Legendy o smokach z całego świata i ich geneza – część 1

Legendy o smokach są rozpowszechnione na całym świecie. Skąd pochodzą te legendy i czy mają one jakiś rzeczywisty pierwowzór w świecie przyrody?

Wszyscy słyszeliśmy o mitycznych, olbrzymich gadach zwanych smokami. Obfituje w nie cała kultura zachodnia, od starożytnych mitów i dawnych legend (takich jak legenda o smoku wawelskim) do współczesnych dzieł fantasy (takich jak powieści J.R.R. Tolkiena). Smoki najczęściej wyobrażane są pod postacią ogromnego gada pokrytego łuskami, posiadającego cztery odnóża, parę skrzydeł, który dodatkowo zieje ogniem. Najczęściej pilnują jakiegoś cennego skarbu, a w bardziej romantycznych wersjach – księżniczki w wysokiej wieży.

Czy jednak smoki istniały naprawdę? To pytanie może oczywiście wywołać zrozumiały uśmieszek na ustach, ponieważ współczesna nauka uznaje te stworzenia za całkowicie wymyślone przez człowieka. Jednak pewne fakty sprawiają, że nie jest ono wcale takie niedorzeczne, jak mogłoby się wydawać.

Legendy o smokach z całego świata

Uwagę zwraca fakt powszechności mitów o smokach na całym świecie, podobnie jak jest z mitami o potopie. Większość innych istot mitycznych występuje jedynie w regionalnych legendach. Jednak inaczej jest ze smokami i ogromnymi wężami¹. Legendy te mają przy tym pewne cechy niespotykane w naszych współczesnych wyobrażeniach o smokach.

Przykładowo greckie mity wspominają o Hydrze, która miała być potworem morskim. Są one pełne również innych smoków, takich jak Pyton czy Ladon. Skandynawia posiada mity o wężu wodnym Jormungand i kilku innych smoczych bestiach. Mity indyjskie opowiadają o istocie zwanej Wrytra, złym wężu w postaci ludzkiej, zwanym także smokiem. Bardzo charakterystycznym i znanym smokiem jest oczywiście smok chiński, będący nawet jednym ze znaków horoskopu chińskiego.

Oprócz tego mity chińskie wspominają o tzw. Tęczowym Smoku zwanym Hong. Podobnie niektóre pierwotne kultury, gdzie mowa o Tęczowym Wężu. Występuje on zarówno w legendach kultury Voodoo (pod nazwą Ayida-Weddo), jak i w legendach Aborygenów australijskich. W kolorach tęczy przedstawiany był także aztecki bóg Quetzalcoatl (w języku Majów: Kukulkan), którego imię oznacza dosłownie “Pierzasty Wąż”². Smoki są obecne nawet w mitologii Inków zamieszkujących Andy, o czym świadczą choćby ozdoby na ówczesnych wyrobach garncarskich³. Na uwagę zasługuje również występowanie tzw. Rogatego Węża w mitach rdzennych Amerykanów, a także w Europie i na Bliskim Wschodzie⁴.

Skąd pochodzą legendy o smokach?

Występowanie smoków i ogromnych węży w mitach z całego świata sprawia, że stoimy przed pytaniem o rzeczywiste pochodzenie tych mitów. Jeżeli smoki nigdy nie istniały, to jak to się stało, że prawie każda kultura na świecie wspomina o nich? Naukowcy zaproponowali kilka hipotez.

Antropolog David E. Jones w książce An Instinct for Dragons (2000) sugeruje, że człowiek odziedziczył po swoich przodkach instynktowny lęk przed niektórymi drapieżnymi zwierzętami, takimi jak węże, duże koty czy drapieżne ptaki. Dlatego, zdaniem Jonesa, walki hominidów z tymi zwierzętami o przetrwanie, w tym z wężami, stanowiły pierwowzór dla późniejszych legend na temat walk ludzi ze smokami⁵. Jednak książka Jonesa jest krytykowana za brak dowodów na stawiane w niej tezy⁶. Pojawia się również pytanie, dlaczego ludzie na całym świecie mieliby wyolbrzymić jedynie węże, ale nie inne niebezpieczne zwierzęta.

Z kolei historyczka i folklorystka Adrienne Mayor w książce The First Fossil Hunters (2000) sugeruje, że na powstanie mitów o smokach wpłynęły znajdowane w starożytności skamieniałości dinozaurów. Miałyby należeć do nich np. “smocze kości”, wykorzystywane w chińskiej medycynie ludowej. Mayor zna jednak słabości swojej teorii, dlatego jest pod tym względem ostrożniejsza. Uważa bowiem, że nie wszystkie legendy o smokach muszą pochodzić od skamieniałych kości dinozaurów czy wyolbrzymienia istniejących gadów. Najlepszym przykładem jest Skandynawia, której nie zamieszkują większe gatunki gadów i gdzie praktycznie nie znaleziono żadnych szczątków dinozaurów⁷. A mimo to, mity skandynawskie obfitują w smoki i ogromne węże, w tym węże morskie⁸.

Należy też zapytać, czy ówcześni ludzie, znajdując najprawdopodobniej tylko pojedyncze kości (a nie całe szkielety), mogli wszędzie na świecie wpaść na dokładnie ten sam pomysł, że należały one do olbrzymich gadów? Brzmi to bardzo mało prawdopodobnie, skoro nie mieli odpowiednich narzędzi ani wiedzy z zakresu paleontologii.

Smoki, czyli dinozaury?

Jeśli zatem nie można odpowiedzieć na powyższe wątpliwości twierdząco, to najwyraźniej legendarne smoki mają swój rzeczywisty pierwowzór. Tylko jaki? Mayor podsunęła bardzo ciekawy trop, twierdząc, że mity o smokach muszą mieć coś wspólnego z dinozaurami. Wydaje się bowiem, że tylko dinozaury (zwłaszcza te olbrzymie) mogłyby stanowić dobry pierwowzór dla legendarnych smoków. Jeśli jednak wierzyć współczesnej nauce, dinozaury wymarły 66-65 milionów lat temu, na długo zanim pojawiły się pierwsze hominidy (ok. 6 milionów lat temu⁹). Dlatego ewolucjoniści z politowaniem patrzą na pogląd, że ludzie i dinozaury żyły razem.

Tymczasem coraz więcej dowodów sugeruje, że ludzie i dinozaury rzeczywiście żyły obok siebie. Niektóre dzieła sztuki przedstawiają zwierzęta przypominające właśnie dinozaury. Np. płaskorzeźba w buddyjskim klasztorze Ta Prohm w Kambodży łudząco przypomina stegozaura¹⁰. Inna rzeźba, znajdująca się w Katedrze św. Dawida w walijskim St. Davids, zdaje się przedstawiać zwierzę znane jako zauropod, któremu dodano skrzydła¹¹. Podobną rzeźbę można znaleźć w Katedrze w Carlisle. Jakby tego było mało, niektóre petroglify również przypominają dinozaury. Mamy bowiem zauropoda sporządzonego przez plemię Anasazi w stanie Utah oraz niezidentyfikowanego dinozaura na skale niedaleko Jeziora Górnego w Kanadzie¹².

Dinozaury i ludzie

Wygląda więc na to, że ludzie naprawdę żyli obok dinozaurów. Jeżeli rzeczywiście spotykaliśmy je i nawet walczyliśmy z nimi, to później musieliśmy je sprowadzić do postaci mitów i legend, które zachowały się do dzisiaj¹³. W rzeczy samej również Pismo Święte wspomina o wielkich tajemniczych potworach, takich jak Behemot¹⁴ czy Lewiatan, wielki wąż morski¹⁵. Czy to właśnie te potwory znajdujemy dzisiaj w warstwach skalnych datowanych na miliony lat?

Ewolucjoniści uważają, że skały te powstawały przez miliony lat w procesie powolnej sedymentacji. Jednak naukowcy kreacjoniści zdążyli wykazać, że izotopowe metody datowania skał są zbyt wadliwe, aby były wiarygodne. Według nich ogromne warstwy skalne, pełne skamieniałości dinozaurów, zostały stworzone stosunkowo niedawno przez globalny potop, który tak samo jak smoki został zachowany w mitach i legendach po dzisiejszy dzień¹⁶. Pismo Święte jest zatem wiarygodnym świadkiem historii naszego świata.

Jednak wiele legendarnych smoków posiada również cechy (zarówno anatomiczne, jak i fantastyczne), których nie znajdziemy u dinozaurów. To oznacza, że legendy o smokach kryją coś więcej niż tylko spotkania ludzi z olbrzymimi gadami. Więcej na ten temat w części 2.

Przypisy

1. Hodge B., Dragon Legends—Truths Behind the Tales, Answers in Genesis, 01.10.2011, https://answersingenesis.org/dinosaurs/dragon-legends/dragon-legends-truths-behind-the-tales/
2. Zob.: https://mythologyexplained.com/quetzalcoatl-kukulcan/
3. Hodge B., The Dragons of Peru, Answers in Genesis, 01.10.2010, https://answersingenesis.org/dinosaurs/dragon-legends/the-dragons-of-peru/
4. Lloyd E., Mystery Of The Horned Serpent In North America, Mesopotamia, Egypt And Europe, Ancient Pages, 07.12.2017, https://www.ancientpages.com/2017/12/07/mystery-horned-serpent-north-america-mesopotamia-egypt-europe/
5. Zob.: Jones D.E., An Instinct for Dragons, Routledge, New York City, 2000.
6. Jordan-Smith P., Review: An Instinct for Dragons, “Western Folklore”, 2002, https://www.jstor.org/stable/1500302
7. Dopiero w 2015 roku pojawiła się wiadomość o odkryciu w Szwecji pierwszych szczątków drapieżnego dinozaura. Zob.: https://www.svt.se/nyheter/vetenskap/han-hittade-sveriges-forsta-rovdinosaurie
8. Zob.: Mayor A., The First Fossil Hunters: Dinosaurs, Mammoths, and Myth in Greek and Roman Times, Princeton University Press, New Jersey, 2000.
9. Zob.: https://zpe.gov.pl/a/przeczytaj/DU0X5ZZQv
10. Hodge B., Are Dragons Real?, Answers in Genesis, 11.10.2019, https://answersingenesis.org/dinosaurs/were-dragons-real/
11. Thomas B., St. Davids Dragon—Fantasy or Reality?, Institute for Creation Research, 31.10.2019, https://www.icr.org/article/st-davids-dragon-fantasy-or-reality
12. Hodge B., Are…, op. cit.
13. Dragons: Fact or Fable?, Answers in Genesis, https://answersingenesis.org/dinosaurs/dragon-legends/dragons-fact-or-fable/
14. Hi 40,15.
15. Iz 27,1.
16. Hodge B., Dinosaurs, Dating, and the Age of the Earth, Answers in Genesis, 02.01.2006, https://answersingenesis.org/dinosaurs/when-did-dinosaurs-live/dinosaurs-dating-and-the-age-of-the-earth/