Ubóstwo – pytania i odpowiedzi z Pisma Świętego

Czym jest ubóstwo, co na ten temat mówi Pismo Święte i co możemy zrobić, aby ulżyć ubogim dookoła nas lub gdzieś na świecie?

Jezus Chrystus wypowiedział następujące słowa na temat biednych: „Albowiem ubogich zawsze macie u siebie” (Mt 26,11a). Stan biedy to swego rodzaju konsekwencja rodzenia się na tym niedoskonałym świecie. Adam i Ewa, stworzeni przez Boga i umieszczeni w ogrodzie Eden, mieli wszystkiego pod dostatkiem. Niestety z powodu upadku w grzech musieli opuścić Raj i zacząć pracować na roli, aby utrzymać siebie i swoją rodzinę. Tak jest zresztą do dzisiaj, zwłaszcza w krajach Globalnego Południa, ale także u nas.

O zjawisku biedy na świecie i w Polsce

Z biedą mamy do czynienia zwłaszcza wtedy, gdy nie mamy odpowiednich środków na przeżycie (np. wyżywienie). Bycie biednym często wiąże się z brakiem żywności lub bezdomnością. Istnieją różne definicje ubóstwa. Bank Światowy ustanowił tzw. Międzynarodową Linię Ubóstwa (International Poverty Line), która określa stawkę, poniżej której mamy do czynienia ze skrajnym ubóstwem¹. Obecnie wynosi ona 2,15 dolara na dzień na jedną osobę².

Jest to jednak miara globalna. Oczywiście różne państwa mają własne definicje i linie ubóstwa. W Stanach Zjednoczonych wynosi ona 24,55 dolarów, a 11% mieszkańców tego kraju żyje poniżej tej linii. W Etiopii natomiast jest to zaledwie 2,04 dolara, czyli poniżej obecnej stawki Międzynarodowej Linii Ubóstwa. Aż 23%, czyli niemal ¼ ludności Etiopii żyje za mniej niż 2,04 dolara, a 27% za mniej niż wspomniane wcześniej 2,15 dolarów.

Bieda jest również problemem w naszym kraju. W 2021 roku w skrajnym ubóstwie (czyli poniżej minimum egzystencji) żyło 4,2% Polaków (w 2022 roku było to 4,7%³). Niby niewiele, ale to wciąż jest 1,6 miliona Polaków. Z kolei w granicach ubóstwa ustawowego w tym samym roku żyło 6,5% rodaków, a w granicach ubóstwa relatywnego 12%⁴. Niestety wysoka inflacja nie pomaga w wychodzeniu ze stanu ubóstwa.

Zacytowane na początku słowa Jezusa Chrystusa niestety trafiają w sedno. Bieda to zjawisko, które jest obecne w każdym społeczeństwie w każdym momencie jego historii. Nie ma społeczeństwa, które nie zmagałoby się z tym problemem w mniejszym lub większym stopniu. Zwłaszcza jeśli przyczyną ubóstwa jest niepełnosprawność członka rodziny (szczególnie tego, od którego normalnie oczekiwałoby się, że będzie utrzymywać rodzinę), katastrofa naturalna, polityka rabunkowa danego państwa lub brak świadczeń na rzecz ubogich. Są to zjawiska bardziej dokuczliwe zwłaszcza w krajach Globalnego Południa.

Czemu Bóg pozwala na ubóstwo?

Powtarzając myśl z powyżej, ubóstwo bierze się z deficytu zasobów potrzebnych człowiekowi do przeżycia. Pismo Święte sugeruje, że Adam i Ewa początkowo żyli w dostatku. Musieli jednak opuścić ogród Eden zasadzony dla nich przez Boga. Tym samym znaleźli się w sytuacji niedostatku i aby przeżyć, musieli zacząć pracować na swoje utrzymanie. Człowiek musiał zatem nauczyć się zbieractwa i uprawy roli (w późniejszych czasach doszło jeszcze polowanie i rybołówstwo). Ponadto należało nauczyć się budowy schronienia, chroniącego przed niesprzyjającymi zjawiskami atmosferycznymi. Tak też żyli ludzie prehistoryczni.

A zatem w pewnym sensie ubóstwo jest naturalnym stanem człowieka. Aby żyć, trzeba pracować. Człowiek, który może pracować, powinien to robić bez szemrania. Jak napisał apostoł Paweł: „Kto nie chce pracować, niech też nie je!” (2 Tes 3,10b). Natomiast człowiekowi, który nie może pracować, należy pomóc. Co więcej, człowiek ma również przywilej, aby stać się bogatym i aby w ten sposób pomagać biednym. Niestety zbyt wielu bogaczy zadowala się własnym bogactwem lub czerpie korzyści z wyzyskiwania ubogich, nie wspominając o niepomaganiu im. Zapominają, że pieniądze lub inne środki to właśnie tylko środki⁵ – ich celem jest coś innego niż tylko bezproduktywne gromadzenie ich.

Jednak we właściwym czasie płacz ubogich zamieni się w radość. Bóg bowiem stoi po stronie biednych i uciskanych. Dla bogaczy, którzy są niesprawiedliwi względem swoich pracowników, ma On słowa ostrzeżenia: „A teraz wy, bogacze, zapłaczcie wśród narzekań na utrapienia, jakie was czekają […] Oto woła zapłata robotników, żniwiarzy pól waszych, którą zatrzymaliście, a krzyk ich doszedł do uszu Pana Zastępów” (Jk 5,1.4). Podobne słowa Bóg kieruje do tych, których zasadniczo nie interesuje los ludzi, którym nie powiodło się w życiu: „Oto taka była wina siostry twojej, Sodomy: odznaczała się ona i jej córki wyniosłością, obfitością dóbr i spokojną pomyślnością, ale nie wspierały biednego i nieszczęśliwego” (Ez 16,49).

Co my możemy zrobić?

Oczywiście patologie istnieją również pośród osób biednych. Wielu popada w ubóstwo z powodu uzależnień (alkohol, hazard) i innych form marnotrawienia środków potrzebnych do życia. Pojawia się postawa roszczeniowa. Takie osoby potrzebują głównie innego rodzaju pomocy. Tym jednak, którzy są ubodzy nie z własnej winy, nie możemy odmawiać naszych środków, zwłaszcza jeśli mamy je w nadmiarze. Czasem też bywa, że musimy zdobyć się na jakieś większe wyrzeczenie. Przy czym zawsze powinna to być mądra, zrównoważona pomoc. Jeśli to możliwe, powinna być ukierunkowana na wyjście ze stanu, który wpędził ubogiego w ubóstwo.

Możliwości przekazywania nadmiarowych środków, które często marnują się na naszych kontach lub w naszych portfelach, istnieje bardzo wiele. Można wpłacać pieniądze na takie instytucje jak UNICEF Polska⁶, Caritas Polska⁷ czy ADRA Polska⁸. Istnieją portale typu zrzutka.pl⁹, siepomaga.pl¹⁰ czy pomagam.pl¹¹. Dobrze dowiedzieć się więcej na temat danej instytucji lub sprawy, zanim przekażemy pieniądze. Można także uczestniczyć w sezonowej (tj. jesiennej) edycji Szlachetnej Paczki jako wolontariusz lub darczyńca¹².

Wystarczy odrobina chęci, decyzyjności i osobistego zaangażowania. A jeśli ktoś się waha, niech po prostu to wypróbuje. Radość w sercu gwarantowana! Jak rzekł apostoł Paweł: „We wszystkim pokazałem wam, że tak pracując, trzeba wspierać słabych i pamiętać o słowach Pana Jezusa, który powiedział: Więcej szczęścia jest w dawaniu aniżeli w braniu” (Dz 20,35).

Przypisy

1. Hasell J. et al., Poverty, Our World in Data, https://ourworldindata.org/poverty?insight=measuring-global-poverty-in-an-unequal-world#key-insights
2. Hasell J., From $1.90 to $2.15 a day: the updated International Poverty Line, Our World in Data, 26.10.2022, https://ourworldindata.org/from-1-90-to-2-15-a-day-the-updated-international-poverty-line
3. Bojanowicz R., Ubóstwo skrajne w Polsce utrzymało się na poziomie 4,7 proc. w 2022 r., Forsal.pl, 30.06.2023, https://forsal.pl/gospodarka/demografia/artykuly/8744231,ubostwo-skrajne-w-polsce-utrzymalo-sie-na-poziomie-47-proc-w-2022-r.html
4. Zasięg ubóstwa ekonomicznego w Polsce w 2021 r., Główny Urząd Statystyczny, 30.06.2023, s. 3, https://stat.gov.pl/files/gfx/portalinformacyjny/pl/defaultaktualnosci/5487/14/9/1/zasieg_ubostwa_ekonomicznego_w_polsce_w_2021_roku.pdf
5. Zob. https://sjp.pwn.pl/slowniki/%C5%9Brodek.html, definicje 4 i 5.
6. Zob. https://unicef.pl/
7. Zob. https://caritas.pl/
8. Zob. https://www.adra.pl/
9. Zob. https://zrzutka.pl/
10. Zob. https://www.siepomaga.pl/
11. Zob. https://pomagam.pl/
12. Zob. https://www.szlachetnapaczka.pl/