Jezus Chrystus – postać historyczna czy mityczna?

Czy Jezus Chrystus jest tylko postacią mityczną, czy jednak istniał naprawdę? Zobaczmy, co mówią źródła historyczne.

Czy Jezus Chrystus istniał naprawdę? W okresie Oświecenia pojawił się nurt filozoficzny zapoczątkowany przez Thomasa Paine’a (1737-1809) i głoszący, że Jezus Chrystus jest tak naprawdę postacią mityczną. Do późniejszych zwolenników tzw. teorii mitu Jezusa należeli m.in. Bruno Bauer (1809-1882) czy George Albert Wells (1926-2017). Obecnie najbardziej znanym zwolennikiem tego nurtu jest Robert McNair Price (ur. 1954).

Teoria mitu Jezusa (ang. mythicism, co można teoretycznie przetłumaczyć jako „mityzm”) zawsze była teorią marginalną. Mimo to, Internet i media społecznościowe sprawiły, że nurt ten zyskał obecnie na rozgłosie. Tymczasem dzisiejsi uczeni są wręcz jednomyślni, że Jezus Chrystus rzeczywiście istniał jako człowiek i był wędrownym nauczycielem w starożytnej Palestynie. Co więcej, naukowy konsensus uznaje, że został On i ochrzczony, i ukrzyżowany. Niemniej nie ma konsensusu co do szeregu innych faktów na Jego temat.

Jezus Chrystus – świadectwa pozabiblijne

Największy zarzut co do historyczności Jezusa polega na tym, że rzekomo nie istnieją żadne inne źródła pisane poza Ewangeliami i Listami stanowiącymi część Nowego Testamentu. Czyli nie ma żadnego niezależnego źródła o Jezusie Chrystusie poza chrześcijańską Biblią. Ile jest prawdy w tym twierdzeniu? Okazuje się, że niewiele. Nawet bardzo niewiele. A to dlatego, że jak wskazuje Gary R. Habermas, amerykański uczony, filozof i teolog, istnieje co najmniej 39 starożytnych źródeł pozabiblijnych na temat Jezusa¹!

Tacyt

Nie będziemy omawiać wszystkich tych źródeł, a tylko niektóre. Jednym z bardziej poważnych jest Tacyt, historyk rzymski (55-120). W swoich Rocznikach wspomina on o pożarze Rzymu w 64 roku n.e. To z tego dokumentu wiemy, że cesarz Neron o pożar oskarżył chrześcijan. Tacyt pisze: „Początek tej nazwie [tj. „chrześcijanie” – przyp. aut.] dał Chrystus, który za panowania Tyberiusza skazany został na śmierć przez prokuratora Poncjusza Pilatusa”². Ciekawe też, że w swoim opisie rzymski historyk wspomina o „przewrotnym przesądzie” panującym wśród chrześcijan. Zapewne chodziło mu o zmartwychwstanie Chrystusa.

Swetoniusz

Swetoniusz (70-140), inny historyk i autor Żywota cezarów (kolejnego pozabiblijnego źródła wspominającego o Jezusie Chrystusie), również pisze o tym „przesądzie”. W tymże dziele znajdujemy ponadto bardzo wyraźną sugestię, że już ok. 50 roku n.e. chrześcijanie zamieszkiwali Rzym. Jak napisał Swetoniusz: „Wygnał [cesarz] z Rzymu wszystkich Żydów, którzy ustawicznie czynili zamieszki za namową niejakiego Chrestusa”³. Zapewne to raczej działalność osób wierzących w owego „Chrestusa” (czyli Jezusa Chrystusa) miała prowadzić Żydów do wywoływania zamieszek w Rzymie.

Pliniusz Młodszy

Kolejnym źródłem pozabiblijnym na temat Jezusa jest jeden z listów Pliniusza Młodszego (61-113), rzymskiego polityka, prawnika i pisarza. W owym liście autor żali się cesarzowi Trajanowi na wzrost Kościoła chrześcijańskiego w cesarstwie rzymskim, wspominając np. o pustoszejących świątyniach. Dowiadujemy się również, że jego działania prokuratorskie (tj. przesłuchiwanie i skazywanie chrześcijan na tortury) przywróciły w znacznej mierze kult pogański w Bitynii, którą to prowincją zarządzał. Co ciekawe, Pliniusz Młodszy zauważa, że chrześcijanie modlą się do Chrystusa jako do Boga⁴.

Józef Flawiusz

Także znany starożytny historyk Józef Flawiusz (37-ok. 100), z pochodzenia Żyd, napisał o Jezusie Chrystusie w swoich Dawnych dziejach Izraela. Nawiązuje przy tym do szeregu szczegółów z życia Jezusa. W księdze XVIII wspomina, że był On nauczycielem i cudotwórcą, dokonującym licznych cudów. Pisze też, że przyciągał do Siebie zarówno Żydów, jak i Greków. Wspomina nawet o tym, że według chrześcijan zmartwychwstał trzeciego dnia po Swojej śmierci na krzyżu, na który skazał Go Piłat⁵. Ponadto według jego relacji kapłanem w czasie skazania Jezusa był Ananiasz⁶.

Mara Bar-Serapion

Wreszcie bardzo ciekawym źródłem jest list, którego autorem był Mara Bar-Serapion, Syryjczyk żyjący w I wieku n.e. W liście do swego syna zaleca mu, aby naśladował mędrców, wśród których wymienia „żydowskiego króla” niesłusznie skazanego przez Żydów. Jest to bardzo wyraźne nawiązanie do Jezusa Chrystusa. Sam Mara najwyraźniej nie był chrześcijaninem, skoro dla niego Jezus był tylko jednym z owych mędrców. Zastanawiające jest jednak to, że Mara wyraża również przekonanie, jakoby Jezus wciąż żył. List ten można znaleźć obecnie w Muzeum Brytyjskim⁷.

Jezus Chrystus jako człowiek, Bóg i zmartwychwstały Zbawiciel

Powyżej przedstawiliśmy tylko 5 z owych 39 wczesnych źródeł pozabiblijnych, które wspominają o Jezusie Chrystusie. Wszystkie te źródła pochodzą z przełomu I i II wieku n.e. Alfred Palla, polski pisarz, historyk i teolog, w książce Sekrety Biblii wspomina również o innych źródłach takich jak Talmud, czy historykach takich jak Thallus, Phlegon czy Lukian z Samosaty⁸. A zatem postać Jezusa Chrystusa jest historycznie o wiele lepiej udokumentowana niż postać niejednego starożytnego władcy.

Choć święta Bożego Narodzenia najprawdopodobniej nie są właściwą datą narodzin Pana Jezusa, to wciąż stanowią one wspaniałą okazję do rozważań na temat Jego pojawienia się tu na Ziemi oraz Jego wpływu na świat i serce człowieka. Zwłaszcza, że historyczne przekazy są jasne, że On nie tylko umarł na krzyżu, ale również powstał z martwych. Innymi słowy, Jezus Chrystus, jako Bóg i człowiek, wciąż żyje i wstawia się za grzesznikami przed Bogiem Ojcem. Jest to temat najbardziej warty naszych rozważań, zwłaszcza w czasie grudniowych Świąt.

Przypisy

1. Habermas G., The Verdict of History: Conclusive Evidence for the Life of Jesus, Thomas Nelson Publishers, Nashville 1984, s. 169
2. Tacyt, Roczniki od zgonu boskiego Augusta, ks. XV, w: Dzieła, t. I (tłum. S. Hammer), Warszawa 1957, s. 460-461; zob. także: https://classics.mit.edu/Tacitus/annals.11.xv.html
3. Swetoniusz, Żywoty cezarów, ks. V, XXV; zob. także: https://www.gutenberg.org/files/6400/6400-h/6400-h.htm
4. Pliniusz Młodszy, Listy, ks. X, list XCVI(96), https://www.attalus.org/old/pliny10b.html; zob. także: https://gutenberg.org/files/2811/2811-h/2811-h.htm (tu: list XCVII)
5. Józef Flawiusz, Dawne dzieje Izraela, ks. XVIII, 3:3; zob. także: https://www.gutenberg.org/files/2848/2848-h/2848-h.htm#link182HCH0003
6. Ibid., ks. XX, 9:1
7. Palla A., Sekrety Biblii, Wyd. Betezda, 2002, s. 278-279
8. Ibid., s. 277-285

Grafika na górze dla ilustracji. © Źródło: Adobe Stock. Autor: LIGHTFIELD STUDIOS.