Potop Noego – globalny czy lokalny?

Czy potop Noego naprawdę miał miejsce? A jeśli tak, to czy była to globalna czy lokalna powódź? Niektórzy naukowcy są skłonni twierdzić, że była to tylko lokalna powódź. Czy tak było w istocie?

Każdy, kto uczył się religii w szkole z pewnością słyszał o biblijnym potopie Noego. Pismo Święte sprawozdaje, że przed potopem ludzie stali się tak źli, że Bóg już nie mógł ich tolerować, dlatego zesłał potop. Jednak Bóg powołał również Noego, aby wraz z rodziną przetrwał ten kataklizm¹. Dzisiejsza świecka nauka uznaje potop Noego jedynie za legendę biblijną, która nie ma nic wspólnego z rzeczywistością.

Niektórzy naukowcy uważają jednak, że źródłem biblijnego sprawozdania o potopie mogły być wielkie lokalne powodzie. Najczęściej wspomina się o jakiejś wielkiej powodzi w dolinie Mezopotamii², co rzekomo miało być inspiracją m.in. dla sumeryjskiego mitu zawartego w Eposie o Gilgameszu, a także dla autorów Starego Testamentu. Na przełomie tysiącleci pewną popularność zyskała również teoria Ryana-Pitmana na temat katastrofalnego potopu, który miał zalać obecny basen Morza Czarnego³.

Czy powyższe hipotezy na temat lokalnych potopów odpowiadają na pytania o źródła opowieści o globalnym potopie? Jak się okaże, jest to niemożliwe i to z kilku powodów, które zostaną omówione poniżej.

Zasięg potopu i jego konsekwencje

Jaki naprawdę obszar obejmował potop Noego? Skutki lokalnej powodzi są ograniczone tylko do określonej powierzchni. Zarówno ludzie, jak i zwierzęta mogą w miarę bezpiecznie ewakuować się na okoliczne tereny, które nie zostały zalane. Co więcej, taka powódź w żaden sposób nie dotknęłaby okolicznych ziem ani żywych istot mieszkających poza jej zasięgiem. Gdyby potop Noego był tylko lokalną powodzią, żadna wielka arka mająca uratować kilku ludzi i pary zwierząt w celu odtworzenia życia na obszarze objętym potopem nie byłaby potrzebna.

Tymczasem język Biblii nie pozostawia żadnych wątpliwości. Potop miał 1) objąć całą powierzchnię Ziemi, a nie tylko jej wybrane fragmenty i 2) wybić wszystkie żywe istoty, które ją zamieszkiwały. Według biblijnego sprawozdania z całej ludzkości uratowało się zaledwie 8 osób⁴. Przetrwały również zwierzęta, które znajdowały się w arce, a także te, które były w stanie poradzić sobie poza arką (np. ryby). A zatem Księga Rodzaju nie może opisywać żadnego lokalnego potopu.

Kierunek płynięcia arki

Kolejna wątpliwość dotyczy kierunku przemieszczania się arki Noego. Truizmem jest stwierdzenie, że grawitacja wymaga, aby wody (razem z tym, co na ich powierzchni) spływały z góry do dołu. Gdyby zatem jakaś łódź miała płynąć podczas lokalnej powodzi, to musiałaby się przemieszczać z góry do dołu, aż wypłynęłaby na morze albo osiadła gdzieś w dolinie rzecznej. Tymczasem Pismo Święte sprawozdaje, że arka Noego osiadła na górach Ararat (Urartu).

Najprawdopodobniej miejscem, gdzie osiadła arka, nie jest wielka góra wulkaniczna w Turcji przy granicy z Armenią znana nam dzisiaj jako Ararat⁵.  Zamiast tego starożytna tradycja judeochrześcijańska i tradycja islamska wskazują na górę Judi, również w Turcji, ale przy granicy z Syrią i Irakiem⁶. Niezależnie od dokładnego miejsca zatrzymania się arki Noego, Pismo Święte mówi wprost o górach, a nie nizinach czy równinach aluwialnych (rzecznych), takich jak wielka dolina Mezopotamii.

Legendy o potopie z całego świata

Wbrew pozorom legendy o potopie to nie tylko specjalność Bliskiego Wschodu. Można je bowiem znaleźć wśród wielu pierwotnych i starożytnych ludów rozsianych po całym świecie. Oprócz Sumerów, Babilończyków i Żydów swoje legendy o potopie mają również Egipcjanie, Grecy, Hindusi, Chińczycy, Majowie, Inkowie, a także liczne ludy europejskie, afrykańskie, australijskie, syberyjskie czy indiańskie⁷. Mogą się one różnić szczegółami, ale najważniejsze motywy (np. grzech jako powód zesłania potopu) powtarzają się w wielu z nich.

Jak to możliwe, skoro biblijny potop miał mieć miejsce tylko na Bliskim Wschodzie? A może każda legenda opisuje własną lokalną powódź? Problem w tym, że podania o globalnym potopie obecne są nie tylko u ludów zamieszkujących okolice dolin rzecznych. Są one również obecne w mitologii ludów, które zamieszkują płaskie wyżyny, pustynie, obszary arktyczne, wyspy oceaniczne… Innymi słowy tam, gdzie zalanie znacznej powierzchni ziemi (lub gór o odpowiedniej wysokości) przez rozległe i wysokie połacie wody wydaje się praktycznie niemożliwe. Legendy o globalnym potopie rozsiane po całym świecie, w różnych warunkach klimatycznych, to dowód, którego nie można łatwo oddalić.

Potopy lokalne w kontekście biblijnym

Wątpliwości jest znacznie więcej. Wszystko wskazuje na to, że lokalne powodzie nie są w stanie wyjaśnić opowieści o globalnym potopie, w tym opowieści biblijnej. Innymi słowy, starożytne i pierwotne ludy wiedziały coś, o czym nie wiedzą dzisiejsi naukowcy: że ogólnoświatowy potop naprawdę się wydarzył.

Co więc z wielkimi lokalnymi powodziami, o których czasem mówią naukowcy? Te rzeczywiście mogły mieć miejsce w epoce lodowcowej i krótko po niej. Kreacjoniści uważają, że po ogólnoświatowym potopie niestabilne warunki klimatyczne spowodowały epokę lodowcową, a topnienie lodowców i ogromne deszcze wywoływały bardziej gwałtowne powodzie w niektórych miejscach⁸. Te jednak były niczym w porównaniu do potopu Noego, który całkowicie przekształcił powierzchnię naszej planety, włącznie z całymi kontynentami.

Przypisy

1. Rdz 7-8.
2. Snelling A.A., Ham K., Was the Flood of Noah Global or Local in Extent?, Answers in Genesis, 17.04.2013, https://answersingenesis.org/the-flood/global/was-the-flood-of-noah-global-or-local-in-extent/
3. Zob. https://archeowiesci.wordpress.com/2009/02/07/katastrofalnej-powodzi-w-basenie-morza-czarnego-nie-bylo/
4. 1 P 3,20.
5. Góra Ararat została tak nazwana, na cześć gór Ararat z Księgi Rodzaju, dopiero w XII wieku podczas wypraw krzyżowych. Pierwotnie mowa była o szerszym obszarze, gdzie znajdowało się starożytne królestwo Urartu.
6. Petrosyan H., The Sacred Mountain, w: Abrahamian L., Sweezy N. (red.), Armenian Folk Arts, Culture, and Identity, Indiana University Press, 2001, p. 36.
7. Niezwykle bogatą listę mitów o potopie można znaleźć tu: https://www.talkorigins.org/faqs/flood-myths.html
8. Silvetru E., Wild, wild floods! North Sea Megaflood, “Journal of Creation”, 22(1), 04.2008, s. 12-14, https://creation.com/north-sea-megaflood