Wraz z rosnącym odsetkiem osób chorujących na otyłość rośnie liczba badań naukowych poszukujących efektywnych sposobów na utratę i utrzymanie zdrowej sylwetki. Zrozumienie mechanizmów rządzących tyciem i chudnięciem na poziomie komórkowym i hormonalnym może znacząco ułatwić chorym walkę z otyłością.
Tłuszcz – ważny organ naszego organizmu
Dzięki postępowi w badaniach naukowych tłuszczu nie określamy już jedynie jako magazynu energii. Co więcej, pod koniec ubiegłego wieku tłuszcz odkrył przed nami więcej swoich tajemnic. Wyróżniamy obecnie komórki tłuszczowe (adipocyty): białe, brunatne i beżowe – te ostatnie są formą przejściową między pierwszymi a drugimi. Z powodu odkrycia wielu funkcji tej niedocenianej wcześniej tkanki można z powodzeniem traktować tłuszcz jako jeden z ważnych organów, na równi z sercem czy płucami.
Adipocyty białe – magazyn tłuszczu i produkcja hormonów
Najbardziej charakterystyczne dla adipocytów białych jest posiadanie pojedynczego zbiornika do magazynowania energii w formie tłuszczu. W miarę wypełniania go, komórka powiększa się. Bardzo istotną zmianą w postrzeganiu tych komórek jest fakt, że pełnią one nie tylko funkcję biernych magazynów. Posiadają także jądro komórkowe oraz aparat do syntezy białek. Dzięki tym strukturom adipocyt aktywnie uczestniczy w metabolizmie organizmu poprzez wydzielanie hormonów.
Aktywność hormonalna adipocytów białych jest naturalnie większa w przypadku osób otyłych. Wytwarzane przez nie hormony: leptyna, adiponektyna czy rezystyna uczestniczą w metabolizmie glukozy i lipidów, kontroli ciśnienia tętniczego, regulują apetyt czy biorą udział w odpowiedziach immunologicznych ustroju1.
Wydawać by się mogło, że jest to zjawisko pozytywne, by wraz ze wzrostem liczby adipocytów białych rosła ilość wytwarzanych hormonów, które regulują tak istotne procesy w organizmie. Niestety okazuje się, że nadmiar hormonów powoduje reakcję odwrotną.
Leptynooporność2
Leptyna jest hormonem wydzielanym przez adipocyty. W normalnych warunkach hormon ten przesyła sygnał do podwzgórza z informacją, kiedy organizm jest nasycony i należy przestać jeść.
Niestety organizmy osób otyłych ze względu na bardzo wysokie stężenie leptyny we krwi w większości przypadków wytworzyły oporność na ten hormon. Jest to podobne zjawisko do tego, które występuje przy insulinooporności.
Wysoki poziom leptyny we krwi nie tylko nie przesyła prawidłowych sygnałów do ośrodka głodu i sytości, ale bezpośrednio odpowiada za utrzymywanie przewlekłego stanu zapalnego. Dlatego tak często osoby otyłe mają obniżoną odporność, zwiększone ryzyko zachorowania na nowotwory oraz obserwuje się u nich zjawisko zatrzymywania sodu i wody w organizmie.
Co możesz zrobić, by przywrócić prawidłowe działanie leptyny?
Jest kilka działań, które możesz podjąć, by zmniejszyć leptynooporność:
- nie stosuj diet – zamiast tego zacznij się zdrowo odżywiać,
- ogranicz wysokoprzetworzone produkty spożywcze,
- jedz więcej błonnika rozpuszczalnego w wodzie,
- jedz więcej białka (z dobrych źródeł),
- jedz owoce i warzywa z dużą ilością przeciwutleniaczy,
- zadbaj o lepszy sen,
- regularnie ćwicz (znajdź sport, który sprawia ci przyjemność),
- ucz się panować nad stresem.
Adipocyty brunatne
Bogate w mitochondria i żelazo adipocyty brunatne są bardzo zróżnicowane. Podstawową ich funkcją jest zamienianie zmagazynowanego tłuszczu w energię cieplną. Zamiast jednego dużego zbiornika tłuszczu, posiadają wiele mniejszych. Ciekawostką jest, że tkanka tłuszczowa brunatna posiada rozległą sieć naczyń krwionośnych oraz bezpośrednie połączenie z układem nerwowym autonomicznym, czyli tym, którego działanie jest niezależne od naszej woli.
Krótko mówiąc, adipocyty brunatne mają możliwość spalania tłuszczu i zamiany go w ciepło, tym samym efektywnie wspomagają proces odchudzania i nie są rodzajem tłuszczu, który da się w znaczącym stopniu magazynować – właśnie ze względu na jego aktywność.
Jak tłuszcz biały może zmienić się w brunatny?
Prawdziwym przełomem w nauce okazało się odkrycie adipocytów w kolorze beżowym. Okazało się, że nie jest to nowa, odrębna forma komórek tłuszczowych, ale adipocyt w procesie zmiany z białego na brunatny. Zjawisko brunatnienia adipocytów białych stało się bardzo obiecującym kierunkiem w leczeniu chorób metabolicznych oraz rozwiązaniu problemów z nadwagą.
Aby zainicjować proces zmiany komórek tłuszczowych białych w brunatne można obrać jedną z metod (lub zastosować obie naprzemiennie): wykonywanie ćwiczeń fizycznych lub wywoływanie dreszczy na skutek zimna3.
Kuracja antyoksydacyjna
W świetle badań nad działaniem leptyny, przy stałym, przewlekłym stanie zapalnym w organizmie jedną z najbardziej istotnych rzeczy jest spożywanie dużej ilości antyoksydantów zawartych w świeżych owocach i warzywach.
Myślenie o tym, by sięgnąć po jabłko, marchewkę czy zielony koktajl powinno raz na zawsze przestać nam się kojarzyć z wymuszonym ograniczaniem kalorii. Spojrzenie na nie jako na lekarstwo, które pomoże organizmowi w obecnym, przewlekłym stanie zapalnym, może odmienić proces odchudzania.
Przypisy
- L. Siemińska, Tkanka tłuszczowa. Patofizjologia, rozmieszczenie, różnice płciowe oraz znaczenie w procesach zapalnych i nowotworowych, „Endokrynologia Polska”, nr 58 (4), 2017, s. 330-342.
- M. Brack, A. Cocaul, Otyłość brzuszna, ukryty zabójca. Przywróć pełną sprawność mózgu i jelit w 4 tygodnie, Wydawnictwo Vital, Białystok 2018, s. 180.
- I. Przybysz, Brunatna tkanka tłuszczowa – rola w organizmie, KcalMar.pro, https://kcalmar.com/dietetyk/blog/2017/07/17/brunatna-tkanka-tluszczowa/ [dostęp: 02.05.2024].
