Jakie korzyści przynosi czytanie książek?

Czytanie książek to jedna z naszych ulubionych form spędzania wolnego czasu. I przynosi ona wiele korzyści dla naszego zdrowia psychicznego.

Telewizja, Internet, smartfon, tablet, serwisy streamingowe… Żyjemy w świecie wypełnionym gadżetami, które stale walczą o naszą uwagę. Nic zatem dziwnego, że współcześnie czytelnictwo nie stoi na wysokim poziomie. Niestety te gadżety przy okazji przyczyniają się do redukcji naszej koncentracji. Z tego powodu coraz trudniej nam nauczyć się czegoś czy szybko i sprawnie wykonywać zadania wymagające wysiłku umysłowego. Mimo to okazuje się, że czytanie książek wcale nie odchodzi do lamusa.

Statystyki na temat czytelnictwa

W zeszłym roku Biblioteka Narodowa opublikowała badania czytelnictwa w Polsce¹. Okazało się, że w 2022 roku przynajmniej jedną książkę przeczytało 34% Polaków. Z kolei 7% Polaków przeczytało co najmniej 7 książek. Zwrócono uwagę na wysoki odsetek młodych ludzi czytających książki. W listopadzie 2022 roku 72% nastolatków (od 15 do 18 lat) zadeklarowało, że przeczytało jedną książkę. Natomiast 7 i więcej książek przeczytało 18% nastolatków. Znacznie gorsze wyniki odnotowano w przypadku ludzi dorosłych i starszych.

Innymi słowy, to przede wszystkim osoby uczące się i najlepiej wykształcone sięgają po książki. Ponadto okazuje się, że prawie wszyscy czytelnicy wybierają tradycyjne książki papierowe, a tylko niewielki odsetek czytelników wybiera książki w formie elektronicznej (ebook). Niezależnie od formy (choć tu przewagę mają książki tradycyjne) czytanie wiąże się z licznymi korzyściami, które z pewnością docenią również osoby w podeszłym wieku. O jakich korzyściach zatem mowa?

Korzyści z czytania książek

1. Książki stymulują mózg oraz rozwijają inteligencję i myślenie abstrakcyjne

Mózg jest trochę tak jak mięśnie: aby pozostawał sprawny, należy go ćwiczyć. W tym przypadku chodzi o ćwiczenia umysłowe, takie jak rozwiązywanie łamigłówek czy właśnie czytanie książek. Badania udowadniają, że gdy czytamy książki, nasza inteligencja rośnie². Dzieje się tak, ponieważ uruchamiamy ośrodki odpowiedzialne za myślenie abstrakcyjne i pamięć. Przez czytanie zmuszamy nasz mózg do tego, aby zapamiętał fakty przedstawione w książce, niezależnie od tego, czy są one prawdziwe, czy fikcyjne. Dlatego inne badania pokazują, że to wszystko redukuje ryzyko wystąpienia chorób umysłowych, takich jak demencja czy choroba Alzheimera³.

2. Książki rozwijają naszą wiedzę, myślenie analityczne i słownictwo

Oprócz tego, że czytanie książek czyni nas inteligentniejszymi, poprawia pamięć i wzmacnia zdolności myślenia abstrakcyjnego, to sprawia także, że wzrasta nasza wiedza na temat świata. Istnieje wiele gatunków książek, z których można czerpać wiedzę ogólną. Szereg dzieł literatury pozwala nam wyobrażać sobie miejsca, do których przenosi nas tekst. W przeciwieństwie do oglądania filmów, gdy czytamy powieść, jesteśmy zmuszeni wysilić naszą wyobraźnię. Oprócz tego powieści z gatunku detektywistycznych rozwijają nasze zdolności analityczne⁴. Wreszcie czytanie książek wzbogaca nasze słownictwo. Dlatego rekomenduje się, aby czytać książki nie tylko w języku ojczystym, ale również literaturę obcojęzyczną⁵.

3. Dzięki książkom polepszamy naszą koncentrację i uwagę

Wspomniane wcześniej wynalazki, takie jak media społecznościowe typu TikTok, a także wykorzystanie tzw. hipertekstu w tekstach internetowych⁶, powodują redukcję czasu, w jakim jesteśmy w stanie wytrzymać, czytając dany tekst. Innymi słowy, coraz trudniej nam się skupić. Gdy jednak choć trochę zmusimy się do czytania książek, to mózg nam podziękuje z nawiązką. Badania wskazują bowiem, że gdy czytamy większe ilości tekstu, poprawia się nasza koncentracja⁷. Czytając uważnie, musimy skupić całą naszą uwagę na tekście, jaki właśnie przyswajamy. W ten sposób ćwiczymy naszą uwagę, a im tekst ciekawszy dla nas, tym lepiej.

4. Czytanie powoduje obniżenie poziomu stresu i wycisza umysł, polepszając nasz sen

Wreszcie czytanie książek jest jednym z najlepszych sposobów na redukcję codziennego stresu. Wynika to z tego, że książka zabiera naszą wyobraźnię z dala od trosk codzienności. Dlatego czytanie pozwala nam się wyciszyć i przynajmniej na chwilę zająć inną rzeczywistością niż ta, w której żyjemy. Według badań na Sussex University z 2009 roku zaledwie 6 minut czytania sprawia, że poziom stresu spada nawet o 68%⁸! A ponieważ czytanie jest w stanie tak nas odstresować (o ile nie czytamy horroru), to nic dziwnego, że pozwala nam również lepiej spać. Najlepiej jednak wybrać książkę papierową, a nie elektroniczną, aby uniknąć pobudzającego światła ekranu⁹.

5. Inne korzyści

Oprócz wyżej wymienionych korzyści istnieją również inne. Na przykład czytanie prozy rozwija naszą empatię, ponieważ jej treść często pozwala nam wejść w myśli bohatera i zrozumieć jego motywy. Dobra książka, której bohaterami są ludzie dobrzy i uczciwi, przedstawia nam również właściwe modele do naśladowania. Oprócz tego motywuje nas do pokonywania naszych słabości i wyzwań życiowych, wzbudzając w nas odwagę. I co ciekawe, książki można czytać za darmo, jeśli mamy w pobliżu dobrą bibliotekę¹⁰!

Podsumowanie

Jak widzimy, korzyści z czytania książek jest dużo! Jednak z pewnych względów, dla naszego zdrowia psychicznego, lepiej jest unikać horrorów¹¹ czy tanich romansów¹². Najlepiej sięgać po książki, które nie wzbudzają niezdrowych pasji. Istnieje bardzo wiele dzieł literackich odpowiednich dla ludzi w każdym wieku lub w określonym wieku, np. dla dzieci, młodzieży czy dorosłych. Mogą to być zarówno dzieła współczesne, jak i te należące do literatury klasycznej. Mogą to być dzieła przedstawiające wydarzenia fikcyjne lub prawdziwe, np. historyczne lub biograficzne.

Jednym z takich dzieł jest Biblia, księga skupiona wokół głównego Bohatera, jakim jest Jezus Chrystus. Dokumenty historyczne poświadczają, że istniał On naprawdę¹³. Choć jest to znana postać w naszej kulturze, to warto sięgnąć do Pisma Świętego po lekturę na Jego temat, aby dowiedzieć się szczegółów tego, jak żył, co głosił i co się z Nim stało¹⁴. Z pewnością będzie to bardzo inspirująca lektura, która może również zmienić nasze życie na lepsze.

Przypisy

1. Stan czytelnictwa w Polsce w 2022 roku, Biblioteka Narodowa, https://bn.org.pl/download/document/1682012775.pdf [dostęp: 05.03.2024].
2. Houston S. M. et al., Reading skill and structural brain development, „Neuroreport”, 26.03.2014, 25(5), s. 347–352, https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4128180/ [dostęp: 05.03.2024].
3. Wilson R. S. et al., Life-span cognitive activity, neuropathologic burden, and cognitive aging, “Neurology”, 23.07.2013, https://www.neurology.org/doi/abs/10.1212/wnl.0b013e31829c5e8a [dostęp: 05.03.2024].
4. Winter C., 10 Benefits of Reading: Why You Should Read Every Day, LifeHack, 15.11.2023, https://www.lifehack.org/articles/lifestyle/10-benefits-reading-why-you-should-read-everyday.html [dostęp: 05.03.2024].
5. Naji J. et al., Why Is Literature Important for Language Learning?, w: „New Approaches to Literature for Language Learning”, Palgrave Macmillan, 11.04.2019, https://link.springer.com/chapter/10.1007/978-3-030-15256-7_1 [dostęp: 05.03.2024].
6. Carr N., Płytki umysł. Jak Internet wpływa na nasz mózg, Wydawnictwo Helion, Gliwice 2013, s. 145-184.
7. Winter C., op. cit.
8. Reading 'can help reduce stress’, The Telegraph, 30.03.2009, https://www.telegraph.co.uk/news/health/news/5070874/Reading-can-help-reduce-stress.html [dostęp: 05.03.2024].
9. Stanborough R. J., Benefits of Reading Books: How It Can Positively Affect Your Life, HealthLine, 15.10.2019, https://www.healthline.com/health/benefits-of-reading-books#aids-sleep [dostęp: 05.03.2024].
10. Top 10 Benefits of Reading for All Ages, Markham Public Library, 06.08.2020, https://markhampubliclibrary.ca/blogs/post/top-10-benefits-of-reading-for-all-ages/ [dostęp: 05.03.2024].
11. Malaba P., Importance of Reading Horror Novels and The Benefits of Second Hand Novels to The Environment, Used Books Factory, 04.07.2022, https://www.usedbooksfactory.com/blog/post/importance-of-reading-horror-novels-and-the-benefits-of-second-hand-novels-to-the-environment/ [dostęp: 05.03.2024].
12. Kolmes S., Hoffman M. A., Harlequin Resistance? Romance Novels as a Model for Resisting Objectification, The Journal of Aesthetics and Art Criticism, Vol. 79, Issue 1, 16.01.2021, s. 30–41, https://academic.oup.com/jaac/article/79/1/30/6102203 [dostęp: 05.03.2024].
13. Palla A., Sekrety Biblii, Wyd. Betezda, 2002, s. 277-285.
14. Zob. Ewangelia według Mateusza, Ewangelia według Marka, Ewangelia według Łukasza, Ewangelia według Jana.