Ponieważ Ziemia obraca się wokół własnej osi, to po jednej stronie planety mamy dzień, a po drugiej noc. Dlatego wprowadzono strefy czasowe.
Czym są strefy czasowe?
Strefa czasowa to sztucznie wytyczony obszar powierzchni ziemi ciągnący się wzdłuż południków od Arktyki na północy do Antarktydy na południu (za ich wyjątkiem), w którym urzędowo obowiązuje jednakowy czas. Na każdy z tych obszarów składają się całe państwa lub, jeżeli są one bardzo duże, ich jednostki administracyjne. Każda strefa czasowa różni się 1 godziną od sąsiedniej, choć istnieją wyjątki.
Skąd wynika podział świata na strefy czasowe? Bierze się on z faktu kulistości i rotacji Ziemi wokół własnej osi. To oznacza, że kiedy w jednym miejscu na świecie mamy dzień, to po przeciwnej stronie jest noc, a w innych miejscach mamy różne pory dnia, w tym poranek i wieczór.
Na całym świecie wprowadzono też w miarę ustandaryzowany sposób wyznaczania godzin. Według niego w okolicach południa mamy godzinę 12:00 (lub 12 PM), a w okolicach północy godzinę 24:00 (lub 12 AM). Dlatego każda strefa czasowa na naszej kulistej Ziemi musi mieć inną godzinę, aby ta pasowała do lokalnej pory dnia i nocy.
Podział na strefy czasowe – kiedy został wprowadzony?
W dawnych czasach system stref czasowych nie był potrzebny, ponieważ nikt nie wiedział, jak wielka jest nasza planeta.
Wprowadzenie stref czasowych jako pierwszy zaproponował Stanford Fleming, kanadyjski inżynier, w 1876 roku. W 1884 roku jego pomysł został wprowadzony w życie i właśnie wtedy świat został podzielony na różne strefy czasowe.
Od tego czasu był on modyfikowany niezliczoną ilość razy. Dane państwo zmieniało swoją strefę czasową. Również zmiany granic powodowały zmiany zasięgu określonych stref czasowych. Ponadto niektóre kraje przyjęły pośrednie strefy czasowe, różniące się nie 1 godziną, a 30 minutami, a nawet 15 minutami.
Dodatkowo w państwach zachodnich wprowadzono tzw. czas letni. Polega on na przesunięciu czasu o 1 godzinę do przodu w celu zaoszczędzenia na energii elektrycznej. Pierwszy raz wprowadzony został w kanadyjskim miasteczku Port Arthur w 1908 roku. Z kolei w 1916 roku, podczas I wojny światowej, w Europie jako pierwsze wprowadziły go państwa: Niemcy i Austro-Węgry.
Po Niemczech i Austro-Węgrach czas letni wprowadziły kolejne państwa. Działo się tak zwłaszcza od lat 70. XX wieku. Należy pamiętać też, że różne kraje przechodzą na czas letni i z powrotem na czas zimowy o różnych porach. Dzisiaj natomiast trwają dyskusje nad tym, aby zrezygnować z niego.
Ile jest stref czasowych?
Mamy zasadniczo 24 strefy czasowe na świecie. Dlaczego właśnie tyle? Ziemia jest podzielona na 360 stopni długości geograficznej (jedna półkula to 180 stopni). Godzin mamy 24. To oznacza, że na każdą godzinę słoneczną na Ziemi przypada 15 stopni długości geograficznej.
Takie właśnie strefy czasowe mamy na morzach i oceanach (choć nie wszędzie), gdzie są one wyznaczone przez właściwe im południki. Każda strefa czasowa na oceanie ma szerokość średnio 15 stopni długości geograficznej, zgodnie z godziną słoneczną.
Jednak strefy czasowe na obszarach lądowych zostały wyznaczone w dużej mierze sztucznie, a nie zgodnie z godzinami słonecznymi. Stało się tak z przyczyn praktycznych. Chodzi o to, aby jedno państwo funkcjonowało w obrębie jednej strefy czasowej, a nie dwóch lub więcej.
Inaczej jest z największymi państwami świata, takimi jak Stany Zjednoczone czy Rosja – te są zazwyczaj podzielone na kilka stref czasowych według ich prowincji. Wyjątek stanowią Chiny, w których obowiązuje jednolita strefa czasowa. Niemniej z powodu kształtu państw na mapie świata każda strefa czasowa wygląda bardzo nieregularnie.
Jaka strefa czasowa jest w Polsce?
Polska w czasie zimowym znajduje się w strefie czasowej znanej jako czas środkowoeuropejski (Central European Time, CET), natomiast latem jest to czas środkowoeuropejski letni (Central European Summer Time, CEST). Czas środkowoeuropejski znajduje się w strefie UTC+1, natomiast czas środkowoeuropejski letni w strefie UTC+2.
Skrót UTC oznacza po angielsku Universal Time Coordinated (lub Coordinated Universal Time), czyli po polsku uniwersalny czas koordynowany. Odpowiada on godzinie słonecznej wokół południka zerowego, który przechodzi przez obserwatorium Greenwich w Londynie.
Południk zerowy stanowi jednocześnie oś dla całej strefy czasowej UTC (dawniej znanej jako Greenwich Mean Time). Jest to strefa czasowa, od której liczy się pozostałe strefy czasowe na świecie.
Ponieważ Polska znajduje się zimą w strefie UTC+1, oznacza to, że gdy w strefie UTC jest godz. 12:00 (ale bez czasu letniego), to w Polsce dodajemy 1 godzinę i mamy godz. 13:00. Z kolei gdy Polska znajduje się w czasie letnim UTC+2, to dodajemy 2 godziny i mamy 14:00.
Należy pamiętać, że Wielka Brytania również podlega czasowi letniemu. A zatem kiedy zimą w Londynie jest godzina 12:00, to latem jest godzina 13:00, ponieważ kraj znajduje się wtedy w strefie czasowej UTC+1 czasu letniego zwanej czasem letnim brytyjskim (British Summer Time, BST).
Jak obliczyć czas na świecie?
W podobny sposób jak przedstawiony powyżej, gdy znamy mapę ze strefami czasowymi na świecie, jesteśmy w stanie obliczyć czas strefowy dla każdego kraju. Przy czym czas uniwersalny wokół południka zerowego stanowi najważniejsze odniesienie.
Przykładowo chcemy się wybrać zimą z Warszawy do Nowego Jorku. Warszawa znajduje się w strefie UTC+1, natomiast Nowy Jork w strefie UTC-5. A zatem, aby obliczyć godzinę w Nowym Jorku, musimy odjąć 6 godzin od godziny w Warszawie. Czyli kiedy w Warszawie jest godz. 15:00, w Nowym Jorku mamy godz. 9:00 (lub 9:00 AM).
Innym przykładem niech będzie lot z Warszawy do Tokio latem. W Polsce obowiązuje wtedy czas letni, czyli UTC+2. Z kolei w Japonii jest to czas strefowy UTC+9, obowiązujący przez cały rok (w Japonii nie stosuje się już czasu letniego). Musimy zatem dodać 7 godzin. Kiedy w Warszawie jest godz. 10:00, to w Tokio jest już 17:00.
Należy koniecznie dodać, że niektóre państwa na świecie znajdują się w tzw. strefach urzędowych, które różnią się od pełnych godzin właściwych stref czasowych. Najbardziej znanymi przykładami są Iran (UTC+3½) oraz Indie (UTC+5½). A zatem do pełnych godzin dodają 30 minut. Z kolei mały Nepal znajduje się w strefie UTC+5¾, a zatem do pełnej godziny należy dodać 45 minut.
Dlaczego podział na strefy czasowe jest tak ważny?
Podział na strefy czasowe stanowi dzisiaj jeden z warunków dobrego funkcjonowania naszej współczesnej cywilizacji. Dzięki niemu wiemy, jaka powinna być godzina w danym kraju.
Jest to niezwykle pomocne, zwłaszcza gdy podróżujemy po świecie. Na przykład, gdy podróżujemy z Polski do Wielkiej Brytanii, to możemy łatwo ustalić, która godzina jest na miejscu. Dzięki temu możemy lepiej rozplanować działania, gdy dotrzemy na miejsce.
Może być to również ważne dla osób wybierających się w bardzo daleką podróż, tj. na inny kontynent, kiedy podróżujący może cierpieć na tzw. jet lag. Polega on na niedopasowaniu dziennego rytmu naszego organizmu do pory dnia lub nocy w miejscu docelowym. Znajomość stref czasowych pozwala odpowiednio zaplanować aktywności, aby jet lag nie stanowił dla nas większego problemu.
Ważny jest również fakt, że cały świat podlega zachodnim standardom liczenia godzin. Istnieją dwa standardy zegarowe: 24 godzinny i 12-godzinny. Ten drugi wykorzystuje określenia ante meridiem (AM – przed południem) i post meridiem (PM – po południu).
Należy pamiętać, że godz. 12:00 w południe to w systemie 12-godzinnym godz. 12:00 PM. Natomiast godzina 24:00 lub 0:00, czyli północ, to inaczej 12:00 AM.
Jakie są najbardziej znane strefy czasowe?
Oczywiście najbardziej znaną strefą czasową jest UTC (UTC+0). Wyznacza ona bowiem czas uniwersalny, do którego odnoszą się wszystkie pozostałe strefy czasowe na świecie.
Jak wspomniano wcześniej, duże kraje jak Stany Zjednoczone, Kanada czy Rosja liczą kilka stref czasowych. Wielki wyjątek stanowią Chiny. Kraj ten, choć jeden z największych, nie jest objęty kilkoma strefami czasowymi, a został objęty tylko jedną strefą czasową UTC+8, mimo tego, że leży w obrębie nawet 5 słonecznych stref czasowych.
Bardzo ważnymi strefami czasowymi są również UTC+12 i UTC-12, po drugiej stronie globu niż Wielka Brytania. Ich osią jest tzw. międzynarodowa linia zmiany daty. Obie te strefy czasowe mają tę samą godzinę, ale różne dni. Kiedy w strefie UTC+12 jest już niedziela, to w strefie UTC-12 wciąż jest sobota.
Mówi się o 24 strefach czasowych, ale istnieją również dwie pozornie dodatkowe strefy. Jak to możliwe? Taka sytuacja panuje w oceanicznym państwie Kiribati (ciekawostka: wymawia się kiribas), które jest przecięte przez międzynarodową linię zmiany daty. Chcąc aby cały kraj znajdował się w jednym dniu, wprowadzono dwie dodatkowe strefy czasowe: UTC+13 i UTC+14. Są to te same strefy czasowe, co odpowiednio UTC-11 i UTC-10 z dnia poprzedniego, różnią się tylko datą.
Jeszcze jedna ciekawostka. W strefie UTC+13 znajdują się także państwa Tonga i Samoa. Tuż obok tego drugiego leżą również wyspy Samoa Amerykańskie, należące do USA. Razem tworzą archipelag zwany Wyspami Samoa. Ciekawostką w ich przypadku jest to, że znajdują się one w jednej strefie czasowej (mają tę samą godzinę), ale w Samoa Amerykańskim mamy jeszcze poprzedni dzień (UTC-11), a w państwie Samoa jest już następny dzień (UTC+13).
Źródła
- https://www.timeanddate.com/time/map/ [dostęp: 29.07.2024].
- https://medycynatropikalna.pl/strefy-czasowe-na-swiecie [dostęp: 29.07.2024].
- https://godzina.info/strefy-czasowe/ [dostęp: 29.07.2024].
- https://www.national-geographic.pl/artykul/strefy-czasowe-na-swiecie-dlaczego-ich-potrzebujemy-i-ile-ich-jest [dostęp: 29.07.2024].
- https://scroll.morele.net/technologia/strefy-czasowe-na-kuli-ziemskiej-co-musisz-o-nich-wiedziec/ [dostęp: 29.07.2024].
- https://mubi.pl/poradniki/strefy-czasowe-na-swiecie/ [dostęp: 29.07.2024].
© Źródło zdjęcia głównego: Canva.
