Czy grozi nam III wojna światowa? Cz. 1: Historia, teraźniejszość i prognozy

Coraz częściej mówi się, że światu grozi III wojna światowa, czyli de facto wojna jądrowa. Czy zatem jest jeszcze dla nas nadzieja?

Słynny zegar zagłady jest dziś ustawiony na 23:58:30, najbliżej „północy” niż kiedykolwiek w historii świata¹! Jeszcze w latach 90. wydawało nam się, że historia niejako dobiegła końca wraz z upadkiem ZSRR i zwycięstwem demokracji liberalnej. Taką właśnie tezę postawił Francis Fukuyama w swojej książce pt. Koniec historii i ostatni człowiek z 1992 roku². Wydawało się, że widmo wojny jądrowej i anihilacji ludzkości odeszła w przeszłość. Jednak od tego czasu zmieniło się bardzo wiele.

Krótka historia czasów współczesnych

Zaczęło się od ataku terrorystycznego na World Trade Center w 2001 roku oraz inwazji Stanów Zjednoczonych na Afganistan i Irak. Później do akcji wkroczyła Rosja, dokonując ograniczonej inwazji na Gruzję (2008). W 2011 roku wybuchły protesty w świecie arabskim, które doprowadziły do wojen domowych, m.in. w Libii, Syrii i Jemenie. Następnie, w odpowiedzi na Rewolucję Godności w Ukrainie w 2014 roku, Rosja zajęła Krym i de facto powołała do życia dwie kryminalne republiki w Donbasie. Zaczęliśmy mówić o zimnej wojnie 2.0³.

Wreszcie w 2022 roku Rosja dokonała pełnoskalowej inwazji na Ukrainę. Stosunki Zachodu z Rosją są obecnie na rekordowo niskim poziomie, a propaganda rosyjska grozi atakiem m.in. na Polskę (członka NATO)⁴. Z kolei w październiku bieżącego roku (2023) wybuchła wojna między Izraelem a Hamasem, rządzącym Strefą Gazy. Wojna ta może potencjalnie zaangażować cały Bliski Wschód, włącznie z Iranem, który już za kilka lat może mieć pierwszą bombę atomową⁵ (Izrael posiada co najmniej 90 sztuk⁶).

Możliwa najbliższa przyszłość

Oprócz tego na horyzoncie rysuje się konflikt Chin ze Stanami Zjednoczonymi o Tajwan, a także z innymi sojusznikami USA, np. Japonią. Padają ostrzeżenia, że Chiny mogą najechać Tajwan już w 2025 roku⁷. Innym problemem jest Korea Północna i jej groźby względem Korei Południowej. Same Stany Zjednoczone są podzielone wewnętrznie, a zbliżające się wybory prezydenckie, w których może ponownie wygrać Donald Trump, mogą mieć globalne reperkusje i wpływ na decyzje pozostałych mocarstw świata⁸.

Czy zatem Stany Zjednoczone (NATO), Rosja i Chiny (i inne mocarstwa) naprawdę pójdą na noże w najbliższej przyszłości? Oczywiście tego nie wiemy. Ale historia niestety bywa nieubłagana. Jak pisał już król starożytnego Izraela Salomon: „To, co było, jest tym, co będzie, a to, co się stało, jest tym, co znowu się stanie: więc nic zgoła nowego nie ma pod słońcem” (Koh 1,9). Zwłaszcza biorąc pod uwagę kryzys klimatyczny i inne kryzysy, które już teraz powoli zlewają się w tzw. wielokryzys (polycrisis⁹). Może on spowodować liczne lokalne wojny o zasoby, w które również mogą zaangażować się ww. mocarstwa.

Historia (niestety) lubi się powtarzać

Zauważmy, że to co się dzieje obecnie, choć dawniej miało bardziej ograniczoną skalę, obecnie może powtórzyć się w skali globalnej. W ciągu ostatnich kilkuset lat były przynajmniej dwa okresy wojen i rewolucji, które skończyły się wielomilionowymi ofiarami.

Najpierw w latach 1789-1815 mieliśmy rewolucję francuską i wojny rewolucyjnej Francji, a następnie objęcie rządów przez Napoleona Bonaparte i wojny napoleońskie, które pochłonęły kilka milionów ofiar. Z kolei w latach 1914-1945 mieliśmy I wojnę światową, która doprowadziła najpierw do rewolucji komunistycznej w Rosji i upadku kilku monarchii w Europie, m.in. w Niemczech, a po objęciu władzy przez Józefa Stalina i Adolfa Hitlera doszło do II wojny światowej¹⁰, która pochłonęła kilkadziesiąt milionów istnień ludzkich.

Między wspomnianymi okresami (1789-1815 i 1914-1945) minęło 99 lat względnego spokoju. Z kolei w bieżącym roku mija 78 lat względnego spokoju od 1945 roku, wkrótce będzie to 80 lat. Niestety nastroje wielu przywódców świata już teraz są tak wojownicze, jak przed I wojną światową. Można by pomyśleć, że historia świata ponownie zatacza koło. Ostrzegała przed tym Thérèse Delpech, francuska politolog, w książce pt. Powrót barbarzyństwa w XXI wieku¹¹.

Co równie istotne, koło zatacza także myśl ideologiczna. Doskonale wiemy z historii, jak ideologie społeczno-polityczne wpływają na losy świata. Mieliśmy już okazję poznać, czym w istocie są francuski liberalizm rewolucyjny, a ponad stulecie później komunizm i faszyzm (zwłaszcza niemiecki). Obecnie jednak popularność zyskują m.in. ekologizm (z powodu kryzysu klimatycznego) oraz fanatyzm religijny (z powodu powszechnego zeświecczenia społeczeństw). Czas zapewne dopiero pokaże, do czego te ideologie mogą być zdolne.

III wojna światowa – czy można jej zapobiec?

Czy zatem ludzkość naprawdę jest skazana na straszliwe cierpienie z powodu wojny jądrowej, katastrofy klimatycznej i nastrojów apokaliptycznych? Wielu z nas ma nadzieję, że tak wcale nie będzie, a świat i ludzkość będą trwały przez kolejne setki, tysiące, a może miliony lat. Szczęśliwie eksperci i wielu dygnitarzy wciąż podejmuje próby zapobieżenia wybuchowi kolejnej wielkiej wojny między mocarstwami świata. Próby te obejmują nie tylko negocjacje między zwaśnionymi stronami globalnego porządku, ale również transformację energetyczną, aby pogarszające się warunki klimatyczne nie doprowadziły do globalnego chaosu¹².

Wydaje się jednak, że ogólna trajektoria wydarzeń globalnych jest już wyznaczona, nie wiemy tylko, w jakiej formie się ona objawi. Czy zatem czeka nas III wojna światowa i zagłada z powodu zimy nuklearnej? Przywódcy największych mocarstw są w pełni świadomi, do czego taka wojna może doprowadzić. Można być (raczej) pewnym, że będą starali się uniknąć konfrontacji atomowej aż do samego końca¹³. Z jednej strony to dobra wiadomość. Ale z drugiej oznacza to, że zanim mocarstwa zdecydują się sięgnąć po użycie broni jądrowej na pełną skalę, możemy spodziewać się użycia wszystkich pozostałych środków militarnych i ekonomicznych. A to też niedobrze.

Gdzie szukać nadziei?

III wojna światowa, w takim czy innym kształcie, jest zatem niestety możliwa. Jak nie popaść w depresję z tego powodu? Można sobie mówić „Nie przejmuj się!”, ale dla wielu z nas to tylko puste słowa. Tak naprawdę potrzebujemy nadzwyczajnych (wręcz nadprzyrodzonych) środków, aby zachować pokój w sercu i nadzieję na przyszłość. Całe szczęście owe środki są nam dostępne, choć niewielu z nas sięga po nie, ponieważ wymagają one naszej niezachwianej wiary. Zostaną one omówione w części 2.

Przypisy

1. Spinazze G., PRESS RELEASE: Doomsday Clock set at 90 seconds to midnight, Bulletin of the Atomic Scientists, 24.01.2023, https://thebulletin.org/2023/01/press-release-doomsday-clock-set-at-90-seconds-to-midnight/
2. Zob. Fukuyama F., Koniec historii i ostatni człowiek, Wyd. Znak, 2017
3. Wintour P. et al., Cold war 2.0: how Russia and the west reheated a historic struggle, The Guardian, 24.10.2016, https://www.theguardian.com/world/2016/oct/24/cold-war-20-how-russia-and-the-west-reheated-a-historic-struggle
4. Nowak K., Miedwiediew grozi Polsce utratą państwowości. Rosja będzie nas traktować jak „niebezpiecznego wroga”, Forsal.pl, 03.11.2023, https://forsal.pl/swiat/rosja/artykuly/9337443,miedwiediew-grozi-polsce-utrata-panstwowosci-rosja-bedzie-nas-traktow.html
5. Boehmer D.-D., „To będzie oznaczało jedno: nową wojnę”. Iran zbliża się do krytycznego punktu. Tego zagrożenia Zachód boi się od lat, Onet, 08.03.2023, https://wiadomosci.onet.pl/swiat/bliski-wschod-na-skraju-wojny-niepokojace-glosy-z-teheranu/lcqj7jz
6. Zob. Nuclear Weapons: Who Has What at a Glance, Arms Control Association, https://www.armscontrol.org/factsheets/Nuclearweaponswhohaswhat
7. Davidson H., Borger J., China could mount full-scale invasion by 2025, Taiwan defence minister says, The Guardian, 06.10.2021, https://www.theguardian.com/world/2021/oct/06/biden-says-he-and-chinas-xi-have-agreed-to-abide-by-taiwan-agreement
8. Kucharczyk M., „The Economist”: Donald Trump największym zagrożeniem dla świata w 2024 roku, Interia, 24.11.2023, https://wydarzenia.interia.pl/raport-media-zagraniczne/news-the-economist-donald-trump-najwiekszym-zagrozeniem-dla-swiat,nId,7162845
9. The Global Risks Report 2023: 18th Edition, World Economic Forum, 01.2023, s. 57, https://www.weforum.org/reports/global-risks-report-2023/
10. Niektórzy historycy uważają, że okres od 1914 do 1945 roku należy określić jako II wojna trzydziestoletnia, nawiązując do wojny z lat 1618-1648, która również pochłonęła miliony istnień.
11. Zob. Delpech T., Powrót barbarzyństwa w XXI wieku, Wyd. Nadir, Warszawa 2008
12. Saffari A. et al., A Rapid Energy Transformation Is Good for Nature and the Climate, Boston Consulting Group, 07.11.2023, https://www.bcg.com/publications/2023/rapid-energy-transformation-benefits-nature-and-climate
13. Dobrer J., Why There Will Be No Nuclear War, Fullerton Observer, 16.02.2023, https://fullertonobserver.com/2023/02/16/why-there-will-be-no-nuclear-war/

Grafika na górze dla ilustracji. © Źródło: Freepik.