Styl przywiązania to schemat zachowań, który budowany jest w dzieciństwie. W głównej mierze zależy od obecności matki i jakości tej obecności, ale wpływa na niego też brak w życiu dziecka innej osoby ważnej (ojca, opiekuna). Warto tu wspomnieć, że style przywiązania wpływają na całe dorosłe życie człowieka.
Czym jest przywiązanie?
Przywiązanie jest to stan psychiczny, w którym osoba odczuwa silną potrzebę do szukania bliskości innej osoby. Teoria przywiązania dotyczy sposobów, w jakie dzieci rozwijają emocjonalne więzi z opiekunami.
Teoria przywiązania
W latach 50. i 60. XX wieku John Bowlby opublikował serię artykułów, w których opisał główne zarysy swojej teorii przywiązania. Bowlby prowadził doświadczenia i obserwacje, a także badania, aby dowiedzieć się więcej o wpływie utraty matki na rozwój małego dziecka.
Chociaż można zadać sobie pytanie: „czyż może niewiasta zapomnieć o swym niemowlęciu, ta, która kocha syna swego łona?”, to jednak przecież zdarzają się sytuacje, w których matka nie jest obecna w życiu dziecka. Można spotkać dzieci osierocone, oddzielone od matki na skutek jej choroby, stanu psychicznego, rozwodu, urodzenia rodzeństwa i innych zdarzeń losowych. To właśnie obecność matki lub jej brak najmocniej wpływa na styl przywiązania, który będzie od niemowlęctwa utrwalany w dziecku.
Rola przywiązania
Według teoretyków style przywiązania odgrywają kluczową rolę w:
- rozwoju małego dziecka,
- postrzeganiu więzi z innymi ludźmi,
- kształtowaniu koncepcji siebie, w tym poczucia własnej wartości,
- dalszych doświadczeniach życiowych,
- kształtowaniu się życia seksualnego.
Reakcja opiekuna na emocjonalne zachowania niemowlęcia i dziecka kształtuje w nim umiejętność samoregulacji i regulacji emocji w kontaktach z innymi ludźmi.
Ile stylów przywiązania w związku można wyróżnić?
U osób dorosłych można zauważyć tendencję do poszukiwania konkretnej osoby (lub osób), z którą będą mogły utrzymywać bliskość i kontakt. Taka jednostka ma również być źródłem subiektywnego poczucia bezpieczeństwa.
Według prekursora teorii stylów przywiązania w relacji romantycznej ludzie z reguły powielają wzorce przywiązania, jakie występowały między dziećmi a rodzicami lub opiekunami. A zatem stopień poczucia zaufania i bezpieczeństwa kształtujący się w okresie niemowlęcym wpływa na to, w jakie związki będzie się dana osoba angażowała i na resztę życia danej osoby.
Istnieją 4 główne style przywiązania. Jakie są ich rodzaje i jak wpływają na związek?
1. Bezpieczny styl przywiązania
Bezpieczny styl przywiązania jest pierwszym z czterech, które wyróżnia psychologia rozwojowa. Z reguły osoby o bezpiecznym typie przywiązania wchodzą w relacje z innymi ludźmi o takim typie przywiązania, chociaż nie jest to zasada. Dzieci o tym stylu przywiązania czują się komfortowo w obecności swoich opiekunów. Wiedzą, że rodzice są dostępni i zareagują na ich potrzeby. Opiekunowie we wczesnym dzieciństwie są dla nich bezpieczną bazą wypadową, z której mogą eksplorować świat.
Jakie są osoby o bezpiecznym stylu przywiązania w związku?
Cechują się one:
- satysfakcją z bliskiej i intymnej relacji, która powstaje w interakcji z małżonkiem,
- wsparciem, wyrozumiałością w stosunku do zachowań małżonka,
- stabilnością, nasyceniem pozytywnymi emocjami,
- gotowością do wzajemnego wspierania się,
- wyższym poziomem zaufania, że małżonek jest rzetelny i godny zaufania,
- niższym poziomem konfliktów,
- otwartą, nieegoistyczną, pełną troski postawą w stosunku do współmałżonka.
Dorośli bezpiecznie przywiązani analogicznie w związku będą czuli się bezpiecznie w obecności i bliskości emocjonalnej małżonka. Mają pozytywny obraz siebie i innych, a to pozwala im tworzyć zdrowe i stabilne związki romantyczne. Potrafią się dobrze komunikować i konstruktywnie podchodzić do rozwiązywania problemów.
Reakcje dorosłego o bezpiecznym stylu przywiązania na konkretne reakcje małżonka:
- Negatywne zachowanie małżonka: funkcjonalny gniew.
- Pozytywne zachowanie: radość, szczęście, miłość, wdzięczność.
- Niepokój małżonka związany ze związkiem: poczucie winy, zadośćuczynienie.
- Niepokój małżonka niezwiązany ze związkiem: empatia, współczucie.
- Szczęście małżonka związane ze związkiem: szczęście, radość, miłość, duma.
- Szczęście małżonka niezwiązane ze związkiem: empatyczna radość, szacunek i podziw.
2. Lękowy styl przywiązania
Lękowo-ambiwalentne style przywiązania wykształcają się u dzieci, które często doświadczają niekonsekwentnej opieki, potrzeby dziecka nie zawsze są zauważane. Prowadzi to do niepewności i lęku. Mogą być mocno przywiązane do opiekunów, a jednocześnie ten styl przywiązania będzie sprawiać, że przejawiać będą znaczny lęk przed separacją.
Niskie poczucie własnej wartości sprawia, że w dorosłym życiu osoby takie mogą być bardzo zazdrosne i lękliwe wobec odrzucenia. Potrzeby partnera z takim typem więzi często wymagają dużej ilości uwagi i wsparcia od małżonka.
Ambiwalentny styl przywiązania powoduje u osób dorosłych trudności z zaufaniem i nadmierne uzależnienie emocjonalne. Tego typu uczucia mogą powodować pojawienie się dystansu między małżonkami, co z kolei wpływa na niski poziom zadowolenia i satysfakcji ze związku.
Związki romantyczne z taką osobą obfitują z niepokój, zazwyczaj wywołany lękiem przed porzuceniem, a także różnego rodzaju wątpliwościami. W dodatku osoby o takim typie przywiązania potrzebują bliskości i częstych zapewnień o miłości.
Poszukując swojej drugiej połówki, mogą nadmiernie angażować się w każdy ze związków i zgadzać się na czyny, na które nie mają ochoty, ze strachu przed odrzuceniem.
W przypadku wystąpienia konfliktu, osoby, które reprezentują ambiwalentny styl przywiązania, mają tendencję do nadmiernego dramatyzowania.
Reakcje dorosłego o lękowym stylu przywiązania na konkretne reakcje małżonka:
1. Negatywne zachowanie: uraza, wrogość, dysfunkcyjny gniew, rozpacz, smutek.
2. Pozytywne zachowanie: ambiwalentne uczucia szczęścia, miłości, strachu, niepokoju.
3. Niepokój małżonka związany ze związkiem: wstyd, rozpacz.
4. Niepokój małżonka niezwiązany ze związkiem: niepokój osobisty, rozpacz.
5. Szczęście małżonka związane ze związkiem: ambiwalentne poczucie szczęścia, niepokój, strach przed sukcesem.
6. Szczęście małżonka niezwiązane ze związkiem: ambiwalentna mieszanka szczęścia, strachu przed separacją, zazdrość.
3. Unikający styl przywiązania
Unikowy styl przywiązania wykształca się u dzieci często doświadczających odrzucenia lub zaniedbania ze strony opiekunów. Przez to uczą się polegać na sobie, a także unikać zobowiązań w związkach.
Cechy osób o unikającym stylu przywiązania:
- niskie zaufanie w stosunku do małżonka,
- niska chęć lub całkowity jej brak do emocjonalnego angażowania się w związek,
- poczucie niepewności w sytuacji bycia zależnym od drugiej osoby,
- niepewność w sytuacji intymności i wsparcia.
Osoby przejawiające w dorosłym życiu unikowy styl przywiązania często angażują się w pracę, która zapewnia im możliwość ucieczki od bliskich relacji. Nie czują one zadowolenia z bliskich relacji z małżonkiem, co wynika z małego zaufania do drugiej osoby. Dążenie drugiej połówki do bliskości i kontaktów intymnych wzbudza obawy osoby z takim stylem przywiązania, a nawet opór.
Stany emocjonalne osób unikających obejmują takie uczucia jak osamotnienie i zawiedzenie. Intruzywne myśli dotyczą nie tylko wątpienia w bycie kochanym, ale także w istotę miłości.
Reakcje dorosłego z unikającym stylem przywiązania na konkretne reakcje małżonka:
1. Negatywne zachowanie: tłumiony gniew, uraza, wrogość.
2. Pozytywne zachowanie: obojętność, dystans.
3. Niepokój małżonka związany ze związkiem: niechęć, wrogość.
4. Niepokój małżonka niezwiązany ze związkiem: litość, wrogość, pogarda, zadowolenie.
5. Szczęście małżonka związane ze związkiem: pycha.
6. Szczęście małżonka niezwiązane ze związkiem: wrogość, zazdrość.
4. Zdezorganizowany styl przywiązania
Ten typ przywiązania jest znany również jako styl lękowo-unikowy. Dzieci ze zdezorganizowanym stylem przywiązania często doświadczają chaosu i traumy w relacjach z opiekunami. Wczesne doświadczenia powodują, że mogą one wykazywać sprzeczne zachowania i łączą lęk z potrzebą bliskości. Powstawanie takiego stylu przywiązania może wynikać z obecnej w domu takiego dziecka przemocy, ale także z zaniedbania emocjonalnego (brak reakcji na potrzeby malucha) czy z traumy (utrata rodzica, rozwód itd.).
Dorośli z lękowo-unikowym stylem przywiązania wchodząc w związek, mogą analogicznie przejawiać sprzeczne emocje. Z jednej strony wykazują silne pragnienie bliskości, a z drugiej boją się, że zranią ukochaną osobę. Zachowania takich osób są nieprzewidywalne i chaotyczne.
Charakterystyka osób z lękowo-unikowym stylem przywiązania
Dorośli mogą mieć problem z regulowaniem swoich emocji i przechodzą szybko od lęku do agresji lub wycofania. W związku będą jednocześnie szukać i unikać wsparcia drugiej osoby.
W dorosłym życiu mają trudności z zaufaniem drugiej osobie, a to może prowadzić do niestabilności i częstych konfliktów w związku.
W sytuacji konfliktowej w związku osoby takie mogą wykazywać skrajne reakcje, np. silną złość czy smutek. Często przechodzą od jednego ekstremum do drugiego.
Style przywiązania – test
W Internecie możemy znaleźć różne testy na typy przywiązania. Warto spróbować rozwiązać jeden lub kilka z nich, aby czegoś się o sobie dowiedzieć. Należy jednak pamiętać, że testy te nie zastąpią wizyty u psychologa. Mają one charakter wyłącznie informacyjny i jako takie mogą właściwie nam służyć. Dzięki temu samoświadomość osoby rozwiązującej test może wzrosnąć i sprawić, że będzie zupełnie inaczej postrzegała swoje zachowania w związkach.
Czy można zmienić styl przywiązania?
Osoby, którym styl przywiązania przeszkadza w stworzeniu zdrowego związku, mogą udać się po pomoc do terapeuty. Proces ten wymaga samorefleksji, pracy nad sobą i zaangażowania w terapię. Czego jeszcze? Oto kilka zasad:
- Edukacja – przede wszystkim warto najpierw poczytać o typach przywiązania i starać się zrozumieć teorię przywiązania, a także dokonać samooceny.
- Zdrowe relacje – podczas terapii należy starać się budować zdrowe relacje i utrzymywać kontakt z osobami, które wykazują bezpieczny styl przywiązania. Mogą one służyć za wzór w procesie zmiany.
- Komunikacja – należy ćwiczyć otwartą i uczciwą komunikację w relacjach z bliskimi.
- Praca nad kontrolowaniem własnych emocji.
- Cierpliwość do siebie i regularność w pracy.
Leczenie zdezorganizowanego stylu przywiązania – przykład
Osoby o tym typie przywiązania mogą skorzystać z terapii w celu zrozumienia i przepracowania swoich wczesnych doświadczeń. Podczas leczenia terapeuta będzie starał się pomóc wykształcić styl bezpieczny. Aby do tego doprowadzić, osoba poddająca się terapii będzie musiała uświadomić sobie własne wzorce przywiązania i to, jak one wpływają na relacje z drugą osobą.
Rozwój bezpiecznego przywiązania wymaga także pracy nad budowaniem zaufania do siebie i innych, a także rozwoju umiejętności regulacji emocji i radzenia sobie z nimi (zwłaszcza ze stresem) w zdrowy sposób.
Osoby pozostające w związkach mogą także udać się na terapię dla par, aby poprawić relację ze współmałżonkiem.
Bardzo ważne jest zrozumienie teorii przywiązania i jej wpływu na relacje, co pomoże obojgu małżonkom zrozumieć swoje reakcje i zachowania, a przez to zrobić krok do zbudowania zdrowszych relacji.
Podsumowanie
Sposób zachowania głównego opiekuna wobec dziecka warunkuje jego relacje w życiu dorosłym, a także wpływa na sposób, w jaki będzie ono w przyszłości wchodziło w związki.
Wniosek z teorii przywiązania może być taki, że potwierdza się to, że rodzice i sposób wychowywania dziecka ma ogromny wpływ na potomstwo.
Szczególnie ważne jest, by o tym pamiętać w dzisiejszych czasach, w których zmęczeni i pracujący rodzice zrzucają wychowanie na żłobki czy telewizję i telefony. W dobie uzależnień od Internetu musimy pamiętać, żeby odkładać przy dziecku telefon na bok i poświęcać mu czas – najwięcej jak tylko damy radę.
Jeśli sami dostrzegamy u siebie pewne negatywne wzorce, nie traćmy nadziei – możemy wyprostować swoje relacje i choć będzie to kosztowało dużo samodyscypliny, to jednak warto to zrobić.
Źródła
- Księga Izajasza 49,15; Biblia Tysiąclecia.
- J. Kulczyk, Empatia i styl przywiązania w kontekście bliskich związków młodych dorosłych, [w:] Acta Universitatis Lodziensis. Folia Psychologica, 20/2016, s. 89-104.
- H. Liberska, D. Suwalska, Styl przywiązania a relacje partnerskie we wczesnej dorosłości, [w:] Psychologia Rozwojowa, 16/2011, tom 16, s. 25-39.
- P. Marchwicki, Teoria przywiązania J. Bowlby’ego, [w:] Seminare. Poszukiwania naukowe 23/2006, s. 365-383.
- E. Trzęsowska-Greszta, B. Szymczyk, Styl przywiązania a seksualność człowieka w świetle najnowszych badań, [w:] Kwartalnik Naukowy 4/2014, s. 129-143.
