Fizykoterapia to dziedzina fizjoterapii wykorzystująca różne czynniki fizyczne – takie jak prąd, ciepło, zimno, światło i fale dźwiękowe – w celu leczenia i rehabilitacji. Terapia fizykalna może być stosowana w szerokim zakresie schorzeń, od bólu pleców i stawów po urazy sportowe i schorzenia neurologiczne. W dzisiejszym artykule przyjrzymy się, czym zajmują się fizjoterapeuci poza masowaniem i ćwiczeniami.
Rodzaje terapii fizykalnych
Istnieje wiele różnych rodzajów terapii fizykalnych, z których każdy wykorzystuje różne czynniki fizyczne. Do najczęstszych rodzajów terapii fizykalnych należą:
- elektroterapia;
- terapia ultradźwiękowa;
- laseroterapia;
- krioterapia;
- termoterapia;
- balneoterapia.
Elektroterapia
Prąd elektryczny wykorzystywany jest do stymulacji mięśni i nerwów, łagodzenia bólu i zmniejszania stanów zapalnych. W elektroterapii możemy wyróżnić wiele rodzajów stymulacji:
- TENS (przezskórna stymulacja nerwów elektrycznych): łagodzenie bólu, stymulacja mięśni, poprawa krążenia krwi;
- diadynamik: zmniejszanie bólu i zapalenia, poprawa ukrwienia tkanek;
- jonoforeza: wprowadzanie leków do organizmu prądem elektrycznym;
- galwanizacja: łagodzenie bólu, zmniejszanie zapalenia, pobudzanie regeneracji tkanek;
- interferencja: łagodzenie bólu, zmniejszanie obrzęku, poprawa ukrwienia tkanek;
- magnetoterapia: redukcja napięcia mięśniowego, zmniejszenie dolegliwości bólowych, przyspieszenie rozwoju tkanki łącznej oraz blizny kostnej.
Terapia ultradźwiękowa
Fale dźwiękowe o wysokiej częstotliwości są wykorzystywane do ogrzewania tkanek głębokich, zmniejszania bólu i przyspieszania gojenia. Dzielimy je na:
- ultradźwięki terapeutyczne: zmniejszanie bólu, zapalenia i obrzęku, przyspieszanie gojenia;
- fonoforeza: wprowadzanie leków do organizmu ultradźwiękami.
Laseroterapia
Skoncentrowane wiązki światła są wykorzystywane do zmniejszania bólu, zapalenia i obrzęku. Typy laseroterapii:
- laseroterapia niskoenergetyczna: łagodzenie bólu, zmniejszanie zapalenia, przyspieszanie gojenia;
- laseroterapia wysokoenergetyczna: usuwanie zmian skórnych, zamykanie naczyń krwionośnych, stymulacja regeneracji tkanek.
Krioterapia
Zimno jest wykorzystywane do zmniejszania bólu, zapalenia i obrzęku. Wyróżniamy:
- krioterapię miejscową: okłady z lodu, kriomasaż;
- krioterapię ogólnoustrojową: kriokomora, kriosauna.
Termoterapia
Ciepło wykorzystuje się do zmniejszania bólu, sztywności mięśni i skurczów. Podobnie jak w przypadku krioterapii, w termoterapii również wyróżniamy:
- termoterapię miejscową: okłady z ciepłem, lampy Sollux;
- termoterapię ogólnoustrojową: kąpiele perełkowe, sauna.
Balneoterapia
Balneoterapia, znana również jako leczenie wodami leczniczymi, to rodzaj terapii fizykalnej wykorzystujący naturalne wody mineralne lub sztucznie przygotowane solanki do leczenia i rehabilitacji. Wody lecznicze mogą być bogate w różne minerały, takie jak siarka, magnez, wapń i jod, które mają różne właściwości lecznicze. Do zabiegów balneoterapeutycznych zaliczamy:
- kąpiele: mogą pomóc zmniejszyć ból, zapalenie i obrzęk, poprawić krążenie krwi i zrelaksować mięśnie;
- okłady: mogą być stosowane na rany, owrzodzenia i stany zapalne;
- inhalacje: mogą pomóc w leczeniu schorzeń górnych dróg oddechowych;
- płukanie: może być stosowane do leczenia schorzeń jamy ustnej i gardła1.
Skuteczność terapii fizykalnych
Badania naukowe dowodzą, że terapia fizykalna może być skutecznym sposobem leczenia wielu schorzeń, takich jak:
- ból pleców: może być równie skuteczna jak leki przeciwbólowe w łagodzeniu bólu pleców;
- bóle stawów: może pomóc zmniejszyć ból i poprawić funkcję stawów u osób z chorobą zwyrodnieniową stawów i reumatoidalnym zapaleniem stawów;
- urazy sportowe: może przyspieszyć powrót do zdrowia po urazach sportowych;
- schorzenia neurologiczne: może pomóc poprawić funkcję mięśni i nerwów u osób z udarem mózgu, chorobą Parkinsona, stwardnieniem rozsianym.
Przeciwwskazania do fizykoterapii
Fizjoterapia dzieli przeciwwskazania na dwie kategorie: bezwzględne i względne. Mogą się one różnić, ale można wyodrębnić grupę wspólną dla większości zabiegów.
Przeciwwskazania bezwzględne:
- ostre stany zapalne: w tym przypadku fizykoterapia może nasilić stan zapalny i pogorszyć objawy;
- choroby nowotworowe: fizykoterapia może przyspieszyć wzrost komórek nowotworowych, nie należy stosować fizykoterapii do 5 lat po wyleczeniu choroby nowotworowej;
- ciąża: niektóre rodzaje fizykoterapii mogą być niebezpieczne dla płodu;
- niewyrównane choroby serca: niektóre rodzaje fizykoterapii mogą obciążać serce;
- zakrzepowe zapalenie żył: fizykoterapia może zwiększyć ryzyko odklejenia się zakrzepu i spowodować zatorowość płucną;
- metalowe implanty: mogą powodować zakłócenia w działaniu niektórych urządzeń do fizykoterapii.
Przeciwwskazania względne:
- gorączka: fizykoterapia może podwyższać temperaturę ciała;
- nudności i wymioty: fizykoterapia może nasilać te objawy;
- ból: silny ból może utrudniać przeprowadzenie fizykoterapii;
- osłabienie: może uniemożliwić pacjentowi aktywny udział w fizykoterapii;
- zaburzenia czucia: mogą utrudnić ocenę reakcji pacjenta na fizykoterapię2.
Podsumowanie
Fizykoterapia jest szeroką dziedziną medycyny, która oferuje wiele różnych metod leczenia bólu, zapalenia, urazów i innych schorzeń. Może być stosowana u osób w każdym wieku i o różnym stopniu sprawności fizycznej. Jest bezpieczna i może przyspieszyć powrót do zdrowia.
Przypisy
- T. Mika, W. Kasprzak, Fizykoterapia, PZWL Wydawnictwo Lekarskie, Warszawa 2001, str. 35-62, 63-65, 73-75, 83-85, 93-95, 103-105.
- A. Trzebuniak, Fizjoterapia. Vademecum, PZWL Wydawnictwo Lekarskie, Warszawa 2017, str. 12-13.
Grafika na górze dla ilustracji. © Źródło: Adobe Stock. Autor: Werner.
