyróżniają się zarówno najdłuższą tradycją i okresem stosowania, jak również istnieje największa liczba dowodów na ich pozytywne działanie.

Źródła

1. W. Giermaziak, I. Fryzowska-Chrobot, Terapie z udziałem zwierząt w leczeniu i rehabilitacji chorych i niepełnosprawnych, Czytelnia Medyczna, 2018, https://www.czytelniamedyczna.pl/6291,terapie-z-udziaem-zwierzt-w-leczeniu-i-rehabilitacji-chorych-i-niepenosprawnych.html [dostęp: 16.04.2024].
2. Animoterapia czyli terapia ze zwierzętami, Ranczo z „Pasją”, 17.09.2018, https://ranczozpasja.pl/71/ [dostęp: 16.04.2024].
3. Hipoterapia – na czym polega?, Siedlisko Janczar, https://www.siedliskojanczar.pl/blog/hipoterapia-na-czym-polega.html [dostęp: 16.04.2024].
4. E. Pągowska, Przegląd najciekawszych terapii z udziałem zwierząt, Zwierciadło, 13.12.2019, https://zwierciadlo.pl/psychologia/349488,1,przeglad-najciekawszych-terapii-z-udzialem-zwierzat.read [dostęp: 16.04.2024].