Nieświszczuk czarnoogonowy (Cynomys ludovicianus), czyli piesek preriowy czarnoogonowy to gryzoń z rodziny wiewiórkowatych. Występuje w Ameryce Północnej, od granicy USA-Kanada po granicę USA-Meksyk. W przeciwieństwie do niektórych innych piesków preriowych, te nie hibernują, można je zobaczyć na powierzchni ziemi w środku zimy. W Teksasie zgłoszono, że ich kolonia obejmowała 64.000 km² i zawierała 400.000.000 osobników. Przed zniszczeniem siedlisk, gatunek ten mógł być najliczniejszym nieświszczukiem w centralnej Ameryce Północnej.
Opis
Nieświszczuki czarnoogonowe są zazwyczaj koloru brązowego, z jaśniejszymi brzuchami. Ich ogony mają czarne końcówki, od których pochodzi ich nazwa. Dorosłe osobniki mogą ważyć od 0,70 do 1,40 kg, a długość ciała wynosi od 36 do 43 cm, z ogonem o długości 7,6 do 10,2 cm. Mają czarne, długie pazury używane do kopania. Ich ciało jest zwarte, a uszy są dość małe i znajdują się blisko głowy.
Rozmieszczenie
Historyczny zasięg piesków preriowych czarnoogonowych obejmował obszary od południowej Saskatchewan i Alberty aż po Chihuahua w Meksyku, w tym także części Montany, Dakoty Północnej, Dakoty Południowej, Wyoming, Kolorado, Nebraski, Kansas, Oklahomy, Teksasu, Arizony i Nowego Meksyku. W 2007 roku pieski preriowe czarnoogonowe występowały w większości swojego historycznego zasięgu, z wyjątkiem Arizony, jednak ich zajmowane terytoria i populacje były znacznie mniejsze niż poprzednio.
Zwyczaje
Nieświszczuki czarnoogonowe są zwierzętami dziennymi. Ich aktywność na powierzchni zmniejsza się podczas deszczu, śniegu i wtedy, gdy temperatura przekracza 38°C. W zimie nie hibernują w pełni, ale w nocy wchodzą w stan obniżonej aktywności fizjologicznej, aby oszczędzać energię. Średnio tracą dwadzieścia procent masy ciała podczas jesieni i zimy.
Siedlisko i kopanie nor
Pieski preriowe czarnoogonowe zamieszkują trawiaste tereny Ameryki Północnej, szczególnie preferując prerię trawiastą i pustynne tereny trawiaste. Wybór siedlisk przez te zwierzęta zależy od rodzaju roślinności, nachylenia terenu, rodzaju gleby oraz ilości opadów. Ich aktywność związana z żerowaniem i kopaniem ma wpływ na różnorodność środowiskową, hydrologię, obieg składników odżywczych, bioróżnorodność oraz architekturę krajobrazu.
Optymalne dla nich są tereny o nachyleniu 2-5% i roślinności o wysokości 8-13 cm, co ułatwia wykrywanie drapieżników i komunikację. W regionie Wielkich Równin kolonie piesków preriowych czarnoogonowych często występują w pobliżu rzek i strumieni.
Rozmieszczenie piesków preriowych czarnoogonowych nie jest ograniczone przez rodzaj powierzchni. Kolonie występują w różnych typach gleby a czasami również w żwirze. Preferowane są gleby, które się nie zapadają i nie są podatne na zalewanie. Chociaż nie wybierają konkretnych rodzajów ziemi do kopania nor, to gliniasto-piaszczyste są najlepsze do budowy tuneli.
Nieświszczuki czarnoogonowe mieszają warstwy gleby, przynosząc ziemię z głębszych warstw na powierzchnię. Może to znacząco wpłynąć na teksturę i skład gleby.
Zasięg i gęstość populacji
Granice terytorialne piesków preriowych czarnoogonowych są określane przez obszar zajmowany przez pojedynczą koterię, która zazwyczaj zajmuje około 0,40 ha. Gęstość populacji i jej wzrost są uzależnione od jakości siedliska oraz ograniczane przez bariery topograficzne, strukturę gleby, wysoką roślinność i warunki społeczne.
Wymagania dotyczące schronienia
Nory wykopane przez pieski preriowe czarnoogonowe stanowią schronienie przed warunkami środowiskowymi i są jednym z najważniejszych elementów ich kolonii. Nory służą do rozmnażania, wychowywania młodych i ukrywania się przed drapieżnikami. Większość kolonii zawiera od 20 do 57 nor na jeden akr.
Dieta
Pieski preriowe czarnoogonowe preferują określony typy roślinności zgodnie ze swoimi potrzebami. Kiedy pasza jest ograniczona przez wypas, suszę, szybko zmieniają swoją dietę. Preferują trawy nad roślinami zielnymi, które mogą stanowić ponad 75% ich diety, zwłaszcza latem. Wodę, która generalnie nie jest dostępna na preriach trawiastych, uzyskują z roślinności. Oszacowano, że jeden piesek preriowy czarnoogonowy zjada około 3 kg paszy miesięcznie latem. Okazjonalnie zjadają gąsienice, koniki polne oraz stare lub świeże odchody bizonów amerykańskich.
Organizacja społeczna
Nieświszczuki czarnoogonowe żyją w koloniach, których wielkość może wynosić od kilkunastu osobników do kilku tysięcy i może być podzielona na dwie lub więcej stref, opartych na ukształtowaniu terenu. Strefy te są zazwyczaj podzielone na dwie lub więcej koterii. Osobniki z jednej grupy są przyjazne wobec siebie a wrogie wobec obcych.
Rozprzestrzenianie się
Przyczyny rozprzestrzeniania się piesków preriowych to nowy wzrost roślinności na obrzeżach kolonii, niedobór niespokrewnionych samic oraz prawdopodobnie wrodzony mechanizm genetyczny reagujący na zwiększoną gęstość w kolonii. Samce zazwyczaj opuszczają swoje rodzinne terytorium 12-14 miesięcy po odstawieniu od piersi.
Słuch
Nieświszczuki czarnoogonowe mają bardzo czuły słuch na niskich częstotliwościach, co pozwala im wcześnie wykrywać drapieżniki, zwłaszcza gdy znajdują się w swoich norach. Zakres słuchu wynosi od 29 Hz do 26 kHz, z możliwością słyszenia dźwięków o częstotliwości nawet 4 Hz.
Komunikacja
Badania sugerują, że pieski preriowe używają zaawansowanego systemu komunikacji głosowej do opisywania specyficznych drapieżników. Ich nawoływania zawierają informacje o rodzaju drapieżnika, jego wielkości oraz szybkości zbliżania się.
Rozmnażanie i rozwój
Minimalny wiek rozrodu wynosi zazwyczaj dwa lata, ale samice mogą rozmnażać się już w pierwszym roku życia, jeśli mają wystarczająco dużo przestrzeni i pożywienia. Sezon godowy trwa od końca lutego do kwietnia. Sukces reprodukcyjny i przeżywalność mogą być wyższe w młodych koloniach, które mają możliwość ekspansji.
Śmiertelność
Główne przyczyny śmiertelności piesków preriowych to drapieżnictwo, choroby, utrata siedlisk, zatrucia oraz polowanie. Przeżywalność w pierwszym roku wynosi 54% dla samic i mniej niż 50% dla samców. Plaga choroby może szybko wyeliminować całe kolonie.
Drapieżniki
Do najczęstszych drapieżników należą kojoty, borsuki amerykańskie, rysie, orły, myszołowy i grzechotniki preriowe. Tchórze czarnołape, niegdyś główni drapieżnicy tych gryzoni, także stanowią istotne zagrożenie.
Rola ekologiczna i zagrożenia
Pieski preriowe czarnoogonowe są nazywane inżynierami ekosystemów. Badania sugerują, że są one kluczowym gatunkiem w niektórych obszarach, wspierając różnorodność roślin, kręgowców i bezkręgowców przez swoje żerowanie i kopanie. Ich kolonie wspierają wyższą bioróżnorodność niż tereny, na których nie występują. Setki gatunków kręgowców i bezkręgowców są związane z ich koloniami. Rzadkie i zagrożone gatunki zwierząt korzystają z kolonii nieświszczuków. Zagrożenia obejmują fragmentację siedlisk, niekontrolowane zwalczanie oraz plagi chorób. Obecnie ich kolonie są mniejsze i bardziej rozproszone niż przed osiedleniem się ludzi, co zwiększa ryzyko ich wyginięcia.
Status ochrony
Pieski preriowe czarnoogonowe są często tępione na terenach rolniczych, gdzie uznawane są za szkodniki. Ich siedliska zostały poważnie rozfragmentowane, a liczebność znacznie zmniejszona. Ponadto są bardzo podatne na plagi. W 2006 roku wszystkie osiem przypadków plagi w koloniach tych gryzoni zakończyło się całkowitą utratą kolonii.
Źródła
1. https://en.wikipedia.org/wiki/Black-tailed_prairie_dog [dostęp: 05.08.2024].
© Źródło zdjęcia głównego: Wikimedia Commons. Autor: Cephas. Licencja: CC BY-SA 4.0.
