Jak nocne niebo wpływa na nasze zdrowie psychiczne?

Nocne niebo, pomimo zanieczyszczenia świetlnego, wciąż potrafi nas przyciągnąć swoim pięknem. Okazuje się też, że wiążą się z tym pewne korzyści zdrowotne.

Nocne niebo pełne gwiazd jest z nami od samego początku. I pomimo z pozoru niewielkich zmian, takich jak powolna wędrówka gwiazd przez kosmos, przez co zmienia się ich położenie na naszym niebie, to wszyscy patrzyliśmy, patrzymy i będziemy patrzeć na ten sam firmament. Warto jednak pamiętać, że nasi przodkowie widzieli ciemne niebo w całym jego majestacie, bez interferencji w postaci sztucznego oświetlenia miejskiego. Różne ludy świata wytworzyły własne tzw. kultury nieba (ang. sky cultures), czyli zbiory konstelacji gwiezdnych¹. Nocne niebo było i wciąż pozostaje wielką inspiracją dla naszej wyobraźni i rozmyślań o charakterze naukowym, filozoficznym i religijnym.

Z tego powodu nie powinno nas zaskakiwać, że obserwowanie nocnego nieba przynosi nam korzyści zdrowotne, zwłaszcza dla naszej psychiki. Ogólnie jesteśmy przyzwyczajeni do myślenia o naszym zdrowiu w kategorii odpowiednich aktywności za dnia (dieta, ćwiczenia, odpoczynek), natomiast w nocy pozostaje nam dbać o sen. Są to oczywiście pożądane nawyki w naszym pełnym stresu, zabieganym świecie. Warto jednak zastanowić się, czy w celu odcięcia się od stresów dnia codziennego nie wybrać się raz na jakiś czas za miasto, aby poobcować z gwiazdami na niebie.

Jak więc obserwować nocne niebo? Jeśli chcemy jedynie odpocząć i odstresować się, nie ma tu żadnej wielkiej filozofii. W najprostszym ujęciu chodzi po prostu o patrzenie nocą na ciemne niebo, które jest gęsto usłane gwiazdami. Można to robić gołym okiem, ale można również używać lornetki lub teleskopu. Korzyści dla naszego zdrowia psychicznego będą wciąż te same. Warto jednak robić to umiejętnie (o czym poniżej). O jakich benefitach zatem mówimy?

Dlaczego obserwowanie gwiazd jest dla nas korzystne?

Ogólnie rzecz biorąc, jest ono korzystne dla nas podobnie jak każda inna aktywność na świeżym powietrzu. Na tym polega tzw. terapia przyrodą. Już sam fakt spędzania wolnego czasu w warunkach przyrody sprawia, że czujemy się lepiej. Jak jeszcze wpływa na nas rozgwieżdżone niebo?

1. Wywołuje uczucie podziwu i respektu

Podziw i respekt (ang. awe) sprawiają, że czujemy się bardzo mali względem tego, co widzimy i obserwujemy. Niestety współczesna nauka i technologia w dużej mierze „odczarowały” nocne niebo. Jednak jeśli obserwowane w dobrych warunkach, wciąż potrafi wywołać w nas te niezwykłe emocje, co budzi w nas pokorę².

2. Uwalnia nas od stresu

Rozgwieżdżone niebo, z całym swoim majestatem, powoli obraca się nad nami. Tchnie ono ciszą i spokojem, w ten sposób pozwalając również nam wyciszyć się i rozmyślać o życiu. Obserwując gwiazdy, możemy również doznać pocieszenia, że nie jesteśmy sami w naszych problemach, bo nad nami jest coś większego³.

3. Poprawia jakość snu

Badania dowodzą, że obserwowanie gwiazd, dzięki redukcji stresu i czasu ekranowego, pomaga nam utrzymać zdrowy sen. Oczywiście najlepiej planować obserwacje nocnego nieba, jeśli danego dnia nie musimy wstawać wcześnie rano do pracy (nie dotyczy szczególnych zjawisk, które mogą wypadać w dzień powszedni i możemy sobie na to pozwolić)⁴.

4. Pozwala na łączenie się z innymi ludźmi

Istnieje wielu entuzjastów nocnego nieba, a część z nich posiada sprzęt do obserwacji gwiazd. Jest to zatem świetna okazja do interakcji i zawarcia nowych znajomości. Można się również wybrać na łono natury z rodziną i przyjaciółmi, aby razem cieszyć się spokojem rozgwieżdżonego nieba i w ten sposób kultywować wzajemne relacje⁵.

Jak obserwować gwiazdy?

Jeżeli podobają nam się powyższe korzyści, to koniecznie rozważmy zorganizowanie wycieczki w celu m.in. obserwacji gwiazd. Aby w pełni doświadczyć mocy nocnego nieba na naszą psychikę, powinniśmy pamiętać o kilku ważnych zasadach, które zostaną wymienione poniżej.

1. Zwróć uwagę na pogodę i fazę Księżyca

Problem pogody mówi sam za siebie, Polska należy do jednych z bardziej zachmurzonych krajów na świecie⁶. Dlatego należy śledzić prognozy. Oprócz tego warto pamiętać, że blask Księżyca (zwłaszcza podczas pełni) skutecznie obniża jasność gwiazd na nocnym niebie. Choć nasz satelita również ma swój urok, to aby w pełni docenić nocne niebo, należy zaplanować wyjazd w czasie nowiu.

2. Znajdź odpowiednie miejsce

Nie da się zobaczyć Drogi Mlecznej, obserwując nocne niebo w centrum Warszawy. Mniejsze aglomeracje również mają problem z zanieczyszczeniem świetlnym, które zagłusza światło gwiazd. Aby w pełni cieszyć się nocnym niebem, należy znaleźć odpowiednie miejsce na odludziu. Pomocne mogą okazać się mapy zanieczyszczenia świetlnego dostępne w Internecie⁷.

3. Bądź cierpliwy

Potrzeba co najmniej 30 minut, aby nasz wzrok przystosował się do widoku nocnego nieba. Może być to dla nas pewna lekcja cierpliwości. Niestety nawet chwilowe zerknięcie na smartfona może zepsuć efekt przystosowania wzroku. Dlatego należy unikać zerkania na niego, a najlepiej go wyłączyć. Oczywiście do poruszania się będzie nam potrzebna latarka, ale koniecznie z czerwonym światłem⁸.

4. Zadbaj o właściwy ubiór

Pamiętaj, że podczas oglądania gwiazd będziesz znajdować się przez dłuższy czas na zewnątrz, nocą, na odludziu, często również podczas chłodniejszej pory roku, a nawet zimą. Dlatego rękawiczki czy czapka zimowa mogą się przydać nawet jesienią lub wiosną, zależnie od temperatury (latem nie jest to konieczne). Również termos z ciepłym napojem okaże się pomocny.

5. Zabierz ze sobą matę lub koc, ewentualnie krzesło turystyczne

Warto mieć ze sobą coś, na czym można się położyć. Obserwowanie gwiazd znajdujących się w zenicie, gdy stoimy, zwłaszcza jeśli obserwujemy je lornetką, może nie być przyjemne dla naszej szyi. Oprócz tego trawa może być mokra od rosy. Wreszcie o wiele łatwiej nam wchłonąć widok nocnego nieba w pozycji leżącej niż stojącej. 

6. Spędź ten czas w ciszy

Na obserwowanie gwiazd można się wybrać samemu lub z innymi. Choć miło jest rozmawiać o tym, co widzimy na niebie, warto również poświęcić trochę czasu na cichą kontemplację, w spokoju ducha. Jest to również wspaniały czas na cichą, szczerą rozmowę z Bogiem, Stwórcą tego wszystkiego, co znajduje się i na Ziemi, i na niebie, które obserwujemy⁹.

Podsumowanie

Osoby, które chciałyby obserwować gwiazdy bardziej szczegółowo, powinny zaopatrzyć się w dobrą lornetkę lub teleskop. Oglądanie Drogi Mlecznej przez lornetkę, np. w gwiazdozbiorze Łabędzia (zwanym również Krzyżem Północy), który w Polsce latem jest widoczny w okolicach zenitu, może być niezwykle satysfakcjonujące. Nie mówiąc o obserwacji gromad gwiazd, takich jak Plejady (gromada otwarta) czy Gromada Herkulesa (gromada kulista), zwłaszcza przez teleskop.

Ale nawet samo spędzanie czasu pod gwiazdami, w warunkach ciszy nocnej, rozmyślając o ogromie Wszechświata i wspaniałości jego Stwórcy, może być dla nas wspaniałym przeżyciem. Z pewnością Abraham, któremu Bóg polecił wyjść z namiotu i spojrzeć na gwiazdy¹⁰, musiał być stale pod wrażeniem ich piękna. Dlatego cieszmy się tym, co stworzył Bóg dla naszego odpoczynku, inspiracji, podziwu i pokory względem Niego.

Przypisy

1. Zob. https://figuresinthesky.visualcinnamon.com/
2. DiGiulio S., Why scientists say experiencing awe can help you live your best life, NBC News, 19.02.2019, https://www.nbcnews.com/better/lifestyle/why-scientists-say-experiencing-awe-can-help-you-live-your-ncna961826
3. Penn O., Stargazing: An unlikely remedy for depression and loneliness?, Counselling Directory, 13.06.2023, https://www.counselling-directory.org.uk/memberarticles/stargazing-an-unlikely-remedy-for-depression-and-loneliness
4. Benefits of Stargazing: Better Sleep, Stress Relief, and Awe, Telescope Therapy, 01.03.2023, https://telescopetherapy.com/benefits-of-stargazing/
5. Saunders D., 5 Wellbeing Benefits Of Stargazing, Sustain Health, 21.09.2020, https://sustainhealth.fit/lifestyle/benefits-of-stargazing/
6. Nie ma co się oszukiwać. Polska jest pochmurnym krajem. Czy kiedyś się to zmieni?, TwojaPogoda.pl, 19.04.2023, https://www.twojapogoda.pl/wiadomosc/2020-04-19/nie-ma-co-sie-oszukiwac-polska-jest-pochmurnym-krajem-czy-kiedys-sie-to-zmieni/
7. Zob. np. https://www.cleardarksky.com/maps/lp/large_light_pollution_map.html
8. Czerwone światło jest najbardziej korzystne dla naszych oczu nocą. Nie tylko nie zawiera w sobie domieszki światła niebieskiego, które nas pobudza, ale jest również najmniej jaskrawe, przez co nie psuje efektu przystosowania naszych oczu do ciemności i ciemnego nieba.
9. Zob. https://naturemakesusbetter.co.uk/stargazing/
10. Rdz 15,5