Czytanie książek to jedna z naszych ulubionych form spędzania wolnego czasu. I przynosi ona wiele korzyści dla naszego zdrowia psychicznego.
Telewizja, Internet, smartfon, tablet, serwisy streamingowe… Żyjemy w świecie wypełnionym gadżetami, które stale walczą o naszą uwagę. Nic zatem dziwnego, że współcześnie czytelnictwo nie stoi na wysokim poziomie. Niestety te gadżety przy okazji przyczyniają się do redukcji naszej koncentracji. Z tego powodu coraz trudniej nam nauczyć się czegoś czy szybko i sprawnie wykonywać zadania wymagające wysiłku umysłowego. Mimo to okazuje się, że czytanie książek wcale nie odchodzi do lamusa.
Statystyki na temat czytelnictwa
W zeszłym roku Biblioteka Narodowa opublikowała badania czytelnictwa w Polsce1. Okazało się, że w 2022 roku przynajmniej jedną książkę przeczytało 34% Polaków. Z kolei 7% Polaków przeczytało co najmniej 7 książek. Zwrócono uwagę na wysoki odsetek młodych ludzi czytających książki. W listopadzie 2022 roku 72% nastolatków (od 15 do 18 lat) zadeklarowało, że przeczytało jedną książkę. Natomiast 7 i więcej książek przeczytało 18% nastolatków. Znacznie gorsze wyniki odnotowano w przypadku ludzi dorosłych i starszych.
Innymi słowy, to przede wszystkim osoby uczące się i najlepiej wykształcone sięgają po książki. Ponadto okazuje się, że prawie wszyscy czytelnicy wybierają tradycyjne książki papierowe, a tylko niewielki odsetek czytelników wybiera książki w formie elektronicznej (ebook). Niezależnie od formy (choć tu przewagę mają książki tradycyjne) czytanie wiąże się z licznymi korzyściami, które z pewnością docenią również osoby w podeszłym wieku. O jakich korzyściach zatem mowa?
Korzyści z czytania książek
1. Książki stymulują mózg oraz rozwijają inteligencję i myślenie abstrakcyjne
Mózg jest trochę tak jak mięśnie: aby pozostawał sprawny, należy go ćwiczyć. W tym przypadku chodzi o ćwiczenia umysłowe, takie jak rozwiązywanie łamigłówek czy właśnie czytanie książek. Badania udowadniają, że gdy czytamy książki, nasza inteligencja rośnie2. Dzieje się tak, ponieważ uruchamiamy ośrodki odpowiedzialne za myślenie abstrakcyjne i pamięć. Przez czytanie zmuszamy nasz mózg do tego, aby zapamiętał fakty przedstawione w książce, niezależnie od tego, czy są one prawdziwe, czy fikcyjne. Dlatego inne badania pokazują, że to wszystko redukuje ryzyko wystąpienia chorób umysłowych, takich jak demencja czy choroba Alzheimera3.
2. Książki rozwijają naszą wiedzę, myślenie analityczne i słownictwo
Oprócz tego, że czytanie książek czyni nas inteligentniejszymi, poprawia pamięć i wzmacnia zdolności myślenia abstrakcyjnego, to sprawia także, że wzrasta nasza wiedza na temat świata. Istnieje wiele gatunków książek, z których można czerpać wiedzę ogólną. Szereg dzieł literatury pozwala nam wyobrażać sobie miejsca, do których przenosi nas tekst. W przeciwieństwie do oglądania filmów, gdy czytamy powieść, jesteśmy zmuszeni wysilić naszą wyobraźnię. Oprócz tego powieści z gatunku detektywistycznych rozwijają nasze zdolności analityczne4. Wreszcie czytanie książek wzbogaca nasze słownictwo. Dlatego rekomenduje się, aby czytać książki nie tylko w języku ojczystym, ale również literaturę obcojęzyczną5.
3. Dzięki książkom polepszamy naszą koncentrację i uwagę
Wspomniane wcześniej wynalazki, takie jak media społecznościowe typu TikTok, a także wykorzystanie tzw. hipertekstu w tekstach internetowych6, powodują redukcję czasu, w jakim jesteśmy w stanie wytrzymać, czytając dany tekst. Innymi słowy, coraz trudniej nam się skupić. Gdy jednak choć trochę zmusimy się do czytania książek, to mózg nam podziękuje z nawiązką. Badania wskazują bowiem, że gdy czytamy większe ilości tekstu, poprawia się nasza koncentracja7. Czytając uważnie, musimy skupić całą naszą uwagę na tekście, jaki właśnie przyswajamy. W ten sposób ćwiczymy naszą uwagę, a im tekst ciekawszy dla nas, tym lepiej.
4. Czytanie powoduje obniżenie poziomu stresu i wycisza umysł, polepszając nasz sen
Wreszcie czytanie książek jest jednym z najlepszych sposobów na redukcję codziennego stresu. Wynika to z tego, że książka zabiera naszą wyobraźnię z dala od trosk codzienności. Dlatego czytanie pozwala nam się wyciszyć i przynajmniej na chwilę zająć inną rzeczywistością niż ta, w której żyjemy. Według badań na Sussex University z 2009 roku zaledwie 6 minut czytania sprawia, że poziom stresu spada nawet o 68%8! A ponieważ czytanie jest w stanie tak nas odstresować (o ile nie czytamy horroru), to nic dziwnego, że pozwala nam również lepiej spać. Najlepiej jednak wybrać książkę papierową, a nie elektroniczną, aby uniknąć pobudzającego światła ekranu9.
5. Inne korzyści
Oprócz wyżej wymienionych korzyści istnieją również inne. Na przykład czytanie prozy rozwija naszą empatię, ponieważ jej treść często pozwala nam wejść w myśli bohatera i zrozumieć jego motywy. Dobra książka, której bohaterami są ludzie dobrzy i uczciwi, przedstawia nam również właściwe modele do naśladowania. Oprócz tego motywuje nas do pokonywania naszych słabości i wyzwań życiowych, wzbudzając w nas odwagę. I co ciekawe, książki można czytać za darmo, jeśli mamy w pobliżu dobrą bibliotekę10!
Podsumowanie
Jak widzimy, korzyści z czytania książek jest dużo! Jednak z pewnych względów, dla naszego zdrowia psychicznego, lepiej jest unikać horrorów11 czy tanich romansów12. Najlepiej sięgać po książki, które nie wzbudzają niezdrowych pasji. Istnieje bardzo wiele dzieł literackich odpowiednich dla ludzi w każdym wieku lub w określonym wieku, np. dla dzieci, młodzieży czy dorosłych. Mogą to być zarówno dzieła współczesne, jak i te należące do literatury klasycznej. Mogą to być dzieła przedstawiające wydarzenia fikcyjne lub prawdziwe, np. historyczne lub biograficzne.
Jednym z takich dzieł jest Biblia, księga skupiona wokół głównego Bohatera, jakim jest Jezus Chrystus. Dokumenty historyczne poświadczają, że istniał On naprawdę13. Choć jest to znana postać w naszej kulturze, to warto sięgnąć do Pisma Świętego po lekturę na Jego temat, aby dowiedzieć się szczegółów tego, jak żył, co głosił i co się z Nim stało14. Z pewnością będzie to bardzo inspirująca lektura, która może również zmienić nasze życie na lepsze.
Przypisy
- Stan czytelnictwa w Polsce w 2022 roku, Biblioteka Narodowa, https://bn.org.pl/download/document/1682012775.pdf [dostęp: 05.03.2024].
- Houston S. M. et al., Reading skill and structural brain development, „Neuroreport”, 26.03.2014, 25(5), s. 347–352, https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4128180/ [dostęp: 05.03.2024].
- Wilson R. S. et al., Life-span cognitive activity, neuropathologic burden, and cognitive aging, “Neurology”, 23.07.2013, https://www.neurology.org/doi/abs/10.1212/wnl.0b013e31829c5e8a [dostęp: 05.03.2024].
- Winter C., 10 Benefits of Reading: Why You Should Read Every Day, LifeHack, 15.11.2023, https://www.lifehack.org/articles/lifestyle/10-benefits-reading-why-you-should-read-everyday.html [dostęp: 05.03.2024].
- Naji J. et al., Why Is Literature Important for Language Learning?, w: „New Approaches to Literature for Language Learning”, Palgrave Macmillan, 11.04.2019, https://link.springer.com/chapter/10.1007/978-3-030-15256-7_1 [dostęp: 05.03.2024].
- Carr N., Płytki umysł. Jak Internet wpływa na nasz mózg, Wydawnictwo Helion, Gliwice 2013, s. 145-184.
- Winter C., op. cit.
- Reading 'can help reduce stress’, The Telegraph, 30.03.2009, https://www.telegraph.co.uk/news/health/news/5070874/Reading-can-help-reduce-stress.html [dostęp: 05.03.2024].
- Stanborough R. J., Benefits of Reading Books: How It Can Positively Affect Your Life, HealthLine, 15.10.2019, https://www.healthline.com/health/benefits-of-reading-books#aids-sleep [dostęp: 05.03.2024].
- Top 10 Benefits of Reading for All Ages, Markham Public Library, 06.08.2020, https://markhampubliclibrary.ca/blogs/post/top-10-benefits-of-reading-for-all-ages/ [dostęp: 05.03.2024].
- Malaba P., Importance of Reading Horror Novels and The Benefits of Second Hand Novels to The Environment, Used Books Factory, 04.07.2022, https://www.usedbooksfactory.com/blog/post/importance-of-reading-horror-novels-and-the-benefits-of-second-hand-novels-to-the-environment/ [dostęp: 05.03.2024].
- Kolmes S., Hoffman M. A., Harlequin Resistance? Romance Novels as a Model for Resisting Objectification, The Journal of Aesthetics and Art Criticism, Vol. 79, Issue 1, 16.01.2021, s. 30–41, https://academic.oup.com/jaac/article/79/1/30/6102203 [dostęp: 05.03.2024].
- Palla A., Sekrety Biblii, Wyd. Betezda, 2002, s. 277-285.
- Zob. Ewangelia według Mateusza, Ewangelia według Marka, Ewangelia według Łukasza, Ewangelia według Jana.