Lis pustynny (Vulpes zerda), znany także jako fenek to gatunek drapieżnego ssaka z rodziny psowatych (Canidae). Zamieszkuje on pustynie Afryki Północnej, od Sahary Zachodniej i Mauretanii po Półwysep Synaj. Najbardziej charakterystyczną cechą fenka są jego niezwykle duże uszy, które pomagają mu efektywnie chłodzić ciało. Fenek jest najmniejszym gatunkiem lisa na świecie. Jego sierść, uszy oraz nerki są doskonale przystosowane do życia w warunkach pustynnych, gdzie panują wysokie temperatury i ograniczona jest dostępność wody. Głównym jego pożywieniem są owady, drobne ssaki oraz ptaki. W naturalnym środowisku żyje on około 10 lat, natomiast w warunkach hodowlanych może dożyć nawet 14 lat. Drapieżnikami lisa pustynnego są puchacze plamiste (Bubo lacteus), szakale oraz inne duże ssaki. Fenki kopią w piasku rozległe nory, które mogą mieć powierzchnię nawet 120 m² i często łączą się z norami innych rodzin. Choć dokładne dane na temat liczebności populacji tego gatunku nie są znane, szacuje się, że fenek nie jest obecnie zagrożony wyginięciem, o czym świadczy częstotliwość jego obserwacji. Wiedza na temat interakcji społecznych lisa pustynnego pochodzi głównie z badań nad osobnikami hodowlanymi. Futro tego zwierzęcia jest cenione przez rdzenną ludność Afryki Północnej, a w niektórych rejonach świata jest on uważany za egzotyczne zwierzę domowe.
Opis
Fenek charakteryzuje się piaskowym umaszczeniem. Jego futro odbija promienie słoneczne w ciągu dnia, a nocą pomaga utrzymać ciepło. Nos lisa pustynnego jest czarny, podobnie, jak końcówka ogona. Długie uszy fenka mają podłużne, czerwonawe paski na wierzchu i są tak gęsto owłosione wewnątrz, że zewnętrzny przewód słuchowy pozostaje niewidoczny. Krawędzie uszu są białawe, z ciemniejszym zabarwieniem na tylnej części. Proporcja wielkości uszu do ciała jest największa spośród wszystkich gatunków psowatych, co prawdopodobnie pomaga efektywnie chłodzić ciało i lokalizować kręgowce. Fenek ma ciemne smugi biegnące od wewnętrznego kącika oka po obu stronach smukłego pyska. Jego duże oczy są ciemne. Poduszki łap są pokryte gęstym futrem, co ułatwia chodzenie po gorącym, piaszczystym podłożu.
Fenek jest najmniejszym przedstawicielem rodziny psowatych. Samice mają długość ciała (bez ogona) od 34,5 cm do 39,5 cm, z ogonem o długości 23-25 cm oraz uszami o długości 9-9,5 cm. Ważą od 1 do 1,9 kg. Samce są nieco większe. Ich długość ciała wynosi od 39 do 39,5 cm, ogon mierzy 23-25 cm, a uszy mają długość około 10 cm. Samce ważą co najmniej 1,3 kg.
Zasięg występowania
Fenek występuje na obszarze całej Sahary, od Maroka i Mauretanii po północny Sudan, przez Egipt i jego Półwysep Synaj. Preferuje niewielkie wydmy oraz rozległe, pozbawione drzew tereny piaszczyste, gdzie roślinność jest rzadka, składająca się głównie z traw, turzyc oraz drobnych krzewów.
Zachowanie
Fenki są zwierzętami nocnymi, a największą aktywnością wykazują się podczas najchłodniejszych godzin. Pozwala im to unikać ekstremalnych upałów Sahary oraz ogranicza utratę wody. Lisy pustynne kopią swoje nory w piasku, zarówno na otwartych przestrzeniach, jak i w miejscach osłoniętych roślinnością ze stabilnymi wydmami. W bardziej ubitych glebach nory mogą osiągać powierzchnię do 120 m², z 15 różnymi wejściami. Zdarza się, że różne rodziny fenków łączą swoje nory lub budują je blisko siebie. W miękkim, luźniejszym piasku nory są zwykle prostsze, z jednym wejściem prowadzącym do pojedynczej komory. Fenki przetrzymywane w niewoli żyją w grupach rodzinnych składających się z kilku członków.
Polowanie i dieta
Fenek jest wszystkożerny, a jego dieta obejmuje drobne gryzonie, jaszczurki (takie jak gekony i scynki), małe ptaki i ich jaja, owady, owoce, liście, korzenie, a także niektóre bulwy. Poluje samotnie; kopie w piasku w poszukiwaniu małych kręgowców i owadów. Zaobserwowano, że niektóre osobniki zakopują zdobycz na później oraz poszukują pożywienia w pobliżu ludzkich osiedli.
W algierskiej części Sahary zebrano 114 próbek odchodów fenka, które zawierały ponad 400 owadów, fragmentów roślin, owoców daktylowca, a także szczątki ptaków, ssaków, jaszczurek i owadów.
Choroby
Fenki trzymane w niewoli są podatne na zakażenie wirusem nosówki psów, co objawia się gorączką, ropnym wyciekiem z oczu, biegunką, znacznym wyniszczeniem organizmu, drgawkami, ogólną ataksją, ciężkim odwodnieniem, przekrwieniem mózgu, wrzodami żołądka i w końcu śmiercią. Uważa się, że stres związany z ich schwytaniem oraz długotrwałym transportem na duże odległości jest główną przyczyną występowania tych objawów.
Zagrożenia
W Afryce Północnej fenek jest często łapany w celu wystawiania go na pokaz lub sprzedaży turystom. Rozwój stałych osiedli ludzkich na południu Maroka doprowadził do jego zniknięcia z tych terenów i ograniczenia populacji do obszarów marginalnych.
Ochrona
Od 2015 roku fenek jest klasyfikowany jako gatunek najmniejszej troski (Least Concern) na Czerwonej Liście IUCN. Znajduje się również na liście gatunków chronionych w załączniku II Konwencji CITES i jest objęty ochroną w Maroku, Saharze Zachodniej, Algierii, Tunezji oraz Egipcie, gdzie jego obecność została udokumentowana w kilku obszarach chronionych.
Źródło
1. https://en.wikipedia.org/wiki/Fennec_fox [dostęp: 21.08.2024].
© Źródło zdjęcia głównego: Canva.
