Wielu z nas doświadczyło w życiu chwil, gdy ciężar problemów i stresu wydawał się nie do zniesienia. W takich momentach towarzyszy nam nie tylko potrzeba rozwiązania problemów, ale także duchowego wsparcia. Wsparcie społeczne, czyli sieć relacji z innymi ludźmi, odgrywa kluczową rolę w naszym zdrowiu psychicznym.
To nie tylko pomoc w trudnych sytuacjach czy słowa otuchy w chwilach zwątpienia. To również poczucie przynależności do grupy, akceptacji oraz możliwość dzielenia się swoimi myślami i uczuciami z innymi. Może to być wsparcie emocjonalne, instrumentalne (materiałowe) lub informacyjne. Istotne jest, aby mieć różnorodne źródła wsparcia, które mogą pomóc w różnych sytuacjach życiowych.
Oczywiście w zależności od problemów życiowych, z którymi się mierzymy, potrzebujemy różnych źródeł wsparcia, takich jak rodzina, przyjaciele i środowisko pracy. Z kolei te rozmaite rodzaje wsparcia mogą przynosić różne efekty.
W przypadku problemów emocjonalnych, zwłaszcza związanych ze stratą, szczególnie istotną rolę w zapewnianiu wsparcia odgrywają członkowie rodziny oraz osoby świadczące profesjonalną pomoc. Bliscy, którzy znają nas dobrze i są z nami emocjonalnie związani, mogą stanowić solidne wsparcie w trudnych chwilach. Również profesjonalna pomoc, taka jak terapia psychologiczna czy wsparcie psychiatryczne, może być kluczowa w procesie radzenia sobie z problemami emocjonalnymi.
Natomiast w przypadku stresu zawodowego ważniejszą rolę odgrywa wsparcie ze strony przełożonych i współpracowników. Wspierające środowisko pracy, zrozumienie i pomoc ze strony kolegów oraz szefów mogą pomóc w łagodzeniu stresu związanego z wymaganiami zawodowymi, konfliktami w miejscu pracy czy niepewnością zatrudnienia1.
Wpływ wsparcia społecznego na zdrowie psychiczne – paradoks
Istnieją badania sugerujące, że wsparcie społeczne może czasem mieć nieoczekiwane, negatywne skutki. Przykładem są badania Kauffmana i Beehra (1986) nad pielęgniarkami, które wykazały, że w sytuacjach silnego stresu wysoki poziom wsparcia społecznego może nasilać negatywne symptomy związane zarówno ze zdrowiem, jak i pracą.
Wyniki tych badań wskazywały na to, że w przypadku pielęgniarek doświadczających silnego stresu wysoki poziom wsparcia społecznego był powiązany z większymi poziomami depresyjności, napięcia psychofizycznego, brakiem satysfakcji z pracy, częstszymi absencjami oraz brakiem poczucia dokonań zawodowych.
Jedno z możliwych wyjaśnień tego paradoksu może być związane z nadmiernym lub niewłaściwym rodzajem wsparcia społecznego. W przypadku silnego stresu niekiedy oczekujemy wsparcia, które nie tylko uspokoi nasze emocje, ale także pomoże w rozwiązaniu problemu. Jeśli otrzymujemy jedynie wsparcie emocjonalne, ale brakuje konstruktywnych rozwiązań, może to prowadzić do poczucia bezradności i zwiększać nasze negatywne symptomy.
Warto zauważyć, że kontekst sytuacji oraz indywidualne preferencje i potrzeby są kluczowe dla zrozumienia wpływu wsparcia społecznego na zdrowie psychiczne i ogólne samopoczucie. Dlatego ważne jest, aby zarówno osoby udzielające wsparcia, jak i te, które je otrzymują, miały świadomość różnorodnych form wsparcia i umiały dostosować je do konkretnych potrzeb i sytuacji2.
Jak wsparcie społeczne może pomóc
Jednak weźmy pod uwagę pozytywny aspekt właściwego – podkreślam jeszcze raz: właściwego – wsparcia społecznego, które pomaga jednostce w trudnych i kryzysowych sytuacjach. Oto kilka sposobów, w jakie relacje z innymi ludźmi mogą korzystnie oddziaływać na nasze samopoczucie:
Redukcja stresu
Wsparcie społeczne pomaga w radzeniu sobie ze stresem poprzez dzielenie się problemami z bliskimi osobami. Wspólna refleksja nad trudnościami może pomóc spojrzeć na nie z innej perspektywy i znaleźć rozwiązania. Poza tym, kiedy mówimy na głos o naszych trudnościach, pozbywamy się wewnętrznego napięcia, które znajduje ujście w dzieleniu się ze swoim problemem, a to pomaga osiągnąć spokój oraz nierzadko katharsis, jeżeli dzielimy się tym z odpowiednią osobą.
Poprawa samooceny
Pozytywne relacje z innymi ludźmi mogą wzmacniać nasze poczucie własnej wartości. Otrzymywanie wsparcia i zrozumienia ze strony innych potwierdza, że nie jesteśmy osamotnieni w swoich doświadczeniach. Jeżeli faktycznie jesteśmy wysłuchani przez drugą stronę, wówczas dodatkowo czujemy się ważni i zrozumiani oraz akceptowani, a to daje poczucie większego spokoju. Na dłuższą metę i przede wszystkim w terapiach oraz ogólnej pracy ze specjalistą pomaga to budować odpowiednią samoocenę, ale tylko wówczas, gdy jesteśmy dobrze pokierowani oraz uświadamiani, że nie stanowimy wyjątku w swoich problemach i mamy prawo czasami odczuwać złość, smutek, wstyd.
Zmniejszenie ryzyka depresji i lęku
Osoby mające silne wsparcie społeczne często radzą sobie lepiej ze stanami depresyjnymi i lękowymi. Możliwość rozmowy o swoich uczuciach z bliskimi osobami czy specjalistą może pomóc w złagodzeniu objawów i znalezieniu motywacji do działania. Kiedy ludzie „trzymają” swoje emocje w sobie, trudniej jest im je przepracować. Każda niewyrażona emocja zapisuje się w ciele, powodując w przyszłości problemy zdrowotne, w tym depresję. A jeśli zmartwienie jest głębsze, to w dalszej perspektywie może skutkować problemami natury emocjonalnej i psychicznej. Dlatego tak ważne jest szukanie wsparcia, kiedy jest nam trudno.
Poprawa zdolności radzenia sobie w problemach
Silne relacje społeczne mogą uczyć nas skutecznych strategii radzenia sobie z trudnościami. Obserwując, jak inni rozwiązują problemy, możemy również wzbogacić swój własny repertuar umiejętności. Specjaliści, przede wszystkim w terapii behawioralno-poznawczej, pomagają zrozumieć wpływ myśli na emocje oraz utrwalone schematy, które doprowadzają do niekonstruktywnych zachowań. Podczas terapii klient uczy się jak właściwie reagować, by to zachowanie sprzyjało jego zdrowiu i lepszym samopoczuciu.
Wsparcie społeczne jest kluczowym czynnikiem wpływającym na zdrowie psychiczne. Dbanie o relacje z innymi ludźmi i otwarcie się na wsparcie może znacząco poprawić nasze samopoczucie i jakość życia. Nie bagatelizujmy więc roli, jaką odgrywają bliskie nam osoby w naszym życiu, gdyż to one mogą być fundamentem naszej siły i odporności psychicznej. Nie bójmy się prosić o pomoc, ale też kiedy widzimy drugą osobę, której jest ciężko, która wydaje się być zamknięta i smutna, podejdźmy, zapytajmy, czy można jakoś pomóc. Nie zawsze musimy udzielać rad, czasem wystarczy po prostu usiąść, pobyć z drugą osobą i to znaczy więcej niż słowa.
Natalia Tatarczuch
(Coach&Socjolog)
Przypisy
- R. Derbis, Ł. Baka, Znaczenie wsparcia społecznego i zaangażowania w pracę dla związku stresorów w pracy i wypalenia zawodowego, Czasopismo Psychologiczne, styczeń 2011, s. 7; dostępny w internecie: https://tiny.pl/dxt9v.
- Tamże, s. 8.
