Siedząca pułapka: Jak praca biurowa wpływa na Twój układ oddechowy?

Organizm ludzki jest w stanie wytrzymać bez pokarmu wiele dni, bez wody około tygodnia, bez oddechu 3 minuty. Prawidłowe oddychanie jest kluczowe do utrzymania zdrowia.

„Wtedy Pan Bóg ukształtował człowieka z prochu ziemi i tchnął w jego nozdrza tchnienie życia. I człowiek stał się żywą duszą”¹. Oddech jest początkiem życia danym nam przez Boga. Praca siedząca spłyca oddech oraz wpływa negatywnie na cały układ oddechowy, o czym dowiemy się z tego artykułu.

Funkcje układu oddechowego

Prawie wszystkie komórki naszego ciała potrzebują ciągłego dostępu do tlenu. W następstwie licznych procesów metabolicznych powstaje dwutlenek węgla, który musi być z organizmu usuwany, by zachować równowagę kwasowo-zasadową.

Do głównych zadań układu oddechowego należą:

• wspomaganie utrzymywania równowagi kwasowo-zasadowej organizmu;
• ogrzewanie i nawilżanie powietrza wprowadzanego do pęcherzyków płucnych;
• wspieranie reakcji obronnych organizmu dzięki obecności komórek fagocytujących w pęcherzykach płucnych;
• pełnienie funkcji dużego obszaru dyfuzyjnego – umożliwia wprowadzanie tlenu do ustroju oraz eliminowanie z niego dwutlenku węgla;
• utrzymywanie odpowiedniego gradientu pomiędzy ciśnieniem cząstkowym tlenu i dwutlenku węgla a ich prężnością we krwi, która dociera do pęcherzyków płucnych².

Tory oddechowe

Wyróżniamy trzy podstawowe tory oddechowe:

• piersiowy (górny) – charakterystyczny dla kobiet;
• przeponowy (dolny) – charakterystyczny dla mężczyzn;
• piersiowo-przeponowy (bocznożebrowy) – mieszany.

Żaden ze skrajnych torów oddychania, czy to piersiowy, czy przeponowy, nie jest w pełni właściwy. Najlepszym i najbardziej optymalnym jest tor mieszany, gdyż angażuje zarówno klatkę piersiową, wspomagającą tłocznię brzuszną, jak i pracę przepony³.

Praca przepony

Przepona jest głównym mięśniem oddechowym. W 80% odpowiada za spokojny i prawidłowy oddech. Przepona posiada także inne funkcje, m.in: 

• utrzymanie optymalnej stabilizacji kręgosłupa i korpusu;
• wspomaganie pracy serca;
• wsparcie układu limfatycznego (jest określana mianem pompy limfatycznej);
• branie udziału w połykaniu i wymiotowaniu – stanowi barierę antyrefluksową;
• ułatwienie porodu, defekacji i mikcji.

Brak pracy przepony może doprowadzić do zmniejszenia kurczliwości serca. Natomiast prawidłowa praca mięśnia przeponowego poprawia parametry czynności serca, w tym ciśnienie krwi (skurczowe i rozkurczowe), ciśnienie tętnicze, pojemność minutową serca, frakcję wyrzutową.

Przepona jest określana mianem pompy limfatycznej. Około 60% węzłów chłonnych znajduje się pod przeponą. Oddychanie z uaktywnieniem przepony stymuluje oczyszczanie węzłów chłonnych. Ponadto nieco poniżej przepony znajduje się tzw. zbiornik mleczu, który jest „sercem” układu limfatycznego. Prawidłowe oddychanie aktywuje jego pracę.

Badania dowiodły, że u osób z ograniczoną pracą mięśnia przeponowego w trakcie stabilizacji ciała znacznie wzrasta ryzyko wystąpienia dolegliwości bólowych w odcinku lędźwiowym kręgosłupa⁴. 

Wpływ pracy siedzącej na układ oddechowy

W trakcie pracy w pozycji siedzącej kręgosłup jest wygięty w literę C, a mięsień oddechowy, czyli przepona, zostaje uciśnięty. Długotrwałe ograniczenie głębokiego oddechu prowadzi do zastąpienia go krótkimi, płytkimi oddechami. Jest to sygnał dla mózgu, że organizm jest w sytuacji zagrożenia. Dochodzi do uwolnienia hormonów stresu, a organizm funkcjonuje w trybie „walcz lub uciekaj”. Osiągnięcie spokoju i relaksacji stają się niemalże niemożliwe do osiągnięcia. Uaktywnienie przepony aktywuje przywspółczulny układ nerwowy, który umożliwia wyciszenie oraz odstresowanie, lecz w pozycji siedzącej wręcz niemożliwym jest głębokie i prawidłowe oddychanie⁵.

Oddychanie a astma i POChP

Nieprawidłowe oddychanie oraz zaburzona praca przepony wśród chorych na astmę i przewlekłą obturacyjną chorobę płuc (POChP) prowadzi do pogłębienia problemów z oddychaniem. Nieprawidłowo wyuczona technika oddychania zwiększa ucisk na nerwy obwodowe kończyn górnych i należy do głównych przyczyn ich drętwienia lub mrowienia⁶.

Podsumowanie

Prawidłowe oddychanie jest kluczowe dla naszego zdrowia, a praca siedząca istotnie wpływa na układ oddechowy. Ograniczenie i spłycenie oddechu może prowadzić do reakcji stresowych, co negatywnie wpływa na samopoczucie. Warto jest więc wprowadzić aktywność fizyczną do codziennych zajęć oraz zminimalizować ilość czasu spędzanego w pozycji siedzącej. Jeśli oddech jest darem Boga, powinniśmy go pielęgnować i pójść za zachętą apostoła Pawła: „wszystko róbcie na chwałę Boga”⁷.

Przypisy

1. Rdz 2,7 UBG
2. Górski J., Fizjologiczne Podstawy Wysiłku Fizycznego, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa, 2006, str. 235
3. Radlak K., Jak dobrze oddychać, www.fizjoterapeuty.pl, [19.11.2023r.]
4. Kocjan J., Adamek M., Gzik-Zroska B., Czyżewski D., Rydel M., Sieć Oddechowa. Wielofunkcyjna Rola Przepony – Przegląd Piśmiennictwa, Advances in Respiratory Medicine, 4, 2017, str. 29-38
5. Starrett K., Skazany na biurko, Wydawnictwo Galaktyka, Łódź 2016, str. 68-69
6. Ibidem, str. 69
7. 1 Kor 10,31 UBG