Hipopotam (Hippopotamus amphibius), znany również jako hipopotam nilowy lub rzeczny, to duży ssak półwodny zamieszkujący Afrykę subsaharyjską. Jest jednym z dwóch żyjących gatunków z rodziny Hipopotamidae, obok hipopotama karłowatego (Choeropsis liberiensis). Nazwa pochodzi od starogreckiego słowa oznaczającego „koń rzeczny”.
Po słoniach i nosorożcach hipopotam jest trzecim co do wielkości ssakiem lądowym oraz największym żyjącym parzystokopytnym. Choć fizycznie przypomina świnię, najbliżej spokrewniony jest z waleniami (wielorybami i delfinami). Hipopotamy można rozpoznać po beczkowatym ciele, szeroko otwierających się pyskach z dużymi kłami, prawie bezwłosym ciele, krótkich nogach przypominających filary oraz dużych rozmiarach: dorosłe samce ważą średnio 1500 kg, a samice 1300 kg. Mimo masywnej budowy i krótkich nóg, hipopotam potrafi biegać z prędkością 30 km/h na krótkich dystansach.
Hipopotamy żyją w rzekach, jeziorach i bagnach. Samce kontrolują terytoria wodne, na których przebywa od pięciu do trzydziestu samic i młodych. Kopulacja i poród mają miejsce w wodzie. W ciągu dnia hipopotamy przebywają w wodzie lub błocie, a o zmierzchu wychodzą na pastwiska. Chociaż odpoczywają blisko siebie w wodzie, żerują samotnie i nie wykazują terytorialnego zachowania na lądzie. Hipopotamy są jednymi z najniebezpieczniejszych zwierząt na świecie z powodu swojej agresywnej i nieprzewidywalnej natury. Są zagrożone utratą siedlisk oraz kłusownictwem dla mięsa i kości słoniowej (kłów).
Etymologia
Łacińskie słowo „hippopotamus” pochodzi od starogreckiego ἱπποπόταμος (hippopótamos), składającego się z ἵππος (híppos) oznaczającego „koń” i ποταμός (potamós) znaczącego „rzeka”, co razem oznacza „koń rzeczny”. W języku angielskim liczba mnoga to „hippopotamuses”, choć stosuje się także „hippopotami”.
Charakterystyka
Hipopotam jest megaherbivorem, którego rozmiar ustępuje jedynie słoniom i niektórym gatunkom nosorożców. Średnia waga dorosłego samca wynosi około 1480 kg, a samicy 1365 kg. Wyjątkowo duże samce mogą osiągnąć nawet 2660 kg. Samce rosną przez całe życie, podczas gdy samice osiągają maksymalną wagę w wieku około 25 lat. Hipopotamy mają beczkowate ciała, krótkie ogony i nogi oraz czaszki w kształcie klepsydry z długimi pyskami. Ich szkielet jest przystosowany do noszenia ogromnej masy, a gęste kości i niski środek ciężkości pozwalają im tonąć i poruszać się po dnie wody.
Hipopotamy mają stosunkowo krótkie nogi w porównaniu do innych przedstawicieli megafauny, ponieważ woda, w której żyją, zmniejsza obciążenie wagowe. Oczy, uszy i nozdrza hipopotamów są umieszczone wysoko na czaszce, co pozwala im pozostać nad powierzchnią wody, gdy reszta ciała jest zanurzona. Nozdrza i uszy mogą się zamykać pod wodą, a błony migawkowe chronią oczy.
Hipopotamy mają grubą, prawie bezwłosą skórę, która wydziela naturalną, ochronną substancję o czerwonym kolorze, zwaną czasem „krwawym potem”, działającą jak filtr przeciwsłoneczny i hamującą wzrost bakterii. Skóra hipopotamów ma grubość 6 cm i jest mało owłosiona. Zwierzęta te są głównie purpurowo-szare lub niebiesko-czarne, ale mają brązowo-różowe obszary na spodzie ciała oraz wokół oczu i uszu.
Zachowanie i ekologia
Hipopotamy to zwierzęta półwodne, które potrzebują dostępu do dużych ilości wody, aby mogły się całkowicie zanurzać, a jednocześnie muszą być blisko źródeł trawy. Ich naturalne środowisko to głównie słodkowodne siedliska, chociaż można je spotkać również w estuariach. Preferują spokojne wody z łagodnie nachylonymi brzegami. Większość dnia spędzają zanurzone w wodzie, aby utrzymać chłodną temperaturę ciała i nawodnienie. Tuż przed zmierzchem opuszczają wodę, aby żerować na lądzie, pokonując nocą dystans od 3 do 5 km i konsumując około 40 kg trawy. Mimo ich półwodnego trybu życia, dorosłe hipopotamy nie są zbyt dobrymi pływakami i rzadko wchodzą do głębokiej wody; zamiast tego poruszają się w wodzie, odbijając się od dna. Na lądzie poruszają się, kłusując i mogą osiągnąć prędkość 30 km/h, choć to tempo nie zostało jeszcze dokładnie potwierdzone.
Rozmnażanie
Samice osiągają dojrzałość płciową w wieku 5-6 lat, a ich ciąża trwa około ośmiu miesięcy. Samce dojrzewają w wieku około 7,5 roku. Poród odbywa się najczęściej w odosobnieniu, a matka wraca do grupy po 10-14 dniach. Noworodki rodzą się na lądzie lub w płytkiej wodzie i ważą średnio 50 kg. Samice są bardzo opiekuńcze i starają się utrzymać swoje młode w bezpiecznej odległości od innych. Cielęta mogą być czasowo umieszczane w grupach przedszkolnych, nadzorowanych przez dorosłe hipopotamy, i spędzają czas na zabawie. Hipopotamy, podobnie jak wiele innych dużych ssaków, są K-strategistami, co oznacza, że rodzą jedno dobrze rozwinięte młode co kilka lat, zamiast wielu mniej rozwiniętych młodych co kilka miesięcy, jak to jest u niektórych mniejszych ssaków. Cielęta przestają ssać mleko w wieku około roku.
Wpływ na Środowisko
Hipopotamy mają istotny wpływ na swoje środowisko, pomagając w utrzymaniu terenu wolnego od roślinności i zmieniając struktury bagien oraz kanałów. Poprzez defekację w wodzie, wprowadzają mikroby do środowiska, co wpływa na cykl biogeochemiczny. Czasami obserwuje się je jedzące padlinę, zwykle w pobliżu wody, co może być wynikiem niedoborów żywieniowych lub nietypowego zachowania, mimo że ich żołądek nie jest przystosowany do mięsożerności.
Hipopotamy są również znane z agresywnego zachowania, szczególnie w obronie młodych i terytorium. W Afryce są odpowiedzialne za więcej zgonów ludzi niż jakiekolwiek inne duże zwierzęta. Ich potężne szczęki i ostre kły mogą łatwo zniszczyć łódź lub zabić człowieka. Są również znane z atakowania krokodyli, które mogą stanowić zagrożenie dla ich młodych.
Pomimo ich znaczenia dla ekosystemów, hipopotamy są zagrożone przez utratę siedlisk, kłusownictwo i zmiany klimatyczne, które wpływają na dostępność wody. Ich odchody dostarczają składników odżywczych rybom i innym organizmom wodnym, a ich ruchy w wodzie pomagają w utrzymaniu otwartych kanałów wodnych. Hipopotamy są fascynującymi i istotnymi elementami swoich ekosystemów, ale ich przyszłość stoi przed wieloma wyzwaniami.
Źródło
1. https://en.wikipedia.org/wiki/Hippopotamus [dostęp: 05.08.2024].
© Źródło zdjęcia głównego: Wikimedia Commons. Autor:Olaf Oliviero Riemer. Licencja: CC BY-SA 4.0.
