Legendy o smokach z całego świata i ich geneza – część 2

W części 1 zobaczyliśmy, że legendy o smokach musiały być inspirowane spotkaniami człowieka z dinozaurami. Czy jednak te historie przekazują nam coś więcej?

Legendy o smokach możemy spotkać na całym świecie i ich pochodzenie pozostaje dla ewolucjonistów nie lada zagadką. Jak to się stało, że w kulturach rozsianych po całym świecie – od Azji, przez Europę i Afrykę, po obie Ameryki – pojawiły się legendy o ogromnych gadach, które budzą grozę i szacunek wśród ludzi? Jedni badacze twierdzą, że są one jedynie efektem wyolbrzymienia rzeczywistego zagrożenia ze strony mniejszych gadów takich jak węże¹. Inni z kolei uważają, że starożytni stworzyli te historie w oparciu o znalezione przez nich skamieniałości dinozaurów².

Jak wykazaliśmy w poprzedniej części, obie te hipotezy są zasadniczo wadliwe. Najbardziej prawdopodobna (choć jednocześnie nie do przyjęcia przez ewolucjonistów) jest hipoteza, że ludzie naprawdę spotykali dinozaury. Z czasem historie o tych spotkaniach przerodziły się w mity i legendy o smokach. W tym sensie można by uznać, że smoki to po prostu dinozaury i że paleontolodzy tak naprawdę znajdują kości smoków.

Mimo to skojarzenie smoków z dinozaurami nie jest takie oczywiste, jak mogłoby się wydawać. Między rzeczywistymi dinozaurami a mitycznymi smokami istnieją pewne fundamentalne różnice. Te różnice sprawiają, że legendy o smokach przekazują coś więcej niż tylko zmitologizowane historyczne spotkania ludzi z ogromnymi gadami. I owe “coś” ma sens jedynie wtedy, gdy uznamy biblijną historię świata za prawdziwą. O co zatem chodzi?

Różnice między smokami a dinozaurami

Pierwsze, co się rzuca w oczy, to różnice w wyglądzie między smokami a dinozaurami. Część mitycznych wyobrażeń o smokach rzeczywiście przypomina dinozaury. Jednak smoki rzadko kiedy były przedstawiane w mitach jako zwierzęta czysto lądowe. Te, które najbardziej przypominają dinozaury, zazwyczaj posiadają również skrzydła, dzięki którym mogą latać (jak pterozaury)³. Co innego smoki morskie, które bardziej przypominają węże. Powyższe legendy mogą być echem spotkań ludzi z plezjozaurami, które co prawda wężami nie były, ale miały niezwykle długie szyje⁴.

Nieco inaczej wygląda to w przypadku mitów spoza naszego kręgu kulturowego. Chińskie mityczne smoki są niezwykle różnorodne. Zwykle posiadają odnóża tak jak te europejskie, ale nie mają skrzydeł i wyglądem przypominają węże. Wiele mitycznych smoków z całego świata bardziej przypomina węże niż dinozaury. Tak jest zarówno z tzw. Rogatymi Wężami z Ameryki Północnej, prehistorycznej Europy i Bliskiego Wschodu, jak i Tęczowymi Wężami z Afryki i Australii. Węża w kolorach tęczy przypominać miał również bóg Quetzalcoatl (Kukulkan) z mitów Mezoameryki⁵.

Fantastyczne cechy smoków

Bardzo wiele smoków posiada także cechy typowo fantastyczne. Niektóre chińskie smoki umieją latać, nawet jeśli nie mają skrzydeł⁶. Potrafią także kontrolować pogodę, wodę itp., co czyni z nich swego rodzaju bóstwa. Podobne cechy ma posiadać Tęczowy Wąż. Niektóre smoki są nawet kojarzone z powstaniem świata, jak np. Quetzalcoatl (Kukulkan)⁷. Wreszcie smoki w mitach i legendach (także tych zachodnich) bardzo często nie tylko ryczą, ale także przejawiają dar mowy. W ten sposób mają przekazywać ludziom określoną wiedzę i mądrość, a w wersji współczesnej literatury fantasy – zwyczajnie rozmawiać z ludźmi⁸.

Możemy być pewni, że historyczne dinozaury nie nosiły powyższych cech. Bardziej przypominają one biblijny przekaz o skrzydlatym wężu z ogrodu Eden, który skusił Ewę do zjedzenia owocu z drzewa poznania dobra i zła⁹. Ewolucjoniści również ten przekaz uważają jedynie za mit. Ale jeśli tak, to jak inaczej wyjaśnić powszechność tych mitów na całym świecie? Czyżby pamięć wszystkich kultur na świecie rzeczywiście sięgała aż do wydarzeń opisanych w pierwszych rozdziałach Księgi Rodzaju?

Warto dodać, że niektóre starożytne mity również wspominają o smokach, które uczepiły się drzew lub strzegły je. Skrzydlaty wąż Nidhögg z mitu nordyckiego podgryza korzenie kosmicznego drzewa Yggdrasil. Z kolei grecki mit o 12 pracach Herkulesa opowiada o smoku imieniem Ladon, który strzeże złotych jabłek w ogrodzie Hesperyd.

Stosunek ludzi do smoków

Skojarzenie smoków z wężem z ogrodu Eden częściowo tłumaczy, dlaczego w śródziemnomorskim kręgu kulturowym istoty te są zazwyczaj uznawane za wcielenie zła, z którym należy walczyć. Jest to widoczne w Księdze Apokalipsy, gdzie wielki rudy smok jest wprost kojarzony z szatanem¹⁰. W Starym Testamencie mowa również o Lewiatanie, wielkim wężu morskim, którego Bóg miał ostatecznie pokonać¹¹. Ale złe smoki to nie tylko domena świata judeochrześcijańskiego. Starożytni Egipcjanie wierzyli w ogromnego węża morskiego zwanego Apep (lub Apophis), z którym walczył bóg Słońca Ra. Starożytni Grecy, obok wspomnianego Ladona, mieli również inne smoki, zwłaszcza Hydrę, Pytona i Tyfona.

Jednak stosunek ludzi do smoków nie był nigdy jednakowy na całym świecie. Im dalej od Bliskiego Wschodu i Europy, tym zaczyna przeważać bardziej przychylny stosunek do smoków. Chińskie smoki zwykle uznawane są za symbol zdrowia i szczęścia. Mezoamerykański Quetzalcoatl (Kukulkan), czyli Pierzasty Wąż, był uosobieniem wiedzy i zmartwychwstania. Rdzenni Amerykanie postrzegają wiele smoków jako symbol mądrości i nieśmiertelności¹². Z kolei według Aborygenów australijskich¹³ i ludów Afryki Zachodniej¹⁴ Tęczowy Wąż jest strażnikiem stosunków międzyludzkich. Podobieństwo tych smoków do biblijnego latającego węża z ogrodu Eden, który zwiódł Adama i Ewę, jest niemal uderzające.

Wiarygodność Pisma Świętego

To wszystko nie mogło przypadkowo pojawić się w umysłach ludzi na całym świecie w sposób niezależny od siebie. Legendy o smokach z całego świata, w kształcie, w jakim powstały, muszą mieć wspólne źródło lub źródła. Biorąc to wszystko pod uwagę, czy to możliwe, aby były one odległym echem jedynie spotkań z dinozaurami? Najwyraźniej nie. Widocznie oprócz dinozaurów człowiek musiał również spotkać pełnego pozornej mądrości węża. Warto zauważyć, że historia opowiedziana w Biblii, w przeciwieństwie do powyższych mitów, brzmi najmniej fantastycznie – a zatem najbardziej wiarygodnie.

Jeśli to prawda, to obie kategorie historii – te o dinozaurach i ta o wężu z ogrodu Eden – musiały wymieszać się¹⁵. Zapewne właśnie tak narodziły się późniejsze mity i legendy o smokach, które zachowały się do dzisiaj. Czy możemy zatem wierzyć tym historiom? Na pewno bardzo trudno znaleźć inne wyjaśnienie pochodzenia legend o smokach. W ten sposób pośrednio uwiarygodniają one historię Ziemi opisaną w Księdze Rodzaju, która obejmuje stworzenie świata, ogród Eden i globalny potop, a zarazem jej skalę czasową zaledwie kilku tysięcy lat.

Przypisy

1. Zob.: Jones D.E., An Instinct for Dragons, Routledge, New York City, 2000.
2. Zob.: Mayor A., The First Fossil Hunters: Dinosaurs, Mammoths, and Myth in Greek and Roman Times, Princeton University Press, New Jersey, 2000.
3. Zob.: https://dinoanimals.pl/zwierzeta/smoki-czy-istnialy-naprawde/
4. Jerlström P., Live plesiosaurs: weighing the evidence, “Journal of Creation”, 12(3), 12.1998, s. 339–346, https://creation.com/live-plesiosaurs-weighing-the-evidence
5. Zob. https://mythologyexplained.com/quetzalcoatl-kukulcan/
6. Ho M., Chinese Dragons — Facts, Culture, Origins, and Art, China Highlights, 14.12.2021, https://www.chinahighlights.com/travelguide/article-chinese-dragons.htm
7. Cartwright M., Quetzalcóatl, World History Encyclopedia, 01.08.2013, https://www.worldhistory.org/Quetzalcoatl/
8. Radford B., McKelvie C., Dragons: A brief history of the mythical, fire-breathing beasts, Live Science, 19.01.2022, https://www.livescience.com/25559-dragons.html
9. Rdz 3.
10. Ap 12.
11. Iz 27,1.
12. Malone M.S., The Guardian of All Things: The Epic Story of Human Memory, rozdział 5: Long-Leggedy Beasties, St. Martin’s Press, 2012.
13. Zob.: https://dinoanimals.com/animals/aboriginal-rainbow-serpent/
14. Zob.: https://atlasmythica.com/ayida-weddo-vodou-goddess-fertility/
15. Hodge B., Are Dragons Real?, Answers in Genesis, 11.10.2019, https://answersingenesis.org/dinosaurs/were-dragons-real/