Arteterapia – czym jest i jej zastosowanie

Arteterapia określana jest potocznie leczeniem poprzez sztukę. Polega ona na wykorzystaniu przez terapeutów różnych form i metod pomocy i wsparcia z zastosowaniem sztuki. Terapia ta sprawdza się w każdym działaniu mającym charakter zarówno terapeutyczny czy profilaktyczny, ale i wychowawczy czy edukacyjny.

Z artykułu dowiesz się, co wchodzi w skład tej formy leczenia, jakie są jej funkcje i cele.

Arteterapia – czym jest?

Jest to praca nad ważkimi i aktualnymi zagadnieniami w życiu pacjenta (klienta), którą prowadzi się poprzez sztukę, a więc takie techniki, jak np. malowanie, rzeźba, ruch i taniec, muzyka i dźwięk. Sprzyja rozwojowi osobowości przy jednoczesnym pogłębieniu samoświadomości.

Arteterapia stanowi też metodę terapii, która sprawdza się jako wsparcie i pomoc osobom, które leczą się m.in. onkologicznie, psychiatrycznie czy kardiologicznie. Okazuje się ona skuteczna w odnajdywaniu motywacji do życia, jak i w pracy na własnym potencjale czy też posiadanych mocnych stronach.

Stosowanie tej metody możliwe jest w formie indywidualnej lub grupowej, tj. poprzez udział w grupach rozwojowych lub terapeutycznych czy warsztatach. Co interesujące i ważne, do korzystania z benefitów, jakie daje arteterapia, nie są konieczne zdolności artystyczne.

Arteterapia – rodzaje

Arteterapia może być stosowana:

• w edukacji – kieruje się ją szczególnie do dzieci, a także w aspekcie rozwojowym do dorosłych;
• w medycynie – koncentruje się ona na pomocy osobom dotkniętym chorobami psychicznymi i fizycznymi.

Jak udowodniły badania naukowe, działania artystyczne pozwalają nam w bezpiecznej atmosferze przepracować własne problemy. Co ważne, mamy przy tej okazji możliwość rozwoju swojego potencjału i kreatywności. Dodatkowe korzyści z tej formy terapii to również nabywanie umiejętności rozpoznawania, nazywania i wyrażania własnych emocji, a także zdolności asertywnego, z poszanowaniem siebie i innych, komunikowania się z naszym otoczeniem.

W terapii sztuką stosuje się wiele różnorodnych działań twórczych, których istotą jest uzyskanie założonego efektu terapeutycznego. Możemy wśród nich wyróżnić:

• malarstwo, plastykę, rzeźbiarstwo i sztuki przestrzenne (arteterapię);
• dźwięk i muzykę (terapię dźwiękiem i muzykoterapię);
• taniec i ruch (terapię tańcem i ruchem);
• ruch w połączeniu z teatrem i słowem (dramę i psychodramę);
• słowo (biblioterapię)

i wiele innych.

Arteterapia – funkcje

Terapia sztuką stanowi bardzo skuteczną metodę, jeśli chodzi o oddziaływanie terapeutyczne – wiąże się z szeregiem korzystnych rezultatów zarówno w aspekcie psychicznym, jak i fizycznym. Dzieje się tak z tego względu, że zarówno aktywności wchodzące w zakres arteterapii, jak i pełnione przez nią funkcje wywierają wpływ na liczne kwestie związane ze zdrowiem osoby poddającej się terapii.

Wiele jest funkcji arteterapii, a należą do nich m.in.:

• funkcja edukacyjna – obcowanie ze sztuką uczy i zwiększa nasz zasób wiedzy, dodatkowo sprzyja rozwojowi empatii, zrozumienia, akceptacji, poszerza też nasze kompetencje;
• funkcja regulacyjna – arteterapia wspiera nas w regulowaniu naszych emocji, ponadto nabywamy dzięki niej umiejętności radzenia sobie z nimi;
• funkcja kompensacyjna – terapia sztuką okazuje się być pomocna nie tylko w zrozumieniu naszych potrzeb i niezrealizowanych pragnień, ale i w ich zaspokojeniu; za jej sprawą potrafimy też zaakceptować swoje „ja”;
• funkcja poznawcza – kontakt ze sztuką uczy nas nazywać i sygnalizować zarówno nasze myśli, jak i nawet najgłębiej skrywane emocje;
• funkcja oczyszczająca – dzięki tej formie leczenia odreagowujemy napięcia, ponadto wzbudza ona w nas uczucie katharsis czyli oczyszczenia;
• funkcja informacyjna i ekspresyjna – terapia przez sztukę umożliwia nam dotarcie i poznanie prawdy o sobie, a także pozwala w unikalny sposób wyrazić siebie;
• funkcja komunikacyjna – za sprawą pośrednictwa sztuki zyskujemy możliwość rozwoju naszych umiejętności interpersonalnych, dodatkowo dzięki niej jest nam łatwiej komunikować się z otoczeniem;
• funkcja integracyjna – najczęściej praktykowaną formą arteterapii są zajęcia prowadzone w grupach, co stanowi wprost idealną okazję do integracji z innymi;
• funkcja relaksacyjna – leczenie sztuką stanowi jedyną terapię stwarzającą warunki do relaksu, odprężenia się i odpoczynku.

Arteterapia – cele

Uzyskanie zamierzonego rezultatu zarówno w sferze psychicznej, jak i fizycznej leży u podstaw stosowania arteterapii. Mówiąc o jej celach, można wyróżnić cztery punkty:

1. Poprzez proces twórczy arteterapia pozwala zrozumieć, nazwać i wyrazić odczuwane przez nas emocje.
2. Terapia sztuką, a zwłaszcza jej metaforyczny, symboliczny wymiar, ma umożliwić nam spojrzenie na nasze emocje, myśli, ale też zachowania i sytuacje, przyjmując przy tym inną perspektywę. Tym samym jej zadaniem jest ułatwienie wglądu i uzyskanie samoświadomości.
3. Cel tej formy terapii stanowi również wsparcie nas w procesie regulowania emocji, a także w odkrywaniu naszego potencjału i nabywaniu umiejętności znajdowania najlepszych rozwiązań, do czego prowadzi nas za pomocą analizowania będących efektem działań twórczych prac.
4. Proces tworzenia sam w sobie wykazuje wyraźne oddziaływanie na zyskiwanie przez nas poczucia sprawczości, pozwala również odreagować napięcia i zrelaksować się.

Arteterapia – zastosowanie

Charakterystyczną cechą arteterapii jest jej szczególnie szeroki zakres oddziaływania, dzięki któremu istnieje możliwość prowadzenia jej zarówno w formie indywidualnej, jak i grupowej.

Terapia indywidualna – sprawdza się zwłaszcza w przypadku osób, które mają potrzebę przepracowania określonego problemu, takiego jak np. poczucie własnej wartości, stres, relacje, lęk czy konflikt.

Terapia grupowa – w tym przypadku terapeuta, stosując różnego typu techniki, wpływa w sposób ogólny na to, jak każdy z członków grupy odczuwa dane zagadnienie. To z kolei umożliwia wzbudzenie w uczestnikach zajęć refleksji na temat ich własnych odczuć czy np. problemów.

Arteterapia – sposób na stres

Nie da się ukryć, że żyjemy w bardzo trudnych i wymagających czasach – nieustannie docierają do nas budzące niepokój wiadomości z kraju i ze świata. Dochodzi do tego nasza codzienna gonitwa, liczne obowiązki, problemy, z którymi musimy się mierzyć, praca. Wszystko to wywołuje w nas napięcie i stres, a tym samym mocno obciąża nasz organizm.

Skutecznym sposobem na powyższe jest właśnie arteterapia, sztuka niesie bowiem ze sobą wyjątkową i nieocenioną pomoc w odreagowywaniu napięć. Warto wiedzieć, że techniki arteterapeutyczne, w tym muzykoterapeutyczne, z sukcesem stosowane są w warunkach klinicznych – sprawdzają się w poprawie samopoczucia, wyraźnie zmniejszają też skutki stresu.

Jak podaje Amerykańskie Konsorcjum Arteterapii, leczenie sztuką jest ściśle związane ze zdrowiem psychicznym. W wyniku wykorzystywanego w nim procesu twórczego powstaje wytwór artystyczny, co ma na celu poprawę oraz wzmocnienie – fizyczne, emocjonalne i mentalne – samopoczucia pacjenta (klienta), bez względu na jego wiek. Na podstawie badań dowiedziono, że w kreatywny proces twórczy angażujemy autoekspresję, dzięki której:

• jesteśmy w stanie rozwiązywać problemy i konflikty;
• rozwijamy nasze umiejętności interpersonalne;
• radzimy sobie z problemami z zachowaniem;
• potrafimy reagować i zmniejszać stres;
• poprawia się nasze poczucie własnej wartości i nasza samoświadomość;
• osiągamy wgląd.

Źródła

1. A. Sikorska, Czym jest arteterapia?, Sensarte, https://sensarte.pl/czym-jest-arteterapia/ [dostęp: 11.04.2024].

Grafika na górze dla ilustracji. © Źródło: Adobe Stock. Autor: zinkevych.