Fenomen mózgu i jego implementacja

Współczesne badania nad mózgiem ukazują jego niezwykłą złożoność i zdolności, które budzą podziw zarówno wśród naukowców, jak i teologów. Zastanówmy się, dlaczego?

Mózg ludzki jest najbardziej skomplikowanym organem nie tylko u człowieka, ale w przyrodzie w ogóle. Szacuje się, że składa się on z prawie 100 miliardów neuronów, czyli komórek nerwowych¹. Taka komórka jest niezwykle skomplikowaną jednostką biologiczną składającą się z miliardów atomów.

Wszystkie neurony komunikują się ze sobą za pomocą synaps, a te dzielą się na chemiczne i elektryczne². Jest ich około 100 bilionów. Jakby tego było mało, mózg posiada również podobną ilość komórek innych niż nerwowe. Ta zdumiewająca złożoność często prowadzi do pytań o pochodzenie tak skomplikowanego mechanizmu i czy może ona stanowić dowód na istnienie Boga.

Fascynujący mózg ludzki – czy został stworzony?

Czy możliwe jest, by ewolucja człowieka, w którą wierzy wiele milionów ludzi, potrafiła stworzyć tak skomplikowany organ? Z darwinowskiego punktu widzenia mózg jest rezultatem milionów lat ewolucji, w wyniku której organizmy dostosowywały się do coraz bardziej skomplikowanych środowisk. Ewolucjoniści argumentują, że złożoność mózgu jest wynikiem procesów selekcji naturalnej, gdzie korzystne cechy były przekazywane kolejnym pokoleniom. Ma to prowadzić do stopniowego zwiększania zdolności poznawczych i adaptacyjnych. To wyjaśnienie nie odpowiada jednak na pytanie, dlaczego ewolucja miała zdolność do tworzenia tak niezwykłych struktur.

Z perspektywy kreacjonizmu złożoność mózgu jest interpretowana jako dowód istnienia i działania Boga. Zwolennicy teorii inteligentnego projektu argumentują, że skomplikowane systemy, takie jak mózg, nie mogły powstać przypadkowo. A zatem muszą być wynikiem działania inteligentnego Stwórcy. Według tej koncepcji to Bóg zaprojektował mózg z jego zdolnościami do myślenia, uczenia się i przeżywania emocji. W ten sposób świadczy to o Jego mądrości i potędze. Ewolucja przecież nie ma mocy stworzenia myśli i uczuć.

Dla osób wierzących fakt, że mózg ludzki jest tak złożony, zdolny do refleksji nad samym sobą i poszukiwania sensu życia, wskazuje na to, że człowiek został stworzony na obraz Boga, zdolny do duchowego i intelektualnego rozwoju. Takie interpretacje znajdują poparcie w Piśmie Świętym, które opisuje człowieka jako wyjątkowe stworzenie, podobne do swojego Stworzyciela.

„Potem Bóg powiedział: Uczyńmy człowieka na nasz obraz według naszego podobieństwa; niech panuje nad rybami morskimi i ptactwem niebieskim, nad bydłem i całą ziemią oraz nad wszelkimi zwierzętami pełzającymi, które pełzają po ziemi. Stworzył więc Bóg człowieka na swój obraz, na obraz Boga go stworzył; stworzył ich mężczyzną i kobietą” – Księga Rodzaju 1,26-27 (Uwspółcześniona Biblia Gdańska).

Jednym z istotniejszych argumentów na rzecz istnienia Boga, który odnosi się do złożoności zarówno mózgu, jak i organizmów żyjących na Ziemi, jest to, że złożoność mózgu wskazuje na istnienie inteligentnego projektanta. Jak wiemy, mózg nie powstaje nagle ot tak sobie. Zaczyna się on tworzyć w łonie matki z zarodka, a ten wcześniej od zapłodnionej komórki jajowej³. Kto dał komórce, a potem zarodkowi, informację, by rozwijał się w tak niezwykle skomplikowaną formę życia?

Czy ewolucja pozyskała tajemniczą wiedzę, która pozwoliła jej czynić takie cuda? To tak jakby dziś oczekiwać, że jakaś niszczycielska siła, np. tornado, tajfun czy huragan, niszcząca to, co stanie na ich drodze, tak manewrowały wiatrem, że ten ułożyłby nam pionowo kostki domina, a potem zaprezentował nam, jak ładnie spadają jedna po drugiej. W teorii jest to możliwe, ale w praktyce tornado czy huragan tego nie uczynią. Tak samo jest z teorią ewolucji, która zakłada coś, co jest niewykonalne.

Czy w Księdze Kaznodziei Salomona w poetycki sposób przedstawiono mózg?

Jako ciekawostkę można przytoczyć, że komentatorzy biblijni uznają, iż w Księdze Kaznodziei Salomona, zwanej również Księgą Koheleta, został zamieszczony opis mózgu⁴. Mowa o fragmencie z rozdziału 12:

„…Bowiem człowiek idzie do swego wiecznego domu, a po ulicach krążą żałobnicy. Jeszcze zanim się zerwie srebrny sznur, stłucze się złota czasza, rozsypie się wiadro nad zdrojem i skruszy się koło nad studnią. A proch wróci do ziemi, skąd powstał, zaś duch wróci do Boga, który go dał” – Księga Koheleta 12,5-7 (Nowa Biblia Gdańska).

Choć na pierwszy rzut oka wydaje się to dużą nadinterpretacją, to należy zaznaczyć, że księga ta jest księgą poetycką. Księgi poetyckie zawierają paralelizmy i figury stylistyczne: zestawienia, aliteracje, antropomorfizmy, zoomorfizmy, personifikacje i akrostychy (np. PnP 2,1: „Ja jestem różą Saronu i lilią dolin”, PnP 4,12: „Ogrodem zamkniętym jest moja siostra, oblubienica, ogrodem zamkniętym, źródłem zapieczętowanym”, Ps 11,4: „Powieki jego badają ludzi”, Ps 91,4: „Piórami swymi okryje cię”, Ps 96,12: „Niech radują się pola”).

Wróćmy więc do interpretacji wspomnianego tekstu. Srebrny sznur oznacza zerwaną nić życia lub rdzeń kręgowy połączony z mózgiem. Stłuczenie złotej czaszy w poetycki sposób wskazuje na zatrzymanie funkcji mózgu po śmierci człowieka. Rozsypane wiadro może nawiązywać do utraty tchnienia, które człowiek ma od Boga. Natomiast skruszone koło nad studnią może oznaczać zatrzymanie układu krążenia, a tym samym obumarcie ciała. Słowa przed srebrnym sznurem oraz za studnią wyraźnie mówią o śmierci. Poezja mówi więc nam, by wyrażenia zawarte pośrodku również przypisać utracie życia.

Współczynnik encefalizacji dowodem na niezwykłość mózgu ludzkiego

Inną ciekawą rzeczą związaną z mózgiem człowieka jest tzw. współczynnik encefalizacji. Współczynnik encefalizacji (EQ) jest miarą, która porównuje wielkość mózgu danego stworzenia z oczekiwaną wielkością mózgu dla jego masy ciała. Innymi słowy mówi nam, ile razy większy lub mniejszy jest mózg danego osobnika od mózgu innego zwierzęcia. Choć wskaźnik ten nie jest precyzyjny, pokazuje możliwości intelektualne mózgu danego ssaka, w tym człowieka.

Największy współczynnik, jak nietrudno się domyślić, uzyskał człowiek z wynikiem od 5-8 punktów. Najbliżej niego są delfiny z wynikiem 4,56. Popularne szympansy, najczęściej występujące w teorii ewolucji, mają współczynnik tylko 2,5-3. Z kolei pies ma współczynnik 1,2, kot 1, a mysz domowa 0,5^5,6.

Jak widzimy, sama wielkość mózgu nie ma znaczenia dla inteligencji, znaczenie mają jego proporcje względem masy ciała. Warto zwrócić uwagę, że szympans, od którego według ewolucjonistów rzekomo pochodzi człowiek, ma mniejszy wskaźnik niż delfin. Jeśli więc według teorii ewolucji zwierzęta lądowe pochodzą od wodnych, to dlaczego poza człowiekiem są mniej inteligentne od delfina? Jest to kolejny dowód na błądzenie ewolucji i wskazanie, że mózg człowieka, jak również pozostałe, nie powstały z przypadku, ale zostały zaprojektowane przez inteligentnego Stwórcę.

Czy mózg został stworzony na obraz wszechświata?

Kolejną ciekawą rzeczą dającą do myślenia jest budowa wszechświata. W „Frontiers of Physics” naukowcy Franco Vazza i Alberto Feletti ustalili, że mózg człowieka podobny jest do budowy tego, co widzimy, czyli wszechświata⁷. Uznają oni, że zachodzą tutaj podobne reguły dynamiki sieci. Zarówno mózg, jak i wszechświat są strukturami sieciowymi. W mózgu mamy zbliżoną ilość neuronów do ilości galaktyk i tworzą one podobną strukturę połączeń. Neurony są połączone w sieci, które przetwarzają informacje i tworzą świadomość. Z kolei galaktyki są połączone grawitacyjnie w kosmiczną sieć, gdzie ciemna materia i energia kształtują strukturę wszechświata. Naukowcy F. Vazza i A. Feletti stwierdzili także, że neurony stanowią 30% masy mózgu, podczas gdy galaktyki odpowiadają za 30% masy kosmosu. Zadziwiający był również podobny rozkład sieci neuronów do rozkładu materii w sieci kosmicznej.

Czyżby Bóg będący władcą wszystkiego, co nas otacza, zaprojektował mózg stworzeń ziemskich tak, by przypominał wszechświat? Rzekoma ewolucja na Ziemi nie mogła wiedzieć, że mózg być może należy formować na wzór kosmosu.

Podsumowanie

Widzimy więc, że mózg jest narządem o niezwykle skomplikowanej budowie. Mimo to większość ludzi uznaje go za wytwór przypadkowych procesów ewolucyjnych. Inni jednak widzą w tej złożoności dowód na istnienie inteligentnego Stwórcy-Projektanta. Tak czy inaczej, niezależnie od światopoglądu, każdy przyzna, że mózg – zarówno ludzki, jak i zwierzęcy – jest jednym z najbardziej fascynujących obiektów badań, który wciąż skrywa wiele tajemnic.

Przypisy

1. Ludzki mózg – budowa oraz funkcje, Warszawska Akademia Medyczna Nauk Stosowanych, 21.03.2024, https://wam.edu.pl/blog/ludzki-mozg-budowa-oraz-funkcje/ [dostęp: 30.05.2024].
2. Synapsy, Khan Academy, https://pl.khanacademy.org/science/biology/human-biology/neuron-nervous-system/a/the-synapse [dostęp: 30.05.2024].
3. Rozwój zarodkowy i płodowy człowieka, Zintegrowana Platforma Edukacyjna Ministerstwa Edukacji Narodowej, https://zpe.gov.pl/a/rozwoj-zarodkowy-i-plodowy-czlowieka/Dufk9jBuI [dostęp: 30.05.2024].
4. W. MacDonald, Komentarz Biblijny do Starego Testamentu, Wyd. Areopag, Jastrzębie Zdrój 2006, s. 630.
5. Cefalizacja, Zintegrowana Platforma Edukacyjna Ministerstwa Edukacji Narodowej, https://zpe.gov.pl/a/przeczytaj/D1HEw4O1k [dostęp: 30.05.2024].
6. W.F. Perrin, B. Würsig, J.G.M. Thewissen, Encyclopedia of Marine Mammals, Wyd. Academic Presss, San Diego 2009, s. 150 https://books.google.pl/books?id=2rkHQpToi9sC&pg=PA150&redir_esc=y#v=onepage&q&f=false [dostęp: 30.05.2024].
7. M. Benni, Does the human brain resemble the Universe?, EurekAlert!, 16.11.2020, https://www.eurekalert.org/news-releases/855363 [dostęp: 30.05.2024].