Król Dawid w Psalmie 139 wskazuje na cud stworzenia: „Żadna moja kość nie była zakryta przed tobą, gdy zostałem w skrytości i misternie złożony w głębinach ziemi”1. Każdy organ naszego ciała został precyzyjnie stworzony przez samego Boga.
Wstęp
Tarczyca jest niewielkim organem umieszczonym w obrębie szyi. Odgrywa kluczową rolę w utrzymaniu równowagi hormonalnej organizmu. Pomimo swojego niewielkiego rozmiaru, wpływ, jaki wywiera na nasze zdrowie, jest ogromny. W poniższym artykule zgłębimy tajemnice tarczycy, eksplorując jej budowę i funkcje, a także poznamy najczęstsze problemy zdrowotne z nią związane.
Budowa tarczycy
Tarczyca nazywana jest także gruczołem tarczowym. Powstaje jako zawiązek endodermalny w jamie ustnej, a trakcie rozwoju zsuwa się ku dołowi, zatrzymując się na wysokości górnego odcinka tchawicy. Jej największy rozwój następuje między 15. a 20. rokiem życia. Nie oznacza to, że wcześniej nie spełnia funkcji. Jest ona niezwykle ważnym organem dla prawidłowego rozwoju dziecka.
Tarczyca jest nieparzystym gruczołem dokrewnym o wydzielaniu wewnętrznym. Oznacza to, że nie posiada przewodów wyprowadzających wydzielinę (w tym przypadku są nią hormony). Hormony przedostają się do krwi, limfy lub płynów tkankowych, w przeciwieństwie do gruczołów wydzielania zewnętrznego, których wydzielina jest odprowadzana poza ustrój, np. gruczoły potowe.
Gruczoł tarczowy ma kształt podkowiasty, a jego masa waha się pomiędzy 20 a 30 g. Tarczyca u kobiet jest większa niż u mężczyzn. Jest to spowodowane bezpośrednim wpływem kobiecych hormonów płciowych (estrogen i progesteron) na aktywność tarczycy. Składa się z dwóch płatów: lewego i prawego. Prawy jest nieco większy od lewego. Oba płaty są połączone węziną (cieśnią)2.
Gruczoł tarczowy ma budowę pęcherzykowatą. Pęcherzyki te są mikroskopijnych rozmiarów i są wypełnione koloidem, zawierającym hormony tarczycy: trójjodotyroninę (T3, która zawiera 3 atomy jodu), tyroksynę (T4, która zawiera 4 atomy jodu)3.
Fizjologia tarczycy
Tarczyca, mimo niewielkiego rozmiaru, spełnia wiele ważnych funkcji w organizmie. Jej głównym zadaniem jest gospodarka jodowa ustroju. 80-90% łącznej zawartości jodu w organizmie stanowi jod znajdujący się w tarczycy. Ponadto uczestniczy w aktywnym przekazywaniu sygnałów hormonalnych, a także odpowiada za magazynowanie oraz uwolnienie do krwi hormonów T3 i T4.
Hormony tarczycy odpowiadają za zwiększenie zapotrzebowania na tlen, przyspieszenie spalania wewnątrzkomórkowego, zwiększenie wydzielania hormonu wzrostu, zwiększenie syntezy białek w organizmie, wzmożenie wchłaniania (resorpcji) węglowodanów w jelitach, zwiększenie syntezy i rozpadu cholesterolu w komórkach wątrobowych, przyspieszenie wydalania wody i soli mineralnych z organizmu.
W komórkach przypęcherzykowatych tarczycy wytwarzana jest kalcytonina, hormon pobudzany zwrotnie przez zwiększoną ilość jonów wapnia we krwi. Dzięki bezpośredniemu działaniu kalcytonina hamuje odwapnianie kości4.
W okresie płodowym i niemowlęcym tarczyca odgrywa ogromną rolę. Niedobór hormonów tarczycy prowadzi do kretynizmu, niedorozwoju umysłowego i fizycznego dziecka. Pierwsze objawy będą zauważalne dopiero około 3. miesiąca życia. Dochodzi do opóźnienia procesu spajania czaszki, problemów z przyjmowaniem przez dziecko pokarmów. Do pozostałych objawów zalicza się: obrzęk twarzy, powiększony język, zgrubiałe wargi, ślinotok, rozwarcie ust, szeroki rozstaw oczu, szeroki nos, apatia, zaparcia, niebieskawe zabarwienie skóry, senność. Im wcześniej wykryte zaburzenie, tym większe szanse na wyleczenie. Zaleca się podjęcie leczenia do 3. roku życia. W późniejszym okresie mogą nastąpić nieodwracalne zmiany umysłowe i zahamowanie rozwoju fizycznego dziecka5.
Najczęstsze choroby tarczycy
Przyjrzyjmy się następującym chorobom tarczycy: chorobie Gravesa-Basedowa i chorobie Hashimoto.
Choroba Gravesa-Basedowa w głównej mierze wynika z nadczynności tarczycy. Należy do chorób autoimmunologicznych, w przebiegu której organizm wytwarza przeciwciała pobudzające tarczycę do przeciwdziałania receptorom TSH. Najczęściej dotyczy młodych kobiet. Początek choroby jest zazwyczaj nieuchwytny, ale u jego podstaw mogą leżeć ciężkie przejścia życiowe lub infekcja6.
Choroba ta cechuje się zwiększeniem stężenia hormonów tarczycy we krwi. Dochodzi do przyspieszenia procesów metabolicznych i przewagi procesów katabolicznych, efektem których jest utrata masy ciała. Występuje tachykardia, czyli przyspieszenie akcji serca, która może doprowadzić do niewydolności mięśnia sercowego i migotania przedsionków. Obserwuje się także miopatię tyreotoksyczną, czyli osłabienie mięśni, m.in. oddechowych, co może powodować duszności. Osoba z tą jednostką chorobową może doświadczać stanów depresyjnych, być rozkojarzona, rozdrażniona i chwiejna emocjonalnie. Bardzo częstym objawem jest orbitopatia, przejawiająca się wytrzeszczem jednego lub obu oczu7.
Choroba Hashimoto także jest schorzeniem o podłożu autoimmunologicznym. Jest wywołana przewlekłym limfocytowym zapaleniem gruczołu tarczowego. Najczęściej powiązana jest z niedoczynnością gruczołu tarczowego w następstwie niewystarczającej ilości hormonów tarczycy. W przebiegu tej choroby dochodzi do szeregu zmian w obrębie organizmu: nieregularna i zwolniona praca serca (poniżej 70 uderzeń na min.), obniżenie poziomu żelaza w surowicy krwi, podwyższony poziom cholesterolu, powolne oddychanie, chrypka, suchość w gardle, zapchany nos, utrata apetytu, zaparcia, zgaga, ból w podbrzuszu, obniżenie popędu płciowego, krwotoczne i nieregularne miesiączki, poronienia, łamliwość i suchość włosów oraz paznokci, twardnienie skóry na łokciach i piętach, zabarwienie ziemiste cery, występowanie wyprysków, wydłużenie czasu gojenia ran i siniaków, zmniejszenie potliwości i zatrzymywanie wody w organizmie, wole, obniżenie odporności, uczucie zmęczenia, brak energii, stany depresyjne, nadwrażliwość na chłód8.
Zakończenie
Tajemnice tarczycy, choć ukryte głęboko w naszym ciele, stają się coraz bardziej odkrywane dzięki postępowi nauki i medycyny. Zrozumienie i szacunek dla tego małego, lecz potężnego gruczołu stwarza fundament dla dbałości o nasze zdrowie i dobre samopoczucie.
Przypisy
- Ps 139,15 UBG
- J. Sokołowska-Pituchowa (red.), Anatomia człowieka, Warszawa 2005, s. 479
- R. Aleksandrowicz, B. Ciszek, K. Krasucki (red.), Anatomia człowieka Repetytorium, Warszawa 2014, s. 355
- W. Z. Traczyk, Fizjologia człowieka w zarysie, Warszawa 2005, s. 238-239
- E. Wetherell, Tarczyca. Jak rozpoznać objawy choroby, Warszawa 2007, s. 31-32
- J. Jamiołkowska, Medycyna w praktyce 2011, Warszawa 2010, s. 146
- F. Kokot (red.), Choroby wewnętrzne, Warszawa 1979, s. 438
- T. Górowski, Chcę mieć zdrową tarczycę, Warszawa 2007, s. 112
Grafika na górze dla ilustracji. © Źródło: Adobe Stock. Autor: sorapop.
