Rusz się, zdrowiej żyj: jak aktywność fizyczna zmienia grę w walce z cukrzycą typu I?

W I Liście do Koryntian 6,19 znajdujemy najpiękniejszy fragment, w którym apostoł Paweł zachęca do dbania o nasze ciała: „Czyż nie wiecie, że wasze ciało jest świątynią Ducha Świętego, który jest w was, a którego macie od Boga, i nie należycie do samych siebie?”. Właściwie dbając o swoje ciało, oddajesz Bogu chwałę¹.

Dziś pod lupę weźmiemy cukrzycę typu I, która nieco różni się od cukrzycy typu II. Inaczej będzie w niej wyglądać planowanie aktywności fizycznej oraz diety. Dawniej nazywana była cukrzycą insulinozależną. Najczęściej zaczyna się w młodości. Początek tej choroby zazwyczaj jest nagły i może stanowić zagrożenie dla życia.

Etiologia

Cukrzyca typu I charakteryzuje się całkowitą destrukcją komórek beta wysp Langerhansa trzustki. Prowadzi to do stałego niedoboru insuliny. Jej podłoże może być immunologiczne lub idiopatyczne².

Podczas przebiegu cukrzycy o podłożu immunologicznym dochodzi do powolnej destrukcji komórek beta wysp trzustkowych, co prowadzi do utraty ich funkcji, jaką jest wydzielanie insuliny. Osoby dotknięte cukrzycą typu I są bardziej podatne na inne choroby autoimmunologiczne, np. na chorobę Hashimoto, Gravesa-Basedowa, Addisona, bielactwo, niedokrwistość złośliwą.

Etiologia tego typu cukrzycy nie jest do końca poznana, ale do przyczyn ją wywołujących można zaliczyć:

• stres,
• zakażenia wirusowe (różyczka, cytomegalia, wirus Coxsackie B4),
• podawanie azotynów (uszkadzają trzustkę),
• krótki okres karmienia piersią (zastępowanie mleka matki mlekiem krowim powoduje immunizację dziecka, w wyniku czego jest ono bardziej podatne na procesy autoimmunologiczne w starszym wieku).

Choroba ujawnia się dopiero, gdy zniszczonych jest około 80-90% komórek beta wysp Langerhansa. Ich destrukcja może być zainicjowana już w okresie płodowym. Proces ten może trwać od kilku miesięcy do kilku lat³.

Hipoglikemia jest stanem, w którym poziom glukozy we krwi jest niższy niż normalnie. Do objawów hipoglikemii zaliczamy:

• osłabienie i zawroty głowy,
• zaburzenia koncentracji i zapamiętywania,
• niewyraźna mowa,
• bóle głowy,
• uczucie ciepła,
• niewyraźne lub podwójne widzenie,
• zmiany w zachowaniu,
• niepokój,
• senność lub pobudzenie,
• kołatanie serca,
• cierpnięcie ust, języka, palców,
• uczucie głodu,
• pulsowanie w obrębie klatki piersiowej i jamy brzusznej,
• bladość,
• zimne poty,
• bóle brzucha,
• drgawki,
• utrata przytomności.

Hipoglikemia może wystąpić z powodu nadmiaru insuliny lub zbyt małej ilości jedzenia⁴.

Aktywność fizyczna w cukrzycy typu I

Aktywność ruchowa podnosi wrażliwość tkanek obwodowych na insulinę. Jednak w przypadku cukrzycy typu I ten fakt nie ma większego znaczenia, ponieważ uszkodzone jest jej wydzielanie w wyspach trzustkowych i musi być dostarczana z zewnątrz. Aby uniknąć hipoglikemii po wprowadzeniu aktywności fizycznej, należy przestrzegać kilku zasad:

1. Kontrola glikemii przed wysiłkiem, podczas jego trwania oraz kilka godzin po zakończonym treningu.
2. Unikanie dużego obciążenia w czasie szczytu działania insuliny.
3. Przyjmowanie dodatkowych węglowodanów przed treningiem oraz co godzinę w trakcie długotrwałego wysiłku. Należy przyjąć 20-30 g węglowodanów na każde 30 minut treningu.
4. Należy rozważyć przyjęcie mniejszej dawki insuliny przed wysiłkiem.
5. Nie powinno się wstrzykiwać insuliny w części ciała, które biorą intensywny udział w treningu do godziny przed jego rozpoczęciem.

Dzięki prawidłowej kontroli glikemii możliwe jest nawet uprawianie sportu wyczynowego⁵.

Tak jak w przypadku cukrzycy typu II, ćwiczenia wytrzymałościowe polecane są również diabetykom chorym na cukrzycę typu I. Do tych aktywności zaliczyć można spacery, marsze, pływanie, gry ruchowe, jazdę na rowerze, nordic-walking, itp.

Wybierając rodzaj aktywności ruchowej należy zwrócić uwagę, by nie doprowadzać do otarć i skaleczeń, ze względu na trudność gojenia się ran w cukrzycy. Warto zwrócić uwagę na łyżwiarstwo. Buduje wytrzymałość organizmu i wpływa na poprawę równowagi oraz koordynacji ruchowej. Natomiast osoby z powikłaniami ocznymi nie powinny wykonywać gwałtownych ruchów, np. skoków. Wybierając zajęcia grupowe należy wcześniej poinformować instruktora o swojej chorobie. Zawsze należy mieć przy sobie wodę do nawodnienia i dodatkową dawkę węglowodanów⁶.

The American College of Sports Medicine zaleca trening siłowy jako część planu treningowego w cukrzycy typu I. Ćwiczenia powinny trwać 20-45 min, a ich intensywność powinna wynosić do 60% obciążenia. Konieczną jest kontrola glikemii przed, w trakcie i po treningu. Program treningowy, który łączy w sobie różne rodzaje aktywności, przynosi najlepsze efekty w walce z rozchwianą glikemią.

Zakończenie

Cukrzyca typu I stawia przed nami wyjątkowe wyzwania, ale równocześnie otwiera drzwi do zrozumienia, jak ważne jest dbanie o nasze zdrowie. Zgodnie z biblijnym przesłaniem nasze ciała są świątynią Ducha Świętego, co oznacza, że mamy obowiązek troszczyć się o nie z szacunkiem i mądrością.

Aktywność fizyczna, choć może nie wpływać bezpośrednio na produkcję insuliny, ma niezaprzeczalne korzyści dla osób z cukrzycą typu I. Odpowiednio dostosowane treningi mogą poprawić kontrolę glikemii, wspomagać utrzymanie zdrowego stylu życia i podnosić jakość życia.

Przypisy

1. 1 Kor 6,19 UBG
2. Waugh A., Grant A., (red. Ciszek B., Maciejewski R.), Anatomia i fizjologia człowieka w warunkach zdrowia i choroby, Wydawnictwo Elsevier Urban & Partner Sp z o.o., Wrocław 2012, str. 242
3. Korzeniowska K., Jabłecka A., Cukrzyca (część I), Farmacja Współczesna, 1, 2008, str. 231-235
4. Hanas R., Cukrzyca typu 1. u dzieci, młodzieży i dorosłych, Wydawnictwo Dia-Pol, Warszawa 2003, str. 38-42
5. Szczeklik A., Gajewski P., (red. Jarząb B.), Interna Szczeklika, Choroby układu wewnątrzwydzielniczego, Wydawnictwo Medycyna Praktyczna, Kraków 2017, str. 1453-1496
6. Jegier A., Kopff B., Szmigielska K., Wysiłek fizyczny w cukrzycy, Novo Nordisk Pharma, Warszawa, str. 28-35