Podczas oglądania wydarzeń sportowych możemy usłyszeć, że o wygranej zawodnika decyduje jego silna psychika. Najlepsi zawodnicy mają podobne umiejętności i sprawność fizyczną, więc ich sukces jest związany z odpowiednim przygotowaniem mentalnym.
Tak naprawdę walka rozgrywa się w umysłach sportowców, a jej celem jest wyeliminowanie nieuwagi, podenerwowania oraz wątpliwości co do własnych umiejętności. Sportowiec powinien pozbyć się wszystkich nawyków mentalnych, które hamują jego rozwój w dążeniu do perfekcji w grze.
Trening mentalny
O najlepszych zawodnikach na świecie mówi się, że grają „jak natchnieni”. Czołowi zawodnicy podkreślają, że grają najlepiej, kiedy zbytnio nie myślą. Umysł nieświadomego sportowca jest bardzo mocno skupiony, skoncentrowany i spokojny. W takim stanie mózg i ciało są w harmonii, a reakcje przebiegają automatycznie, bez potrzeby świadomego myślenia. Skupiony umysł nie analizuje koordynacji kolejnych ruchów i nie myśli nad tym, jak wykonać kolejny. Sportowiec w takim stanie wykorzystuje swój pełen potencjał na polu gry.
Doskonale ten stan został opisany przez Phila Jacksona, trenera Michaela Jordana oraz drużyny Chicago Bulls w książce pod tytułem „Sacred Hoops”. A fragment z jego książki brzmi tak: „Koszykówka to skomplikowany taniec, który wymaga skupienia uwagi na jednej rzeczy, to znowu na innej, podczas gdy wszystko dokonuje się z prędkością światła. By przewyższyć innych, umysł musi pozostać niezmącony, dzięki czemu może całkowicie skupić uwagę na tym, co każdy zawodnik robi na parkiecie. Sekretem jest niemyślenie. Nie znaczy to jednak, że trzeba być głupim; oznacza to uciszenie niekończącej się paplaniny myśli, tak aby ciało mogło robić instynktownie, a więc bez ingerencji umysłu, to, do czego zostało wyćwiczone”.
Aby osiągnąć taką kondycję, należy przede wszystkim przed ważnymi zawodami sportowymi odpowiednio przygotować swoją psychikę.
Trening mentalny zajmuje się świadomym kształtowaniem myśli, emocji i nastawienia tak, aby te wszystkie elementy wspomagały sportowca i przyczyniły się do jego sukcesu. Celem treningu mentalnego jest przede wszystkim przezwyciężenie wewnętrznych barier, często stanowiących główną przeszkodę na ścieżce do wyznaczonego celu.
Przygotowanie mentalne
Zawodnicy przed rozgrywkami stosują różne metody treningu mentalnego – korzystają z wielu dziedzin, takich jak psychologia sportu, psychologia pozytywna oraz coaching. Istnieją techniki rozgrzewki psychicznej, którą można porównać do treningu fizycznego. Dzięki ćwiczeniom fizycznym sportowiec przygotowuje swoje mięśnie i ciało do zawodów. Przez trening mentalny to umysł przygotowuje się do oczyszczenia od całej serii myśli, wrażeń, stresu i zmartwień związanych z rywalizacją.
Na przygotowanie mentalne należy poświęcić odpowiednią ilość czasu. Zadowalające rezultaty ciężko osiągnąć, zaczynając trening na kilka dni przed zawodami. Przygotowanie mentalne jest dostosowane do indywidualnych potrzeb zawodnika, ponieważ każdy sportowiec jest inny. Trening psychologiczny najlepiej rozpocząć na początku sezonu.
Na trening mentalny wpływa kilka czynników:
1. Cel
Przygotowania do zawodów należy rozpocząć od wyznaczenia zadań treningowych oraz celów, które zawodnik chce osiągnąć. Należy ustalić jeden cel główny, do którego sportowiec będzie dążyć, oraz cele pośrednie. Cele te powinny być dostosowane do dyscypliny oraz indywidualnych możliwości sportowca. Powinny być również realistyczne i mierzalne w czasie.
2. Plan treningowy
Zawodnik powinien systematycznie budować formę wraz z głęboką świadomością możliwości własnego ciała, aby uniknąć kontuzji i przetrenowania. Powinien nauczyć się rozpoznawać sygnały płynące z ciała i powoli zwiększać obciążenie treningowe. Pomocne może być również wzorowanie się na treningach doświadczonych sportowców. Ich wskazówki można dopasować do treningu indywidualnego.
3. Dyscyplina
Dyscyplina jest niezbędnym elementem na drodze do sukcesu w każdej dziedzinie. Stosowanie się do planów i instrukcji trenera, nawet w sytuacji, gdy motywacja jest niska, jest podstawą dobrego występu na zawodach sportowych.
4. Motywacja
Motywacja jest siłą napędową do osiągania wyznaczonych celów i pokonywania trudności. Silna motywacja nie tylko wspiera zawodnika w trakcie treningów, ale pomaga skupić się podczas zawodów i utrzymać odpowiedni poziom koncentracji. Odpowiednio ukierunkowana motywacja może pomóc w radzeniu sobie ze stresem i presją podczas zawodów sportowych.
5. Koncentracja
Koncentracja jest podstawą wyników sportowych. W zgiełku rywalizacji skupiony umysł może zdecydować o sukcesie lub porażce. Trening mentalny przygotowuje sportowców do lepszego panowania nad koncentracją, umożliwiając im skupienie na bieżącej chwili i eliminowanie elementów rozpraszających.
6. Zarządzanie stresem
Stres jest nieodłącznym elementem życia każdego sportowca, ale umiejętność skutecznego radzenia sobie z nim sprawia, że istnieje różnica między tymi, którzy ulegają presji, a tymi, którzy radzą sobie z nią wyjątkowo dobrze. Trening mentalny zapewnia narzędzia niezbędne do radzenia sobie ze stresem, co zwiększa odporność sportowca na różne wyzwania, zmniejszając tym samym jego niepokój.
7. Pewność siebie
Pewność siebie jest podstawą sukcesu. Sportowcy, którzy podejmują trening mentalny, uczą się rozwijać wiarę we własne możliwości. Dzięki większej pewności siebie zawodnicy są gotowi stawić czoła wszelkim pojawiającym się wyzwaniom zarówno w sporcie, jak i w życiu codziennym.
8. Techniki relaksacyjne
Relaksacja jest kluczową umiejętnością pozwalającą zachować spokój pod presją. W kontekście treningu mentalnego zawodnicy opanowują szereg technik relaksacyjnych, które pozwalają im zmniejszyć stres i niepokój przed zawodami. Techniki takie jak głębokie oddychanie, modlitwa czy słuchanie ulubionej muzyki może znacząco obniżyć poziom stresu i poprawić ogólny stan psychiczny.
9. Wizualizacja
Jedną z najważniejszych technik w sporcie jest wizualizacja. Obejmuje ona kreowanie w umyśle obrazów, w których sportowiec wykonuje precyzyjne ruchy i odnosi sukces. Sportowcy często wyobrażają sobie siebie na boisku, jak wykorzystują każdą nadarzającą się okazję i radzą sobie ze stresem.
10. Wsparcie
Wsparcie trenera, bliskich oraz psychologa sportowego ma ogromny wpływ na mentalne przygotowanie sportowca.
Podsumowanie
Wdrożenie treningu mentalnego do programu szkoleniowego sportowca może prowadzić do poprawy wyników sportowych. Zawodnicy poddawani treningom mentalnym są lepiej przygotowani do radzenia sobie z negatywnymi emocjami, stresem i presją. Sportowcy rozwijają również swoje umiejętności psychiczne, co pozwala im na większe skupienie i koncentrację, a to przekłada się na ich występy sportowe.
Silny stres zaburza czynności zawodnika. Blokuje harmonijne działanie umysłu i ciała. Zawodnik przez to nie potrafi się skupić na działaniu w grze. Radzenie sobie ze stresem staje się więc ważnym elementem sukcesu na boisku. Sportowcy, którzy potrafią przekształcić stres w pozytywną energię i skupić się na celach zamiast na konsekwencjach potencjalnej porażki, mogą osiągnąć lepsze wyniki, pomimo nacisku i presji.
Dzięki treningowi mentalnemu sportowiec ma również możliwość zwiększenia swojej motywacji wewnętrznej. Zawodnicy, którzy są wewnętrznie zmotywowani, ciężej pracują i są bardziej zaangażowani w proces treningowy.
Nie tylko ciało, ale i umysł decyduje o osiągnięciach w sporcie. Pokonanie barier zaczyna się w umysłach sportowców, torując drogę do ich sukcesu.
Źródła
- T. Gallwey, Wewnętrzna gra: tenis. Mentalna gra w sporcie i życiu [wersja ebook], Wydawnictwo Galaktyka, 2015.
- F. Fornaro, Allenamento Mentale prima delle gare, Francesco Fornaro, https://www.francescofornaro.com/riscaldamento-mentale-coaching/ [dostęp: 24.05.2024].
- J. Zawistowski, Trening mentalny! Czyli co się dzieje w głowie przed, w trakcie i po zawodach, Gładko Przez Przeszkody, 15.05.2021, https://jakubzawistowski.pl/trening-mentalny-czyli-co-sie-dzieje-w-glowie-przed-w-trakcie-i-po-zawodach/ [dostęp: 24.05.2024].
- T. Pielas, Mentalne last minute, czyli jak przygotować się do zawodów?, Psycholog sportu, 14.06.2018, https://tamarapielas.pl/mentalne-last-minute-jak-przygotowac-sie-do-zawodow/ [dostęp: 24.05.2024].
- D. Trevisani, La preparazione psicologica prima di una gara o di un evento, Daniele Trevisani, 03.01.2019, https://www.studiotrevisani.it/la-preparazione-psicologica-prima-di-una-gara-o-di-un-evento/ [dostęp: 24.05.2024].
