Czy Nowy Testament to wiarygodne źródło?

Czy Nowy Testament faktycznie jest wiarygodnym źródłem historycznym ukazującym początki religii chrześcijańskiej?

W środowiskach akademickich mamy do czynienia z dużym sceptycyzmem co do tego, czy Nowy Testament wiernie przekazuje sprawozdania na temat życia Jezusa i pierwszych chrześcijan. O ile istnieje konsensus co do osoby Jezusa, o tyle uczeni wierzą w istnienie jedynie tzw. Jezusa historycznego, który ani nie dokonywał żadnych rzeczywistych cudów, ani nie powstał z martwych. Często uważa się, że autorzy ksiąg nowotestamentowych zmyślili te fakty na Jego temat, aby przedstawić Go jako zapowiedzianego Mesjasza. Czy jednak jest to uzasadnione?

Nowy Testament – wprowadzenie

Nowy Testament zawiera 27 ksiąg: cztery Ewangelie (trzy z nich to tzw. Ewangelie synoptyczne), Dzieje Apostolskie, Listy Pawła, Listy powszechne¹ oraz Księgę Apokalipsy. Oczywiście początkowo nie tworzyły one Nowego Testamentu. Formułowanie kanonu trwało kilka stuleci, istniały różne propozycje, brano pod uwagę wiele czynników, jak popularność i wzajemna zgodność. W końcu w 397 roku na synodzie w Kartaginie zaprezentowano kanon Nowego Testamentu znany nam współcześnie.

Manuskrypty Nowego Testamentu

Wraz ze Starym Testamentem (obie części tworzą Pismo Święte zwane również Biblią) Nowy Testament został przetłumaczony na niezliczone języki. Początkowo jednak pisma Nowego Testamentu rozpowszechniane były w języku greckim, a później także po łacinie, w językach syriackim (aramejskim), koptyjskim (egipskim), etiopskim, ormiańskim, gruzińskim czy gockim. Dzięki odkryciom archeologicznym dysponujemy dzisiaj ok. 5600 manuskryptów greckich, ok. 10 000 łacińskich i kolejnymi 8000 manuskryptów w innych językach starożytnych². A są to tylko manuskrypty starożytne i skatalogowane przez naukowców!

Dla porównania, archeolodzy odnaleźli ponad 1700 manuskryptów Iliady Homera³. Uważa się, że Iliada była jednym z najszerzej kopiowanych dzieł starożytności, tymczasem Nowy Testament bije ją na głowę. Manuskryptów dzieł innych autorów, takich jak Sofokles czy Arystoteles, odnaleziono o wiele mniej⁴. Co ciekawe, różne starożytne dzieła chrześcijańskie, w tym Ojców Apostolskich, zawierają ogrom cytatów z ksiąg Nowego Testamentu. Moglibyśmy wręcz odtworzyć prawie cały Nowy Testament, korzystając z samych tych dzieł (bez 11 wersetów)⁵!

Najwcześniejszy znany manuskrypt

Wyjątkowość Nowego Testamentu nie kończy się na liczbie odnalezionych manuskryptów ani skali wykorzystania jego tekstu przez pierwszych chrześcijan. Okazuje się również, że niektóre z manuskryptów są bardzo wczesne. Najwcześniejszym znanym manuskryptem nowotestamentowym jest Papirus Rylandsa 457, oznaczony jako P52 (Papirus 52). Pochodzi z ok. 110-125 roku n.e. i zawiera fragment Ewangelii Jana 18,31-33.37-38 mówiący o Piłacie przesłuchującym Jezusa. A zatem kopia ta powstała w zaledwie mniej niż 50 lat po oryginale⁶. Nie odnaleziono tak wczesnych manuskryptów Iliady Homera, dzieła datowanego na VIII wiek p.n.e.

Istnienie Poncjusza Piłata

Skoro już wspomnieliśmy o Poncjuszu Piłacie, to zwróćmy uwagę, że historia i archeologia bezsprzecznie udowodniły jego istnienie. Oprócz Nowego Testamentu wspominają o nim Józef Flawiusz, Filon z Aleksandrii i Tacyt. Jakby tego było mało, w 1961 roku w Cezarei Nadmorskiej znaleziono kamienną inskrypcję wymieniającą Poncjusza Piłata z imienia, prawdopodobnie autorstwa jego samego. Ten tzw. Kamień Piłata wspomina również, że był on prefektem Judei, a nie prokuratorem, o czym błędnie wspomina Tacyt. To dowodzi, że Piłat miał władzę, aby skazać Jezusa na śmierć⁷.

Czy uczniowie Jezusa umieli pisać?

Wszystkie powyższe fakty wskazują na to, że pisarze ksiąg i listów Nowego Testamentu starali się wiernie odwzorować wydarzenia związane z Jezusem Chrystusem. Istnieje konsensus naukowy, że zostały one napisane w dużej mierze między rokiem 50 a 70 n.e. Wyjątkiem mogą być Ewangelia Jana i Księga Apokalipsy, napisane po zburzeniu Jerozolimy w 70 roku.

Czy jest szansa na to, aby odnaleźć źródła pisane z czasów życia samego Jezusa lub na krótko po Jego ukrzyżowaniu? Najprawdopodobniej nie, skoro Piotr i Jan zapewne jeszcze wtedy nie umieli pisać (zob. Dzieje Apostolskie 4,13). Na dłuższą metę nie ma to jednak większego znaczenia. Jezus Chrystus nie miał przecież wokół Siebie skrybów, którzy na bieżąco mogliby zapisywać fakty z Jego życia. Był On postacią znaną w Judei i Galilei, ale nie posiadał formalnej władzy, jak cesarz, Herod, Piłat czy instytucja Sanhedrynu. Nie miał też formalnego wykształcenia, posiadał jedynie wiedzę, którą zdobył niezależnie od szkół rabinicznych (zob. Ewangelia Łukasza 2,46-47; 4,16-20). Ludzie, których Jezus skupił wokół Siebie jako wędrowny kaznodzieja, stanowili prosty, zapewne niepiśmienny lud.

Dopiero jakiś czas po Jego śmierci i zmartwychwstaniu, gdy religia chrześcijańska zaczęła zyskiwać na rozgłosie, przyciągnęła uwagę władz i historyków. Z czasem sami apostołowie zapewne nauczyli się pisać, jeśli pragnęli pisać i słać listy do chrześcijan w cesarstwie rzymskim. Podobnie jeśli chcieli zostawić po sobie pisane świadectwa o Jezusie dla przyszłych pokoleń. Mogli też korzystać z usług osób znających pismo greckie. A zatem początkowa niepiśmienność uczniów Jezusa również nie stanowi argumentu przeciwko pismom Nowego Testamentu.

Wiarygodność pisarzy Nowego Testamentu

Ewangelie i inne księgi Nowego Testamentu wywarły ogromny wpływ na naszą cywilizację – tak dużego wpływu nie miał nawet Homer. Wszystko oczywiście dlatego, że przyczyniły się do powstania nowej religii. Stąd badacze traktują je jako mało wiarygodne księgi religijne w przeciwieństwie do stosunkowo wiarygodnych ksiąg historycznych np. Herodota. Podejrzliwość i niewiarę budzą szczególnie informacje na temat wypełnienia przez Jezusa proroctw mesjańskich, Jego cudów, a zwłaszcza Jego zmartwychwstania.

Tymczasem autorzy pism Nowego Testamentu nie mieli żadnych powodów, aby zmyślać te fakty na temat Jezusa. Gdyby Jezus naprawdę nie zmartwychwstał, to chrześcijaństwo nawet nie wystartowałoby z takim impetem. Samo ukrzyżowanie mogłoby jedynie zniszczyć cały ruch, zanim w ogóle by się rozpoczął. Stało się jednak inaczej. Ponadto, gdyby pisarze Ewangelii i Listów zmyślili wszystkie te fakty, w tym rozmowy uczniów z Jezusem po Jego zmartwychwstaniu, to mielibyśmy do czynienia z jawnym i perfidnym kłamstwem. Czy apostoł Paweł umarłby przez ścięcie, a apostoł Piotr przez ukrzyżowanie do góry nogami, gdyby wiedzieli, że umierają za kłamstwo? Jest to skrajnie mało prawdopodobne.

Zakończenie

Choć nie mamy bezspornych dowodów w obronie pisarzy Nowego Testamentu, to nie mamy też żadnych bezspornych dowodów przeciwko nim. Wciąż wszystko zależy od naszej wiary, tj. czy wierzymy Ewangelistom, czy im nie wierzymy. Przy czym niewiara wynika z uprzedniego przyjęcia światopoglądu naturalistycznego, który zaprzecza wszelkim cudom takim jak zmartwychwstanie. Jeśli jednak nasz umysł jest otwarty na występowanie zjawisk nadnaturalnych, to nie znajdziemy powodów, aby odrzucić sprawozdania Ewangelistów jako fałszywe. Mamy wówczas wszelkie powody, by wierzyć, że fakty o Jezusie, podobnie jak o Herodzie, Piłacie czy arcykapłanie Kajfaszu, nie zostały przez nich zmyślone.

Niech zakończeniem będą słowa Fredericka Fyvie Bruce’a (1910-1990), biblisty z uniwersytetu w Manchesterze:

„Dowody na rzecz autentyczności Ewangelii są bez porównania większe niż na rzecz któregokolwiek z dzieł klasycznych pisarzy, których autentyczności nikt nie ważyłby się kwestionować. Jeśli księgi nowotestamentowe byłyby zbiorem pism świeckich, ich autentyczność byłaby uznana powszechnie za niepodlegającą dyskusji”⁸.

Przypisy

1. Zwane też katolickimi. Jednak w tym wypadku przymiotnik katolicki nie odnosi się do Kościoła katolickiego. Oznacza on po prostu powszechny (z gr. katholikos), ponieważ wspomniane 7 listów jest skierowanych do ogółu chrześcijan, a nie do konkretnych zborów czy grup ludzi jak Listy apostoła Pawła.
2. S. McDowell, What is the Most Recent Manuscript Count for the New Testament?, SeanMcDowell.org, 13.03.2018, https://seanmcdowell.org/blog/what-is-the-most-recent-manuscript-count-for-the-new-testament [dostęp: 22.05.2024].
3. J. Clay, The Bibliographical Test Updated, Christian Research Institute, 12.04.2023, https://www.equip.org/articles/the-bibliographical-test-updated/ [dostęp: 22.05.2024].
4. Zob. np. M. Slick, Manuscript evidence for superior New Testament reliability, Christian Apologetics and Research Ministry, 06.12.2008, https://carm.org/about-the-bible/manuscript-evidence-for-superior-new-testament-reliability/ [dostęp: 22.05.2024].
5. A. Palla, Sekrety Biblii, Wyd. Betezda, 2002, s. 166.
6. D. P. Barrett, P. W. Comfort, The Text of the Earliest New Testament Greek Manuscripts: Volume 1, Kregel Academic, 2019, s. 353.
7. A. Palla, op. cit., s. 174.
8. F. F. Bruce, The New Testament Documents: Are They Reliable?, Grand Rapids, Michigan: Eedrmans, s. 15, za tłum.: A. Palla, op. cit., s. 168.