W Izraelu można wskazać wiele miejsc, w których dokonano odkryć archeologicznych potwierdzających treści biblijne. Dzisiaj piszemy na temat odkryć w Galilei.
Dan
Tell el-Qadi to współczesna miejscowość, gdzie kiedyś leżało starożytne Dan, najdalej na północ wysunięta miejscowość Izraela. W Dan król izraelski Jeroboam ustanowił jedno z dwóch centrów religijnych państwa północnego po rozpadzie królestwa Salomona. Drugie było w Betel1. W obydwu wprowadził bałwochwalczy kult cielców.
Od roku 1966 w Dan prowadzone były wykopaliska przez prof. Abrahama Birana, który odkrył m.in. dobrze zachowaną bramę miejską z czasów królów izraelskich oraz grób rodzinny z XIV lub XIII wieku p.n.e. zawierający 45 szkieletów i przedmioty pogrzebowe pochodzące z Myken. Na akropolu odkopano platformę o wymiarach 19×18,3 m, do której prowadziły 5-metrowe schody. Na niej znaleziono ceramikę datowaną na IX wiek p.n.e. Platforma stanowiła sanktuarium Jeroboama, gdzie stał złoty cielec.
Hazor
Hazor leży niespełna 25 kilometrów na północ od Tyberiady na ważnym niegdyś szlaku Via Maris. W starożytności było to miasto o dużym znaczeniu. Księga Jozuego nazywa je stolicą wszystkich królestw tego rejonu2. Miasto miało powierzchnię 110 ha, a samo akropolis 12 ha. Jozue zdobył je i spalił. Później jednak dźwignęło się z ruin i nawet w czasach sędziów uciskało Izraelitów aż do momentu, kiedy zostało ponownie zniszczone przez Deborę i Baraka. Potem odrodziło się po raz kolejny, już za czasów królów izraelskich. Salomon wybrał Hazor, obok Megiddo i Gezer, na miasto garnizonowe.
W latach 1955-1958 i 1968-1970 wykopaliska w Hazor prowadził prof. Yigael Yadin. Badania wykazały, że dolne miasto było zamieszkane od XVIII do XIII wieku p.n.e. Górne miasto, akropolis, było zasiedlone, z małymi przerwami od XVII wieku p.n.e. do okresu hellenistycznego. Odkryto także fortyfikacje Salomona, m.in. bramę miejską, która była identyczna z tymi w Megiddo i Gezer. Znaleziono także podziemny system zaopatrzenia w wodę, co było szczególnie istotne w czasie oblężenia miasta.
Kafarnaum
Nazwa miejscowości Kafarnaum pochodzi od Kfar Nahum – osiedle Nahuma. Tutaj znajdowała się galilejska baza Jezusa Chrystusa w domu Szymona Piotra. W Kafarnaum, które założono w XIII wieku p.n.e., podczas prac archeologicznych znaleziono ślady zabudowań, m.in. ruiny domu mieszkalnego z I wieku n.e., który okrzyknięto domem św. Piotra. Ale najważniejszym zabytkiem Kafarnaum jest synagoga z IV wieku, która została zbudowana na miejscu synagogi, w której nauczał Jezus. Synagogę wzniesiono z białego piaskowca, świetnie kontrastującego z czarnym bazaltem, z którego budowano domy mieszkalne.
Sefforis
Za panowania Hasmoneuszów Sefforis było stolicą Galilei. Miasto zapewne dobrze znane było Jezusowi. Po zburzeniu Jerozolimy w roku 70 wielu Żydów udało się stamtąd do Galilei. Przez 17 lat w Sefforis swoją siedzibę miał Sanhedryn. Po tym okresie przeniesiono ją do Tyberiady. W Sefforis została skompilowana pierwsza wersja żydowskiego prawa, czyli Miszna. Dokonał tego Juda ha-Nasi.
Archeolodzy odkryli w Sefforis rezydencję pałacową pochodzącą z III wieku, która składa się z dużej sali głównej oraz pomieszczeń mieszkalnych rozmieszczonych po trzech jej stronach. Czwarty bok sali łączy się z dziedzińcem, na którym była kiedyś sadzawka. Najciekawszym odkryciem jest mozaika posadzkowa znaleziona w głównej sali. Przedstawia greckiego boga Dionizosa, a w centrum mozaiki widnieje portret kobiety.
Tyberiada
Tyberiadę założył Herod Antypas, syn Heroda Wielkiego, gdzie przeniósł stolicę Galilei z Sefforis. W Tyberiadzie powstała znaczna część Talmudu, zbioru tradycji żydowskich, zwłaszcza religijno-prawnych. Podczas prac wykopaliskowych odsłonięto główną ulicę, biegnącą przez całe miasto z północy na południe, a także łaźnię, dekorowaną mozaikami z przedstawieniami ryb, oraz ruiny rzymskiej bazyliki.
Nazaret
W Nazarecie, gdzie wychowywał się Jezus, znajdują się dwa kościoły, które są oblegane przez pielgrzymów i turystów. Pierwszy to Bazylika Zwiastowania, która stoi na miejscu odkrytych podczas prac renowacyjnych starszych budowli żydowskich i chrześcijańskich. To właśnie tam do Marii przybył Anioł, który obwieścił, że urodzi ona Zbawiciela. Drugi natomiast to kościół św. Józefa z grotą, gdzie miał mieścić się warsztat Józefa. Warto zwrócić tam uwagę na baptysterium, gdzie chrześcijanie dokonywali chrztów przez zanurzenie.
Góra Tabor
Po raz pierwszy w Starym Testamencie czytamy o górze Tabor, gdy Biblia opisuje zwycięstwo Debory i Baraka nad królem Hazoru3. W czasach pierwszego powstania żydowskiego mieściła się tam twierdza. Opisane w Nowym Testamencie przemienienie Jezusa też miało się odbyć na górze Tabor4.
Kana Galilejska
Biblijna Kana Galilejska mogła znajdować się w dzisiejszych dwóch miejscach. Pierwsze to Chirbet Qana, gdzie archeolodzy odkryli osadę z czasów rzymskich. Drugie miejsce to dzisiejsza miejscowość Kfar Kana, oddalona od Nazaretu niespełna 7 kilometrów, gdzie znajdują się dwa kościoły, jeden rzymskokatolicki, drugi ortodoksyjny, oba zbudowane – jak twierdzą ich właściciele – na miejscu cudu dokonanego przez Jezusa, gdzie zamienił wodę w wino. Jedno jest pewne: cud dokonany przez Jezusa miał miejsce w Kanie Galilejskiej.
We wszystkich tych miejscowościach znaleziono budynki i sprzęty potwierdzające treści biblijne.
Przypisy
- 1 Krl 12,28-29.
- Joz 11,10.
- Sdz 4,6.
- Mt 17,1-8.
© Zdjęcie główne: Jezioro Galilejskie. Autor: Bernard Koziróg.
