Tajniki krwionośnego labiryntu: anatomia układu krwionośnego

Układ krążenia to prawdziwy Boży cud. Poznanie jego budowy i funkcji pozwala nam docenić jego znaczenie i zrozumieć, jak ważne jest dbanie o jego prawidłowe funkcjonowanie.

Układ krwionośny, znany również jako układ krążenia, składa się z naczyń krwionośnych i serca. Naczynia transportują krew do wszystkich tkanek i narządów organizmu. Jest to niezwykle ważny system, który dostarcza tlen i składniki odżywcze, usuwa produkty przemiany materii, a także reguluje temperaturę ciała. Przyjęło się, że serce jest ośrodkiem emocji. Nawet w Biblii czytamy, że „wesołe serce działa dobrze jak lekarstwo”¹.

Serce – motor napędowy

Centralnym elementem układu krwionośnego jest serce – pulsujący narząd wielkości pięści dorosłego człowieka. Mieści się on w klatce piersiowej. Serce składa się z czterech jam: dwóch przedsionków i dwóch komór. Można je podzielić na dwie połowy: w lewej części krąży krew tętnicza, w prawej – żylna.

Wyróżnia się wierzchołek (koniuszek) serca, podstawę oraz trzy powierzchnie:

• płucną,
• tylno-dolną,
• mostkowo-żebrową.

W przekroju wyróżnia się trzy warstwy:

• wsierdzie,
• śródsierdzie,
• nasierdzie.

Niezwykle ważną funkcję w sercu pełnią zastawki. Ich zadaniem jest zapobieganie cofaniu się krwi. Między prawą komorą a prawym przedsionkiem znajduje się zastawka trójdzielna, między lewą komorą a lewym przedsionkiem – zastawka dwudzielna. Komora prawa pompuje krew do pnia płucnego, komora lewa do aorty².

Naczynia krwionośne – autostrady życia

Naczynia krwionośne są jak rozgałęziająca się sieć rur, które transportują krew w całym organizmie. Wyróżniamy trzy rodzaje naczyń:

• Tętnice: niosą krew bogatą w tlen i składniki odżywcze od serca do wszystkich tkanek. Ścianki tętnic są grube i elastyczne, aby wytrzymać wysokie ciśnienie krwi.
• Żyły: transportują krew ubogą w tlen i produkty przemiany materii z tkanek do serca. Ścianki żył są cieńsze niż tętnic i często posiadają zastawki, które zapobiegają cofaniu się krwi.
• Naczynia włosowate (włośniczki): to mikroskopijne naczynia, które łączą tętnice z żyłami. W naczyniach włosowatych dochodzi do wymiany gazów, tlenu i substancji odżywczych między krwią a komórkami³.

Krew – płyn życia

Krew to płynna tkanka, która transportuje tlen, składniki odżywcze, hormony, przeciwciała i inne substancje niezbędne do życia. Składa się z:

• Osocza: płynnej części krwi, w której znajdują się rozpuszczone substancje odżywcze, hormony, elektrolity i produkty przemiany materii.
• Krwinek czerwonych: transportują tlen z płuc do tkanek organizmu.
• Krwinek białych: chronią organizm przed infekcjami.
• Płytek krwi: odpowiadają za krzepnięcie krwi i zapobiegają utracie krwi w przypadku zranienia⁴.

Obieg krwi – podróż życia

Układ krwionośny składa się z dwóch obiegów krwi:

• Mały obieg krwi: rozpoczyna się w prawym przedsionku serca, gdzie krew bogata w dwutlenek węgla wpływa z żył głównych. Następnie krew przepływa przez prawą komorę do płuc, gdzie oddaje dwutlenek węgla i pobiera tlen. Utlenowana krew wraca do serca żyłami płucnymi do lewego przedsionka.
• Duży obieg krwi: rozpoczyna się w lewym przedsionku serca, gdzie krew bogata w tlen wpływa z żył płucnych. Następnie krew przepływa przez lewą komorę do aorty (największej tętnicy w ludzkim organizmie). Aorta rozgałęzia się na mniejsze tętnice, które transportują krew do wszystkich tkanek i narządów. Krew ubogaca tkanki w tlen i składniki odżywcze, a następnie zabiera produkty przemiany materii. Uboga w tlen krew wpływa do żył, które transportują ją do prawego przedsionka serca, zamykając tym samym obieg².

Funkcje układu krążenia

Do funkcji, jakie pełni układ krwionośny, zaliczamy:

• Transport gazów: układ krążenia transportuje tlen z płuc do komórek i dwutlenek węgla z komórek do płuc. Tlen jest niezbędny do oddychania komórkowego, a dwutlenek węgla jest produktem ubocznym tego procesu.
• Transport substancji odżywczych: układ krwionośny transportuje substancje odżywcze z jelit do wszystkich komórek organizmu. Substancje te są niezbędne do budowy i naprawy tkanek oraz do wytwarzania energii.
• Usuwanie produktów przemiany materii: układ krążenia usuwa produkty przemiany materii z wątroby i nerek, gdzie są one filtrowane i usuwane z organizmu.
• Regulacja temperatury ciała: układ krążenia pomaga regulować temperaturę ciała poprzez rozszerzanie i zwężanie naczyń krwionośnych w skórze. Kiedy jest nam gorąco, naczynia krwionośne w skórze rozszerzają się, co ułatwia oddawanie ciepła do otoczenia. Kiedy jest nam zimno, naczynia krwionośne w skórze zwężają się, chroniąc organizm przed nadmierną utratą ciepła.
• Ochrona przed infekcjami: układ krwionośny transportuje białe krwinki, które chronią organizm przed infekcjami. Białe krwinki zwalczają bakterie, wirusy i inne chorobotwórcze drobnoustroje.
• Transport hormonów: układ krążenia transportuje hormony z gruczołów dokrewnych do komórek docelowych. Hormony regulują w organizmie wiele procesów, takich jak wzrost, rozwój, metabolizm, reprodukcja.
• Wspomaganie procesu gojenia: układ krążenia dostarcza tlen i składniki odżywcze do miejsca urazu, co przyspiesza proces gojenia⁵.

Zakończenie

Układ krążenia to niezwykle skomplikowany i precyzyjny system, który jest niezbędny do życia. Bez niego transport tlenu, składników odżywczych i hormonów do wszystkich komórek organizmu byłby niemożliwy. Serce, niczym pompa, nieustannie tłoczy krew, zapewniając prawidłowe funkcjonowanie wszystkich narządów. Naczynia krwionośne, jak rozległa sieć autostrad, transportują krew do każdego zakątka ciała. Krew z kolei, niczym płyn życia, dostarcza niezbędne substancje i usuwa produkty przemiany materii.

Dbanie o układ krążenia jest niezwykle ważne. Regularna aktywność fizyczna, zdrowa dieta i unikanie stresu to czynniki, które mogą znacząco poprawić jego kondycję. Ważne jest również regularne kontrolowanie ciśnienia krwi i poziomu cholesterolu, a także wykonywanie badań profilaktycznych.

Przypisy

1. Księga Przysłów 17,22; Uwspółcześniona Biblia Gdańska.
2. K. Radlak, Serce – budowa, funkcje, Portal Fizjoterapeuty, 30.04.2019, https://fizjoterapeuty.pl/anatomia/serce.html [11.03.2024].
3. Jakie są rodzaje naczyń krwionośnych?, Poznańska Klinika Serca, http://klinikapoznan.pl/jakie-sa-rodzaje-naczyn-krwionosnych/ [13.03.2024].
4. M. Wiercińska, Krew – ile krwi ma człowiek, funkcje i skład krwi, Medycyna Praktyczna, 08.05.2023, https://www.mp.pl/pacjent/hematologia/choroby/322586,krew-ile-krwi-ma-czlowiek-funkcje-i-sklad-krwi [13.03.2024].
5. A. K. Gamperl, W. R. Driedzic, Cardiovascular Function and Cardiac Metabolism, Fish Physiology, vol. 27, 2009, s. 301-360, https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S1546509808000071 [13.03.2024].