Najważniejszym odkryciem archeologii biblijnej było znalezienie w latach 1947 i następnych w Qumran rękopisów Pisma Świętego.
Qumran znajduje się nad Morzem Martwym w północnej jego części. Stary Testament wymienia sześć miast położonych na Pustyni Judzkiej1, gdzie Chirbet Qumran mogło być jednym z nich. Pierwotnie na tym obszarze istniała pustynna forteca Izraelitów, która prawdopodobnie upadła za ostatniego króla judzkiego Sedekiasza. W późniejszym czasie – jak dowiedziono – od II wieku p.n.e. aż do roku 68 n.e. miasto było zasiedlone, z przerwą po trzęsieniu ziemi w roku 31 n.e.
Kompleks mieszkalny, którego ruiny odkopano w pobliżu grot, gdzie znaleziono dzbany z rękopisami biblijnymi, należał do esseńczyków. Tam mieszkali, pracowali, studiowali i odprawiali nabożeństwa. Była to żydowska społeczność ascetyczna istniejąca w latach 200 p.n.e. – 70 n.e. Głównym ich zajęciem było przepisywanie ksiąg Pisma Świętego.
Wejście do kompleksu prowadziło przez bramę, przy której znajdowała się dwupiętrowa wieża. Istniały też dwa mniejsze wejścia. W skład budynków wchodziła bardzo duża kuchnia z pięcioma paleniskami. W pobliżu znajdował się refektarz, do którego przylegała mniejsza sala. Znaleziono w niej pozostałości naczyń glinianych, takich jak wazony, półmiski, talerze, dzbanki czy kubki. Odkryto również warsztat garncarski. Ponadto odkopano podłużną salę zgromadzeń, która najprawdopodobniej służyła jako skryptorium, ponieważ znaleziono tam pulpit do pisania i kilka kałamarzy. Dostarczaną akweduktem wodę gromadzono w siedmiu cysternach.
Na temat esseńczyków wypowiadają się starożytni historycy żydowscy Józef Flawiusz i Filon z Aleksandrii. Podają, że ugrupowanie esseńczyków liczyło 4 tysiące członków rozproszonych po całej Palestynie, którzy mieszkali we wspólnotach zakonnych. Gdy w roku 68 nadciągała armia rzymska, by zdławić powstanie żydowskie, w skalnych jaskiniach ukryli zwoje, które przetrwały tam aż do połowy XX wieku.
Niektóre ze zwojów, jak na przykład Kodeks Damasceński, zawierają reguły, które obowiązywały w społeczności qumrańskiej. Spisano też zasady wiary, które jednakże odbiegały od głównego nurtu judaizmu. Odnaleziono również jeszcze jeden interesujący dokument, który jest zatytułowany Reguła wojny. Zawiera on apokaliptyczny opis wydarzeń mających poprzedzić koniec świata.
W roku 1947 młody chłopak Muhammad-adh-Dhib, beduiński pasterz, przypadkowo odkrył w jednej z grot nad Morzem Martwym rękopisy biblijne. Nie czas tu na opisywanie drogi, jaką rękopisy przebyły, aby w końcu dotrzeć do prof. W.F. Albrighta. Faktem jest jednak, że po zbadaniu zawartości stwierdzono, iż dokonano niezwykłego odkrycia. Znaleziono kopie starsze o ok. 1000 lat od dotychczas posiadanych. Wśród innych tekstów biblijnych jeden był niezwykle ważny. Odnaleziono bowiem kompletną księgę Izajasza, zwój mający 7,34 m długości i 26 cm wysokości.
Nie było to jednak jedyne odkrycie. Oprócz groty I, gdzie znaleziono zwój Izajasza, odkryto jeszcze wiele innych grot. „Najstarszy manuskrypt pochodzi z III w. p.n.e., najmłodszy – z II w. n.e. Do dnia dzisiejszego opublikowane zostały nie tylko teksty z qumrańskiej groty I, lecz także z grot II, III i od V do X (1962). Dalej, dobrze zachowany zwój z psalmami, znaleziony w grocie XI, został opublikowany w 1965 r., a w 1971 r. – targum (aramejskie parafrazowane tłumaczenie) Księgi Hioba. Zwoje odkryte w Wadi Murabba’at opublikowano w 1961 r. Z 35 tys. fragmentów odnalezionych w grocie IV i manuskryptów odkrytych w innych miejscach wydano w latach 1968 i 1977 jedynie teksty komentarza biblijnego, filakterie (zwitki zawierające pewne teksty biblijne używane do modlitwy) i targumy. Z kategorii innych tekstów jak dotąd zostały opublikowane jedynie próbki. (…) w 1977 r. Yigael Yadin opublikował długi, 8,5 metrowy tzw. ‘Zwój Świątynny’. Został on skonfiskowany w Betlejem podczas sześciodniowej wojny w 1967 r., lecz później odkupiony od właścicieli (…) Tekst zawiera wiele religijnych przepisów, listy ofiar i opis, w jaki sposób przyszła świątynia ma być budowana”2.
W Qumran znaleziono teksty pochodzące ze wszystkich ksiąg Starego Testamentu z wyjątkiem Księgi Estery. Niektóre księgi znaleziono w kilku kopiach. Najwięcej manuskryptów, bo aż 30, dotyczyło Psalmów. Księga Powtórzonego Prawa, czyli 5 Mojżeszowa miała 25, Księga Izajasza 19, natomiast Księga Rodzaju i Księga Wyjścia, czyli 1 i 2 Mojżeszowa, miały po 15 różnych zwojów. W sumie odkryto 179 manuskryptów ksiąg biblijnych.
Przyglądając się uważniej rękopisom biblijnym, dochodzi się do wniosku, że tekst masorecki (tekst znajdujący się we wszystkich drukowanych Bibliach hebrajskich) pochodzi najpóźniej z początków ery chrześcijańskiej. To zaskoczyło wielu uczonych, którzy byli zdania, że pierwotny tekst Biblii hebrajskiej uległ w czasach talmudu i masory, tj. II – X w. n.e., rozmaitym przekształceniom. Z niecierpliwością oczekiwano na publikacje rękopisów z Qumran, aby porównać je z tekstem masoreckim. Randall Price napisał: „Rozczarowanie spotkało tych, którzy oczekiwali, że zwoje ujawnią radykalne zmiany w tekście biblijnym, bo ich treść potwierdziła tylko wiarygodność i stabilność Starego Testamentu, jakim dysponujemy we współczesnych przekładach”3. Porównanie zwoju księgi Izajasza znad Morza Martwego z jego młodszą o tysiąc lat kopią masorecką dowiodło, że różnią się minimalnie. Owe różnice polegają na innej pisowni tego samego słowa lub innym szyku wyrazów w zdaniu. Ale przecież już w starożytności istniało kilka form pisowni niektórych słów.
Generalnie jednak trzeba stwierdzić, że zwoje znad Morza Martwego dowiodły, iż księgi biblijne mimo wielokrotnego ręcznego przepisywania przez ponad tysiąc lat praktycznie nie zmieniły się. Treści podane przez Boga na początku są takie same również dzisiaj, co tylko powinno wzmocnić nasze zaufanie do Stwórcy świata.
Przypisy
- Joz 15,61-62.
- A. Millard, Skarby z czasów biblijnych, R.A.F. Scriba, Racibórz 1994, s. 162.
- R. Price, Secrets of the Dead Sea Scrolls, Ben Publishing, Eugene 1996, s. 146.
© Zdjęcie główne: Morze martwe. Autor: Bernard Koziróg.
