W I Liście do Koryntian 6,19 znajdujemy najpiękniejszy fragment, w którym apostoł Paweł zachęca do dbania o nasze ciała: „Czyż nie wiecie, że wasze ciało jest świątynią Ducha Świętego, który jest w was, a którego macie od Boga, i nie należycie do samych siebie?”. Właściwie dbając o swoje ciało, oddajesz Bogu chwałę1.
Dziś pod lupę weźmiemy cukrzycę typu I, która nieco różni się od cukrzycy typu II. Inaczej będzie w niej wyglądać planowanie aktywności fizycznej oraz diety. Dawniej nazywana była cukrzycą insulinozależną. Najczęściej zaczyna się w młodości. Początek tej choroby zazwyczaj jest nagły i może stanowić zagrożenie dla życia.
Etiologia
Cukrzyca typu I charakteryzuje się całkowitą destrukcją komórek beta wysp Langerhansa trzustki. Prowadzi to do stałego niedoboru insuliny. Jej podłoże może być immunologiczne lub idiopatyczne2.
Podczas przebiegu cukrzycy o podłożu immunologicznym dochodzi do powolnej destrukcji komórek beta wysp trzustkowych, co prowadzi do utraty ich funkcji, jaką jest wydzielanie insuliny. Osoby dotknięte cukrzycą typu I są bardziej podatne na inne choroby autoimmunologiczne, np. na chorobę Hashimoto, Gravesa-Basedowa, Addisona, bielactwo, niedokrwistość złośliwą.
Etiologia tego typu cukrzycy nie jest do końca poznana, ale do przyczyn ją wywołujących można zaliczyć:
- stres,
- zakażenia wirusowe (różyczka, cytomegalia, wirus Coxsackie B4),
- podawanie azotynów (uszkadzają trzustkę),
- krótki okres karmienia piersią (zastępowanie mleka matki mlekiem krowim powoduje immunizację dziecka, w wyniku czego jest ono bardziej podatne na procesy autoimmunologiczne w starszym wieku).
Choroba ujawnia się dopiero, gdy zniszczonych jest około 80-90% komórek beta wysp Langerhansa. Ich destrukcja może być zainicjowana już w okresie płodowym. Proces ten może trwać od kilku miesięcy do kilku lat3.
Hipoglikemia jest stanem, w którym poziom glukozy we krwi jest niższy niż normalnie. Do objawów hipoglikemii zaliczamy:
- osłabienie i zawroty głowy,
- zaburzenia koncentracji i zapamiętywania,
- niewyraźna mowa,
- bóle głowy,
- uczucie ciepła,
- niewyraźne lub podwójne widzenie,
- zmiany w zachowaniu,
- niepokój,
- senność lub pobudzenie,
- kołatanie serca,
- cierpnięcie ust, języka, palców,
- uczucie głodu,
- pulsowanie w obrębie klatki piersiowej i jamy brzusznej,
- bladość,
- zimne poty,
- bóle brzucha,
- drgawki,
- utrata przytomności.
Hipoglikemia może wystąpić z powodu nadmiaru insuliny lub zbyt małej ilości jedzenia4.
Aktywność fizyczna w cukrzycy typu I
Aktywność ruchowa podnosi wrażliwość tkanek obwodowych na insulinę. Jednak w przypadku cukrzycy typu I ten fakt nie ma większego znaczenia, ponieważ uszkodzone jest jej wydzielanie w wyspach trzustkowych i musi być dostarczana z zewnątrz. Aby uniknąć hipoglikemii po wprowadzeniu aktywności fizycznej, należy przestrzegać kilku zasad:
- Kontrola glikemii przed wysiłkiem, podczas jego trwania oraz kilka godzin po zakończonym treningu.
- Unikanie dużego obciążenia w czasie szczytu działania insuliny.
- Przyjmowanie dodatkowych węglowodanów przed treningiem oraz co godzinę w trakcie długotrwałego wysiłku. Należy przyjąć 20-30 g węglowodanów na każde 30 minut treningu.
- Należy rozważyć przyjęcie mniejszej dawki insuliny przed wysiłkiem.
- Nie powinno się wstrzykiwać insuliny w części ciała, które biorą intensywny udział w treningu do godziny przed jego rozpoczęciem.
Dzięki prawidłowej kontroli glikemii możliwe jest nawet uprawianie sportu wyczynowego5.
Tak jak w przypadku cukrzycy typu II, ćwiczenia wytrzymałościowe polecane są również diabetykom chorym na cukrzycę typu I. Do tych aktywności zaliczyć można spacery, marsze, pływanie, gry ruchowe, jazdę na rowerze, nordic-walking, itp.
Wybierając rodzaj aktywności ruchowej należy zwrócić uwagę, by nie doprowadzać do otarć i skaleczeń, ze względu na trudność gojenia się ran w cukrzycy. Warto zwrócić uwagę na łyżwiarstwo. Buduje wytrzymałość organizmu i wpływa na poprawę równowagi oraz koordynacji ruchowej. Natomiast osoby z powikłaniami ocznymi nie powinny wykonywać gwałtownych ruchów, np. skoków. Wybierając zajęcia grupowe należy wcześniej poinformować instruktora o swojej chorobie. Zawsze należy mieć przy sobie wodę do nawodnienia i dodatkową dawkę węglowodanów6.
The American College of Sports Medicine zaleca trening siłowy jako część planu treningowego w cukrzycy typu I. Ćwiczenia powinny trwać 20-45 min, a ich intensywność powinna wynosić do 60% obciążenia. Konieczną jest kontrola glikemii przed, w trakcie i po treningu. Program treningowy, który łączy w sobie różne rodzaje aktywności, przynosi najlepsze efekty w walce z rozchwianą glikemią.
Zakończenie
Cukrzyca typu I stawia przed nami wyjątkowe wyzwania, ale równocześnie otwiera drzwi do zrozumienia, jak ważne jest dbanie o nasze zdrowie. Zgodnie z biblijnym przesłaniem nasze ciała są świątynią Ducha Świętego, co oznacza, że mamy obowiązek troszczyć się o nie z szacunkiem i mądrością.
Aktywność fizyczna, choć może nie wpływać bezpośrednio na produkcję insuliny, ma niezaprzeczalne korzyści dla osób z cukrzycą typu I. Odpowiednio dostosowane treningi mogą poprawić kontrolę glikemii, wspomagać utrzymanie zdrowego stylu życia i podnosić jakość życia.
Przypisy
- 1 Kor 6,19 UBG
- Waugh A., Grant A., (red. Ciszek B., Maciejewski R.), Anatomia i fizjologia człowieka w warunkach zdrowia i choroby, Wydawnictwo Elsevier Urban & Partner Sp z o.o., Wrocław 2012, str. 242
- Korzeniowska K., Jabłecka A., Cukrzyca (część I), Farmacja Współczesna, 1, 2008, str. 231-235
- Hanas R., Cukrzyca typu 1. u dzieci, młodzieży i dorosłych, Wydawnictwo Dia-Pol, Warszawa 2003, str. 38-42
- Szczeklik A., Gajewski P., (red. Jarząb B.), Interna Szczeklika, Choroby układu wewnątrzwydzielniczego, Wydawnictwo Medycyna Praktyczna, Kraków 2017, str. 1453-1496
- Jegier A., Kopff B., Szmigielska K., Wysiłek fizyczny w cukrzycy, Novo Nordisk Pharma, Warszawa, str. 28-35