Siedząca pułapka: Jak praca biurowa wpływa na postawę Twojego ciała?

Nie ulega wątpliwości, że praca biurowa znacznie wpływa na postawę ciała, a niejednokrotnie niestety ją zniekształca. Rzadko spotyka się pracowników wykonujących pracę w pozycji siedzącej z prawidłową postawą ciała. Mimo że siedzący tryb życia wpływa na cały organizm, pierwsze widoczne zmiany będą dotyczyły narządu ruchu. Dziś przyjrzymy się zmianom zachodzącym w postawie ciała pracownika biurowego.

Pomimo powszechnych zasad BHP należy stwierdzić, że siedzące stanowiska pracy z reguły nie są przystosowane do zachowywania ergonomii pracy. Idealnym dowodem na to będzie wycieczka do jakiegokolwiek biura i obserwacja postawy ciała pracowników: barki opuszczone i wysunięte do przodu, zapadnięte klatki piersiowe, głowy zwieszone przed oś ciała, zaokrąglone plecy. 

Jednymi z najważniejszych mięśni niezbędnych do zachowania prawidłowej postawy ciała są mięśnie pośladkowe. Utrzymanie ich w stanie napięcia w pozycji siedzącej jest wręcz niemożliwe. Możliwa jest jedynie ich krótkotrwała praca. Mięśnie pośladkowe stabilizują kręgosłup, a ponieważ w pozycji siedzącej są nieaktywne, prowadzą do zaburzenia pracy mięśni brzucha, rozluźniając je. Ciało w sposób intuicyjny dąży do stabilizacji. Jej brak ze strony układu mięśniowego prowadzi do kompensacji, a stabilizacja odbywa się za pomocą struktur, które fizjologicznie nie są za tę funkcję w takim stopniu odpowiedzialne (więzadła, ścięgna, powięź). 

Długotrwałe pozostawanie w pozycji siedzącej sprawia, że mięśnie dolnej połowy ciała są bezczynne. W związku z tym nie możemy oczekiwać sprawnie działającej pompy mięśniowej, której zadaniem jest pompowanie płynu limfatycznego. Powstają więc obrzęki kończyn dolnych w wyniku zalegania tego płynu¹.

Ustawienie ciała w pozycji zgarbionej prowadzi do zmian adaptacyjnych w narządzie ruchu: sztywnieją mięśnie barków, klatki piersiowej oraz szyi. W wyniku sztywności dochodzi do ich skrócenia i nadmiernego napięcia, co utrwala wzorzec zgięciowy kręgosłupa. 

Zabójczym wręcz zjawiskiem jest wysunięcie głowy przed oś ciała. Głowa średnio waży ok. 5 kg. Na każde 2,5 cm wysunięcia poza oś ciała odczuwalna waga wzrasta o następne 5 kg. Przy wysunięciu głowy o 7 cm na szyjny odcinek kręgosłupa wywierany jest nacisk, jakby ważyła 20 kg. Jest to także najczęstsza przyczyna występowania garbu tłuszczowego u podstawy szyi. Tłuszcz jest gromadzony pod skórą, by móc stać się punktem zaczepienia dla naciągniętych tkanek w obrębie karku i szyi. 

Pracownicy biurowi przyjmują dwa skrajne ustawienia miednicy podczas pracy biurowej: w przodo- i tyłopochyleniu. Zgarbiona postawa ciała silnie obciąża odcinek lędźwiowy kręgosłupa. Wytwarzane są w tym odcinku siły ściskające krążki międzykręgowe (potocznie zwane dyskami), które znajdują się między kręgami kręgosłupa, prowadząc do ich deformacji i przepuklin. Niestety część pracowników, gdy orientuje się, że siedzi w pozycji pochylonej, by poprawić swoją postawę, zaczyna od przeprostu w odcinku lędźwiowym. Dochodzi wtedy do stabilizacji kręgosłupa za pomocą opierania się kości o kość, co skutkuje uszkodzeniami stawów oraz krążków międzykręgowych. Można przyrównać tę metodę do zatrzymywania pojazdu przy pomocy zderzaków.

Wśród osób prowadzących siedzący styl życia obserwuje się jeszcze jeden wzorzec siedzenia: skrzywienie boczne kręgosłupa. Gdy przeprost odcinka lędźwiowego po nadmiernym zgięciu kręgosłupa nie przynosi ulgi, ludzie wybierają trzeci model radzenia sobie z bólem – przeniesienie ciężaru ciała na jeden bok poprzez uniesienie biodra lub uniesienie barku. Prowadzi to do asymetrii między prawą a lewą stroną ciała².

W postawie ciała nie można zapomnieć o wpływie obuwia na nasz organizm. Wysokie obcasy u kobiet, a wśród mężczyzn buty wizytowe, powodują ograniczenie zakresu ruchu w stawach skokowych oraz adaptacyjne skrócenie mięśni podudzi i ścięgna Achillesa. Chodzenie na obcasach powoduje przesunięcie środka ciężkości ciała, prowadząc do pogłębienia, najprawdopodobniej już pogłębionej, lordozy lędźwiowej. Utrwalona pogłębiona lordoza lędźwiowa w konsekwencji prowadzi do przeprostu w stawach kolanowych oraz (nierzadko) do ich koślawości. 

Warto też pamiętać, że już kilka dni po zaprzestaniu aktywności fizycznej dochodzi do zaniku masy mięśniowej. Proces ten jest warunkowany rozkładem białek³.

Pracownicy biurowi bardzo często doświadczają stresu. Należy więc pamiętać, że organizm człowieka stanowi jedność i nie należy pomijać żadnej ze sfer: fizycznej, psychicznej czy duchowej. Czynnik psychiczny w znacznym stopniu warunkuje czynnik fizyczny, gdy mówimy o wadach postawy ciała. Dobrze jest więc korzystać z pomocy na wielu płaszczyznach, np. z pomocy fizjoterapeuty oraz psychoterapeuty i osoby duchownej. Gdy pojawia się ból, prawdziwy proces leczenia może być skuteczny wyłącznie wtedy, gdy pacjent jest osobiście w niego zaangażowany.

Przypisy

1. Starrett K., Skazany na biurko, Wydawnictwo Galaktyka, Łódź 2016, str. 10-11
2. Ibidem, str. 45-59
3. Górski J., Fizjologiczne Podstawy Wysiłku Fizycznego, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2006, str. 537