Spór o wiek Ziemi pojawia się w kontekście konkretnego rodzaju nauki. Mamy bowiem do czynienia z dwoma jej rodzajami. Są to: nauka obserwacyjna i nauka historyczna. Na czym polegają różnice między oboma rodzajami nauki?
Nauka to dziedzina życia społecznego, która ma na celu gromadzenie wiedzy o świecie. Dzięki nauce możemy odkryć, jak działa świat, w którym żyjemy. Oprócz tego możemy również z pewną dozą dokładności poznać wydarzenia przeszłe, a nawet próbować przewidywać wydarzenia przyszłe.
Istnieje kilka sposobów klasyfikowania dziedzin naukowych. W dzisiejszych czasach najczęściej wyodrębnia się nauki teoretyczne i stosowane (praktyczne). Do tych pierwszych należą nauki najczęściej znane nam ze szkoły, takie jak matematyka, fizyka, biologia, geografia, a także nauki społeczno-humanistyczne, jak np. historia. Do tych drugich natomiast należą nauki zajmujące się praktycznym zastosowaniem teorii naukowych. Mamy tu więc liczne nauki techniczne, rolnicze, ekonomiczne itp. Istnieją również liczne nauki interdyscyplinarne lub integracyjne.
To jednak nie wszystko. Biorąc pod uwagę metodologię naukową, możemy mówić również o czymś takim, jak nauka obserwacyjna i historyczna1. Na czym polegają oba rodzaje nauki i czymś się od siebie różnią?
Nauka obserwacyjna
Mówiąc wprost, nauką obserwacyjną (eksperymentalną, operacyjną) jest jakakolwiek nauka lub dziedzina nauki, dzięki której odkrywamy, jak obecnie działa świat. Do dziedzin korzystających z bezpośrednich obserwacji i eksperymentów należą m.in. astronomia, geografia, fizyka, biologia czy chemia. Wiele odkryć naukowych, dokonanych w obrębie tych dziedzin, możemy zastosować w praktyce.
Podajmy kilka przykładów. Żyjący w III wieku p.n.e. Eratostenes, grecki matematyk i geograf, wykonał eksperyment z kątem padania promieni słonecznych na dwóch różnych równoleżnikach. Dzięki temu był w stanie wywnioskować, że Ziemia jest okrągła i dość trafnie obliczył jej obwód. Później potwierdziły to podróże Magellana, a w naszych czasach – sztuczne satelity. Z kolei w 1686 roku Antoni van Leeuwenhoek, holenderski przyrodnik nazywany ojcem mikrobiologii, został pierwszym człowiekiem, który pod własnoręcznie skonstruowanym mikroskopem dostrzegł bakterie. Do dziś obserwuje się bakterie pod mikroskopem. Dzięki temu wiemy, że one faktycznie istnieją.
Nauka historyczna
Nauka historyczna różni się od nauki obserwacyjnej tym, że zasadniczo zajmuje się rekonstruowaniem wydarzeń przeszłych. Może to obejmować zarówno odległą historię świata, jak i np. potwierdzić prokuratorską wersję wydarzeń z niedawnego przestępstwa. Dlatego możemy do tych nauk zaliczyć m.in. historię, archeologię, geologię historyczną, kosmologię czy kryminalistykę, a także wszystkie pokrewne nauki opisujące przeszłe wydarzenia lub stany.
Dla tego rodzaju nauki, podobnie jak dla nauki obserwacyjnej, ważne są dowody materialne i logiczne. Jednak proces dochodzenia do prawdy wygląda inaczej. Naukowcy, oprócz analizowania zebranych próbek materialnych, muszą również dokonać ich interpretacji historycznej. Przy czym interpretacje mogą być różne, w zależności od innych dowodów. Np. znalezienie na ziemiach polskich monet zawierających wizerunek cesarza rzymskiego może sugerować kilka scenariuszy: albo Rzymianie władali na ziemiach polskich, albo handlowali z ludami mieszkającymi tutaj, albo ktoś skradł monety z muzeum i specjalnie ukrył je w Polsce. Dostępne dowody (lub ich brak, np. brak pozostałości miast rzymskich w Polsce) dają nam podstawy sądzić, że Rzymianie jedynie handlowali z ludami zamieszkującymi ówczesne ziemie polskie2.
Nauki o pochodzeniu naszego świata
Spór między ewolucjonistami a kreacjonistami dotyczy prawdziwego wieku Ziemi. Ewolucjoniści uważają, że Ziemia liczy co najmniej 4,5 miliarda lat. Kreacjoniści zaś uważają, że Ziemia ma tylko 6000 lat. Jednak żaden z naukowców wysuwających powyższe twierdzenia nigdy nie będzie w stanie tego sprawdzić naocznie, ponieważ nie możemy cofnąć się w czasie. Dlatego powyższy spór wpisuje się w kontekst nauki historycznej, a nie nauki obserwacyjnej (tego, jak działa świat fizyczny dzisiaj).
Ważną bronią ewolucjonistów jest datowanie izotopowe (radiometryczne). Jednak ponieważ nauka historyczna wymaga pewnych założeń, to również owo datowanie ich wymaga, a założenia te wpisują się w aktualizm geologiczny. Są to: 1. pierwotna ilość izotopu pochodnego jest nam znana, 2. nie doszło do nagłej zmiany w składzie izotopowym skały, 3. tempo rozpadu izotopów macierzystych zawsze było takie samo3. Są to dość rozsądne założenia z punktu widzenia naturalizmu i aktualizmu geologicznego.
Ale to wciąż tylko założenia, których nie jesteśmy w stanie sprawdzić ze stuprocentową pewnością. Łatwo zauważyć też, że podstawowym założeniem jest tutaj naturalizm – idea, że istnieje tylko świat fizyczny i naturalny. Czy to naprawdę jest całkowicie obiektywne podejście? Wiemy, że w ciągu historii ludzie doświadczali nadnaturalnych zjawisk i wydarzeń. Pismo Święte jest jednym z dzieł, które opisują wydarzenia nadnaturalne, których my sami nie jesteśmy w stanie powtórzyć. Inne dzieła, czy nawet niektóre współczesne książki, również je opisują. Można założyć, że opisują one fałszywe wydarzenia czy wspomnienia – ale to znowu tylko założenie, którego często nie jesteśmy w stanie sprawdzić.
Podsumowanie
Krótko mówiąc, możemy sobie zadać następujące pytania. Co jeśli świat nadnaturalny jednak istnieje? Co jeśli Bóg naprawdę istnieje i stworzył świat tak, jak jest to z grubsza opisane w Biblii? Czy może być tak, że naturalistyczne założenia o izotopach radioaktywnych wcale nie są poprawne? Jeśli chcemy być bardziej obiektywni, to powinniśmy uznać, że naturalizm wcale nie jest obiektywny i że może istnieć coś poza światem fizycznym. A jeśli istnieje coś poza światem fizycznym – jakiś nadnaturalny świat – to powinniśmy być również gotowi przyjąć, że coś takiego jak nadnaturalne cuda jest absolutnie możliwe.
Naukowcy zajmujący się nauką historyczną powinni poważnie brać pod uwagę to, że czasami może dochodzić do wydarzeń o charakterze nadnaturalnym. Pismo Święte wśród takich wydarzeń wymienia m.in. stworzenie świata i globalny potop, a także zmartwychwstanie Jezusa Chrystusa. Pewne dowody empiryczne na młody wiek Ziemi również istnieją – należą do nich m.in. wiek diamentów czy radioaureole (z ang. radiohalos)4. I pojawiają się coraz to nowe dowody naukowe na to, że Ziemia jest młoda, a potop zniszczył jej pierwotny stan. Jak podejdziemy do tych dowodów?
Przypisy
- Two Kinds of Science?, Answers in Genesis, https://answersingenesis.org/what-is-science/two-kinds-of-science/
- Żuchowicz R., Ziemie polskie w czasach Jezusa: czego szukali tu Rzymianie?, Focus, 14 grudnia 2021, https://www.focus.pl/artykul/ziemie-polskie-w-czasach-jezusa-czego-szukali-tu-rzymianie-211210021429
- Taylor S., McIntosh A., Walker T., The collapse of ‘geologic time’, Creation, 23 (4), wrzesień 2001, s. 30-34, https://creation.com/the-collapse-of-geologic-time
- Snelling A. A., Armitage M., Radiohalos and Diamonds, Answers in Genesis, 9 września 2009, https://answersingenesis.org/geology/radiometric-dating/radiohalos-and-diamonds/
