Otyłość – problem ciała i duszy

Skoro otyłość to wynik nadmiaru spożywanych kalorii w stosunku do zapotrzebowania danego organizmu, dlaczego tak trudno przestać po prostu jeść w nadmiarze? Współczesna nauka coraz większy nacisk w leczeniu otyłości kładzie na psychiczne i emocjonalne podłoże zachorowań. Jest to także klucz do skutecznej walki z tą chorobą.

Jedzenie emocjonalne¹

Jednym z częstszych powodów znaczącego wzrostu masy ciała jest spożywanie posiłków w odpowiedzi na bodźce emocjonalne. Produkty spożywcze najczęściej wybierane w takich chwilach mają zaspokoić potrzeby psychiczne. Są więc bogate w szybko uwalniany cukier, satysfakcjonujący dla mózgu tłuszcz oraz całą gamę polepszaczy smaku, dzięki którym organizm odczuwa przyjemność. Dostarczają chwilową ulgę, nie dostarczają natomiast substancji odżywczych mogących zaspokoić potrzeby organizmu.

Możemy wyróżnić kilka rodzajów jedzenia emocjonalnego w zależności od rodzaju emocji powodującej sięganie po jedzenie. Ważne jest, by uświadomić sobie, które rodzaje dotyczą nas. Łatwiej będzie je rozpoznać w momencie, gdy nastąpią, i rozpocząć działania mające na celu zmianę dotychczasowego sposobu radzenia sobie z emocjami.

1. Sięganie po jedzenie w czasie lub po sytuacji stresowej, wywołanej zarówno przez pozytywne, jak i negatywne czynniki.
2. Jedzenie podczas odczuwania lęku.
3. Nagradzanie się jedzeniem.
4. Pocieszanie się jedzeniem, łagodzenie smutku.
5. Jedzenie z nudów.
6. Jedzenie, by zmniejszyć poziom zmęczenia.

Pierwszym krokiem w leczeniu psychiczno-emocjonalnych przyczyn otyłości jest uświadomienie sobie faktu istnienia związku pomiędzy tymi sytuacjami a sięganiem po przekąski oraz rozpoznawanie momentów w czasie rzeczywistym, gdy ulegamy takiemu schematowi.

Wstyd i poczucie winy

Z otyłością nieodłącznie wiąże się poczucie wstydu i winy, które utrudnia proces zdrowienia. Oczekiwania społeczne, poczucie własnej słabości i bezsilności, nieprzyjemne objawy fizjologiczne związane z otyłością, niezadowolenie z własnego wyglądu to tylko kilka z odczuć, z którymi mierzą się osoby chorujące.

Chwilowe poczucie ulgi wynikające ze spożycia ulubionej przekąski staje się odpoczynkiem od tych negatywnych odczuć – formą ucieczki i zapomnienia o tym, że posiada się problem. Dobrze obrazuje to scena spotkania Małego Księcia i Pijaka:

– Dlaczego pijesz? – spytał Mały Książę.

– Aby zapomnieć – odpowiedział Pijak.

– O czym zapomnieć? – zaniepokoił się Mały Książę, który już zaczął mu współczuć.

– Aby zapomnieć, że się wstydzę – stwierdził Pijak, schylając głowę.

– Czego się wstydzisz? – dopytywał się Mały Książę, chcąc mu pomóc.

– Wstydzę się, że piję – zakończył Pijak rozmowę i pogrążył się w milczeniu².

Teoria ABCD Maultsby’ego³

Świadome odczuwanie i nazywanie emocji jest przeciwieństwem powyższych zachowań i może być początkiem dobrych zmian. Chociaż może się wielokrotnie wydawać, że znajdujemy się w sytuacji bez wyjścia, to nie wydarzenia powodują określone reakcje emocjonalne, ale sposób w jaki te wydarzenia widzimy.

Aktywna praca nad własnymi wyobrażeniami i emocjami, podejście wręcz warsztatowe do codziennych sytuacji powoduje zmianę dotychczasowych nawyków.

Zgodnie z teorią Maultsby’ego określone wydarzenie (A) wywołuje przekonanie (B). Na skutek tego rodzi się emocja (C), która prowadzi do określonej reakcji (D).

Samodzielna obserwacja i zadawanie pytań pomocniczych podczas trudnych sytuacji może znacząco ograniczyć jedzenie emocjonalne.

Oto zestaw czterech podstawowych pytań, które możemy modyfikować w zależności od sytuacji:

1. Co się wydarzyło? W jakiej sytuacji się znalazłeś?
2. Co pomyślałeś na temat tej sytuacji? Co pomyślałeś o sobie?
3. Jak się poczułeś? Jakie emocje Ci towarzyszyły? Jak je przeżywasz? Opisz reakcje swojego ciała.
4. Jak zareagowałeś na tę sytuację? Co zrobiłeś, by poradzić sobie z trudnymi emocjami? Jaki efekt udało się osiągnąć?

Akceptacja i przebaczenie początkiem zmian

Wydaje się więc, że aby skutecznie walczyć z otyłością, trzeba najpierw zaakceptować i nie negować stanu obecnego. Pozwolić sobie na odczuwanie emocji, na nowo nauczyć się wyrażać radość, smutek czy gniew. Przebaczyć sobie i pokochać siebie na nowo, tak jak nam przebaczył i pokochał nas nasz Stwórca.

Przypisy

1. M. Olszanecka-Glinianowicz, Leczenie otyłości w czasie i po pandemii, Medical Tribune, 9/2020, s. 42-43.
2. A. de Saint-Exupéry, Mały Książę, Wydawnictwo Olesiejuk, 2024.
3. M. Bogusław, Rola psychodietetyki i technik terapeutycznych w gabinecie dietetycznym, Współczesna Dietetyka, nr 27, styczeń 2020, s. 6-7.