Perły

Perły to wytwory małży (głównie perłopławów z rodzajów Pteria i Pinctada), rzadko ślimaków. Zbudowane są z tej samej substancji co wewnętrzna strona muszli (masa perłowa), której głównymi składnikami są węglan wapnia (w postaci aragonitu) i rogowata substancja białkowa (konchiolina), która spaja mikrokryształy skupione koncentrycznie wokół jądra.

Perły – jak powstają

Perły powstają najczęściej w wyniku reakcji organizmu na ciało obce, które przedostało się do muszli. W jubilerstwie perły definiuje się jako „produkty naturalnego pochodzenia organicznego, powstałe w płaszczu muszli perłopławów perłorodnych lub innych mięczaków”.

Pochodzenie nazwy perła nie jest pewne, być może zostało zapożyczone od gatunku małża (łac. perna) lub kulistego kształtu (łac. sphaerula).

Perły występują w odcieniu białym, białoróżowym, kremowym, różowym, żółtym, szarym, ciemnoszarym i czarnym z refleksem zielonym, niebieskim lub oberżynowym. Barwy pereł zależą od gatunku małży i rodzaju wody. Wielkość pereł waha się od główki szpilki do gołębiego jaja. Pomimo stosunkowo niskiej twardości są odporne na zgniecenie.

Czy wszystkie małże mają perły?

Nie, nie wszystkie małże mają perły. Tylko niektóre gatunki małż są zdolne do wytwarzania pereł, a perły te powstają, gdy ciało obce (np. ziarnko piasku) dostaje się do wnętrza muszli małży. Małże chronią się przed ciałem obcym, pokrywając je warstwami masy perłowej, co z czasem tworzy perłę.

Perły wytwarzane komercyjnie pochodzą głównie z małż perłopławów, takich jak gatunki z rodziny Pteriidae. Większość małż żyjących w przyrodzie nie wytwarza pereł o wartości handlowej.

Rodzaje pereł

Ze względu na barwę wyróżnia się:

• perły białe – o barwie podstawowej, białej lub zbliżonej do białej,
• perły czarne (nazwa tradycyjna) – o barwie czarnej, prawie czarnej lub szarej: także brunatnej, ciemnoniebieskiej, niebieskozielonej lub zielonej i grafitowym połysku,
• perły brązowe – odmiana pereł czarnych o barwie brunatnej i charakterystycznym intensywnym połysku,
• perły niebieskie – odmiana pereł czarnych o barwie od ciemnoniebieskiej do szaroniebieskiej,
• perły kremowe – o barwie podstawowej kremowej, modyfikowanej,
• perły kremoworóżowe – o barwie podstawowej kremowej i różowej,
• perły różowe – o barwie podstawowej różowej lub innej i intensywnym różowym,
• perły „fancy” – o barwie podstawowej białej lub kremowej i różowym „oriencie” oraz nakładającym się na nie odcieniom niebieskozielonym, fioletowym, purpurowym, niebieskim, a niekiedy zielonym,
• perły kremoworóżowe „fancy” – perły kremowe o intensywnym różowym „oriencie”.

Ze względu na kształt wyróżnia się:

• perły okrągłe – okazy o typowym regularnym kształcie kuli lub lekko spłaszczone,
• perły barokowe – okazy o bardzo nieregularnych kształtach,
• perły w kształcie kropli – okazy o kształcie zbliżonym do kropli lub gruszki,
• perły w kształcie guzika – okazy słabo wypukłe, jednostronnie płaskie,
• perły w kształcie ziarna – drobne okazy, o masie poniżej 0,25 grana i asymetrycznym kształcie,

• perły połówkowe – półwypukłe perły, jednostronnie płaskie,
• perły ćwiartkowe – okazy w trzech czwartych owalne, w jednej czwartej płaskie,
• perły inne: słodkowodne lub kolorowe.

W XIII wieku w Chinach odkryto, że perły można hodować, umieszczając w muszli ciało obce, np. ziarenko piasku. Małż broni się, odkładając wokół niego kolejne cieniutkie warstwy masy perłowej, którą wyścielona jest od wewnątrz muszla. Po kilku latach powstaje drogocenna lśniąca perła.

Produkcją pereł hodowanych na dużą skalę zajęli się Japończycy na przełomie XIX i XX wieku. Już w 1761 r. szwedzki przyrodnik Karol Linneusz hodował małże słodkowodne dla ich okrągłych pereł. W XVI i XVII wieku znaczący ośrodek połowu pereł słodkowodnych istniał na Dolnym Śląsku – pozyskiwany materiał pochodził z sudeckich populacji małża perłoródki rzecznej, gatunku obecnie wymarłego na terenie Polski.

Najpiękniejsze perły wytwarza niewielki perłopław żyjący w Zatoce Perskiej i u brzegów Sri Lanki. Pereł dużych rozmiarów dostarcza perłopław z wybrzeży Australii, jednak największą „karierę” zrobiły Japońskie perły Akoya.

Miejsca występowania

• Zatoka Perska
• Zatoka Mannar
• Wybrzeża Morza Czerwonego
• Wybrzeża Madagaskaru, Birmy, Filipin i północnej Australii
• Wybrzeża Haiti
• Wybrzeża Florydy
• Wody przybrzeżne Ameryki Środkowej (Meksyk i Panama)
• Wybrzeża Japonii

Zastosowanie

Perły wykorzystywane są jako ozdoby od 6000 lat. Egzemplarze kuliste o pięknym połysku są bardzo cenione w jubilerstwie. Perły zawsze cieszyły się dużą popularnością. Przykładowo: był nimi obsypany strój koronacyjny Barbary Radziwiłłówny.

Pielęgnacja pereł

Ponieważ konchiolina to substancja organiczna, nie jest ona materiałem trwałym. Łatwo podlega zmianom i rozkładowi. Pod wpływem wilgoci pęcznieje, podczas większej suszy ulega wysychaniu, kruszeje i rozpada się. Perły zatem „starzeją się” i mają ograniczoną długość życia. Na często i długo noszonych perłach mogą powstać deformacje i odchylenia od ich pierwotnej formy. Gwarancja na określoną długość życia perły nie jest możliwa. Zwykle szacunki podają, że średnio jest to 100-150 lat. 

Jednak istnieją kilkusetletnie perły, które prezentują się doskonale. Perły mające wiele lat ciemnieją, przybierając barwę stalowoszarą. Próby przywrócenia barwy za pomocą naświetlania nie dały żadnych rezultatów. Regularna kontrola i pielęgnacja w specjalistycznym zakładzie może przedłużyć życie pereł. Ponieważ perły mają niewielką twardość, powinno się je nosić i przechowywać w takich warunkach, żeby ich powierzchnia nigdy nie stykała się z metalem.

Duchowe odniesienia

W Ewangelii Mateusza 13,45 znajduje się przypowieść Jezusa o kosztownej perle. Zbawiciel przyrównał swoją miłość do ludzkości do kosztownej perły, ilustrując swoje nauki przypowieścią o kupcu szukającym pięknych pereł, „który, gdy znalazł jedną perłę drogocenną, poszedł, sprzedał wszystko, co miał, i kupił ją”. Taką kosztowną perłą jest Chrystus. On przedstawia charakter Boga. Sprawiedliwość Chrystusa jest niczym czysta, biała perła bez skazy. W Chrystusie znajduje się wszystko to, co zaspokoić może pragnienie i tęsknotę duszy ludzkiej.

Przypowieść o kupcu, który szukał cennej perły ma podwójne znaczenie. Stosuje się ją nie tylko do ludzi, którzy szukają królestwa Bożego, ale i do Chrystusa, który szuka swego utraconego dziedzictwa. Jezus, kupiec szukający pereł, widzi je wśród grzesznej ludzkości, widzi, czym może stać się dzięki zbawieniu splamiony i zrujnowany człowiek. Bóg spogląda na ludzi nie jako na istoty nędzne i bezwartościowe, ale ocenia je według ofiary Swojego Syna i wie, czym mogą się stać, gdy przyjmą zbawienną miłość.

Źródła

1. https://pl.wikipedia.org/wiki/Perła
2. https://www.twojabizuteria.pl/kamienie-szlachetne-perla.html

© Źródło zdjęcia głównego: Canva.