Czy Księżyc jest dziełem przypadku?

Przez większość nocy i bardzo często za dnia mamy okazję podziwiać jeden z największych cudów na niebie – Księżyc. Jest on cudem, ponieważ nie ma innego takiego ciała na naszym niebie. Ponadto Księżyc pełni bardzo ważną rolę zarówno dla samej Ziemi, jak i dla ludzi. Co to wszystko mówi nam o wszechświecie, w którym żyjemy?

Księżyc i jego cechy

Księżyc to wyjątkowe ciało niebieskie, gdyż jest on jedynym naturalnym satelitą naszej planety. Znajduje się w odległości 384 400 km od nas, przy czym osiąga perygeum w odległości około 360 tys. km, zaś apogeum – 405 tys. km. Jego obieg synodyczny wokół Ziemi wynosi około 29,5 dnia. To właśnie dzięki Księżycowi mamy miesiące¹.

Księżyc miał i nadal ma ogromne znaczenie w kulturze człowieka. W Piśmie Świętym jest on wspomniany jako „mniejsze światło”, które stworzył Bóg, aby rządziło nocą². Praktycznie dla wszystkich starożytnych ludów Księżyc wiązał się z określoną symboliką (w tym z wodą czy kobiecością). Starożytne kalendarze lunarne są oparte właśnie na ruchu Księżyca i jego fazach. Najbardziej znanym współczesnym kalendarzem lunarnym jest kalendarz muzułmański.

Rozmiary Księżyca

Na szczególną uwagę zasługują rozmiary, jakie ma Księżyc. Jego średnica wynosi około 3475 km. W całym układzie słonecznym większymi księżycami są tylko trzy księżyce Jowisza: Ganimedes, Kalisto i Io, oraz księżyc Saturna, Tytan³. Nasz Księżyc jest jedynym o takiej wielkości ciałem niebieskim okrążającym skalistą planetę wewnętrzną. Mars posiada tylko dwa księżyce w postaci asteroid, zaś Merkury i Wenus nie mają żadnego satelity.

W związku z tym wyjątkowy jest również stosunek rozmiaru Księżyca do rozmiaru planety, wokół której orbituje, czyli Ziemi. Średnica Księżyca wynosi ponad 27% średnicy naszej planety. Jest to największy taki stosunek między planetą a jej księżycem w całym układzie słonecznym. Dla porównania średnica największego księżyca Neptuna, Trytona, to tylko 5,5% średnicy samego Neptuna.

Nachylenie orbity Księżyca

Inną wyjątkową cechą naszego satelity jest oś nachylenia jego orbity. Pozostałe księżyce w naszym układzie słonecznym podpadają pod jedną z dwóch kategorii: albo ich orbity są zrównane z równikiem danej planety (księżyce wewnętrzne), albo są one nachylone do niego pod różnymi niestandardowymi kątami (księżyce zewnętrzne).

Jednak w przypadku naszego Księżyca jego orbita jest nachylona w taki sposób, że bliżej jej do orbity Ziemi wokół Słońca niż do jej równika. Inklinacja Księżyca do ekliptyki wynosi tylko nieco ponad 5 stopni, choć nachylenie osi Ziemi do ekliptyki to około 23,4 stopnia. Żaden inny satelita podobnej wielkości nie posiada takiej orbity⁴.

Regulacja pływów

Dzięki swoim rozmiarom i orbicie Księżyc ma ogromny wpływ na pewne procesy zachodzące na Ziemi. Przede wszystkim gdyby nie było Księżyca, to nie byłoby też takich pływów morskich, jakie mamy. Pływy morskie pełnią funkcję czyszczącą brzeg morza. Ponadto od tego cyklu zależy życie wielu zwierząt. W strefie pływów mieszka szereg gatunków, takich jak kraby czy jeżowce. Są również ważne dla takich ekosystemów jak las namorzynowy.

Stabilizacja nachylenia osi Ziemi

Jednak jeszcze ważniejszą cechą Księżyca jest fakt, że dzięki niemu oś naszej Ziemi jest stabilna. Inne planety układu słonecznego wywierają niewielki nacisk grawitacyjny na Ziemię, przez co nachylenie osi naszej planety z czasem ulega zmianom. Dzięki odpowiedniemu rozmiarowi i masie, a także odpowiedniemu nachyleniu, Księżyc reguluje cały proces. Obecne nachylenie osi Ziemi wynosi około 23,4 stopnia i zmniejsza się, ale w szerszej perspektywie waha się ono między 22,1 a 24,5 stopni⁵.

Wyobraźmy sobie, co by było, gdyby nie było Księżyca. Oś Ziemi byłaby bardzo niestabilna, zmiany nachylenia zachodziłyby znacznie szybciej. Co więcej, osiągałoby ono skrajne wartości, od 0 do 90 stopni. Gdyby się drastycznie obniżyło w kierunku 0 stopni, nie mielibyśmy pór roku lub byłyby one dużo słabsze. Gdyby jednak nachylenie wzrosło do nawet 90 stopni, to zmiany pór roku byłyby ekstremalne, co mogłoby zagrozić życiu na Ziemi. Dzięki Księżycowi oś Ziemi jest ustabilizowana⁶.

Zaćmienia Słońca

Księżyc jest wyjątkowy również z innego ważnego powodu. Nasz satelita jest około 400 razy mniejszy od Słońca i jednocześnie 400 razy bliżej niż Słońce⁷. To powoduje, że pozorna średnica Księżyca na niebie jest praktycznie taka sama, co pozorna średnica Słońca. Efekt jest taki, że od czasu do czasu dochodzi do idealnych zaćmień Słońca.

Gdyby Księżyc był mniejszy lub znajdował się dalej, zaćmienia byłyby tylko częściowe lub co najwyżej obrączkowe. Gdyby Księżyc był większy lub bliżej nas, zaćmienia całkowite byłyby częstsze, ale przepuszczałyby zbyt mało światła i nie mielibyśmy też zaćmień obrączkowych. Zamiast tego mamy piękne widowiskowe zaćmienia całkowite, podczas których widzimy koronę słoneczną prześwitującą nad obrysem Księżyca.

Księżyc ważny dla nauki

Nasz satelita jest również wdzięcznym obiektem dla nauki. To właśnie badając Księżyc i jego ruch wokół Ziemi, Izaak Newton mógł sformułować swoją teorię grawitacji. Tym samym Newton wyjaśnił przyczyny ruchu planet wokół Słońca i księżyców wokół planet – coś, co było niezrozumiałe dla Keplera, gdy formułował swoje trzy prawa dotyczące ich ruchu⁸.

W 1868 roku francuski astronom Jules Janssen obserwował zaćmienie Słońca w Indiach przez pryzmat i zauważył czarną linię spektralną⁹ w paśmie żółtego światła, które wychodzi z chromosfery Słońca. Z początku myślał, że to sód, ale linia nie pasowała do żadnego znanego pierwiastka. Późniejsi naukowcy nazwali ten pierwiastek „hel”¹⁰.

W 1919 roku brytyjski astronom Arthur Eddington i jego zespół sfotografowali całkowite zaćmienie Słońca oraz gwiazdy z gromady Hiad wokół Słońca i Księżyca. Naukowcy zauważyli niewielkie różnice w pozycji gwiazd w stosunku do ich właściwych pozycji. Późniejsza analiza zdjęć wykazała, że Słońce wykrzywia światło pochodzące z odległych gwiazd. Było to pierwsze eksperymentalne potwierdzenie ogólnej teorii względności Alberta Einsteina o zakrzywieniu czasoprzestrzeni przez grawitacj¹¹.

Przypadek czy projekt?

Wydaje się, że Księżyc stanowi świetny „instrument”, za pomocą którego można prowadzić obserwacje astronomiczne i astrofizyczne. Czy powyższe odkrycia naukowe byłyby możliwe, gdyby nie Księżyc? Być może i tak by do nich doszło w późniejszym czasie bez pomocy Księżyca. Niemniej wygląda na to, że pomógł on wielu wybitnym naukowcom w dokonywaniu odkryć.

Biorąc pod uwagę powyższe fakty, takie jak rozmiary Księżyca i jego dziwną orbitę, jego rolę w stabilizacji Ziemi (pływy, nachylenie osi), idealne zaćmienia Słońca i inne ciekawe cechy, czy możemy mówić, że Księżyc powstał zupełnie przypadkowo? Czy to wszystko jest tylko niesamowitym zbiegiem okoliczności?

Wielu współczesnych myślicieli i naukowców uważa, że Księżyc jest dowodem na to, że nasz wszechświat nie jest przypadkiem, lecz że istotnie został specjalnie zaprojektowany przez Boga¹². Owe „mniejsze światło” nie tylko rządzi nocą, jak mówi Pismo Święte, ale również pełni kluczową rolę w przetrwaniu życia na Ziemi i stanowi nieocenioną pomoc w odkryciach naukowych. Trudno tu więc mówić o przypadku.

Przypisy

1. W języku ukraińskim słowo місяць (misjac’) oznacza zarówno miesiąc, jak i Księżyc.
2. Rdz 1,16-18
3. https://solarsystem.nasa.gov/moons/earths-moon/by-the-numbers/
4. Faulkner D. R., No Ordinary Moon, „Answers Magazine”, 34 (5), 2017, s. 71-75, https://answersingenesis.org/astronomy/moon/no-ordinary-moon/
5. Syty K., Cykle Milankovicia, AstroNET – Polski Portal Astronomiczny, 20 marca 2020, https://astronet.pl/autorskie/cykle-milankovicia/
6. Faulkner D. R., A Perfect Partner, „Answers Magazine”, 18 (1), 2014, https://answersingenesis.org/astronomy/moon/a-perfect-partner/
7. Ibid.
8. Faller J. E., Gravity, Encyclopaedia Britannica, https://www.britannica.com/science/gravity-physics/Newtons-law-of-gravity
9. Każda taka linia spektralna pokazuje fragment długości fali elektromagnetycznej zaabsorbowany przez jakiś pierwiastek chemiczny występujący w źródle tego światła.
10. Williams M., Who Discovered Helium?, Universe Today, 14 marca 2016, https://www.universetoday.com/53563/who-discovered-helium/
11. Landau E., A Total Solar Eclipse 100 Years Ago Proved Einstein’s General Relativity, Smithsonian Magazine, 24 maja 2019, https://www.smithsonianmag.com/science-nature/total-solar-eclipse-100-years-ago-proved-einsteins-general-relativity-180972278/
12. Część z nich wystąpiła w dokumencie: The Privileged Planet, Lad Allen, USA, 2004.