Minóg morski (Petromyzon marinus) to pasożytniczy gatunek minoga, występujący naturalnie na półkuli północnej. Czasami nazywany jest „rybą wampirem”. Prawdopodobnie został wprowadzony do regionu Wielkich Jezior poprzez Kanał Erie w 1825 roku i Kanał Wellandzki w 1919 roku, gdzie atakował miejscowe gatunki ryb. W regionie Wielkich Jezior minóg morski jest uważany za szkodnika, ponieważ każdy osobnik może zabić nawet 18 kilogramów ryb w ciągu swojego 12-18-miesięcznego okresu żerowania.
Opis
Minóg morski ma ciało przypominające węgorza, pozbawione parzystych płetw. Jego pysk ma przyssawkowaty kształt i jest co najmniej tak szeroki jak głowa; ostre zęby są ułożone w wiele koncentrycznych kręgów wokół ostrego, przypominającego tarkę języka. Za okiem znajduje się siedem otworów skrzelowych. Minogi morskie mają oliwkowy lub brązowo-żółty kolor na grzbiecie i bokach ciała, często z czarnymi marmurkowymi wzorami, a na brzuchu jaśniejszą barwę. W ciągu swojego siedmioletniego życia dorosłe osobniki mogą osiągać długość do 120 cm i wagę do 2,3 kg.
Rozmieszczenie i siedlisko
Minóg morski występuje w północnej i zachodniej części Oceanu Atlantyckiego wzdłuż wybrzeży Europy i Ameryki Północnej, w zachodniej części Morza Śródziemnego, Morza Czarnego oraz jako gatunek inwazyjny w Wielkich Jeziorach. Można go znaleźć na głębokości do 4000 metrów i toleruje temperatury w zakresie od 1 do 20 °C.
W Ameryce Północnej jest rodzimym gatunkiem w dorzeczu rzeki Connecticut w Stanach Zjednoczonych, a także inwazyjnym w regionie Wielkich Jezior oraz w jeziorze Champlain w Nowym Jorku i Vermont. Największe populacje minoga morskiego w Europie znajdują się w południowo-zachodnich rejonach kontynentu (północno-centralna Portugalia, północno-zachodnia Hiszpania oraz zachodnio-południowa Francja). Kraje te są także głównymi obszarami połowów tego gatunku.
Ekologia
Minóg morski migruje z jezior lub mórz do rzek, by tam się rozmnażać. Samice składają dużą liczbę jaj zbudowanych przez samce na dnie strumieni o umiarkowanym prądzie. Po tarle dorosłe osobniki giną. Larwy zakopują się w piasku i mule na dnie spokojnych wód poniżej miejsc tarła, gdzie filtrują plankton i detrytus.
Po kilku latach spędzonych w wodach słodkich, larwy przechodzą metamorfozę, która umożliwia młodym minogom migrację do morza lub jezior, gdzie zaczynają żerować na krwi innych ryb. Niektóre osobniki zaczynają żywić się krwią jeszcze w rzece, zanim dotrą do morza, gdzie minogi morskie atakują szeroką gamę ryb.
Minóg morski przyczepia się do ryby przyssawkowatymi ustami i ściera tkankę za pomocą ostrego języka i zębów. W jamie ustnej minoga wytwarzany jest płyn, który zapobiega krzepnięciu krwi ofiary. Po roku żerowania, minogi wracają do rzek, by się rozmnażać i umierają, półtora roku po ukończeniu metamorfozy.
W niektórych rejonach Europy minogi są uważane za przysmak i są sezonowo dostępne we Francji, Hiszpanii i Portugalii. W Finlandii podawane są w formie marynowanej. W Łotwie, oprócz minogów rzecznych, czasami łowi się również minogi morskie.
Fizjologia
Minóg morski, ze względu na swój cykl życiowy obejmujący zarówno wodę słodką, jak i słoną. Jest przystosowany do tolerowania szerokiego zakresu zasolenia. W niektórych przypadkach minóg morski przystosował się do życia wyłącznie w wodach słodkich, co można zaobserwować w populacji zamieszkującej Wielkie Jeziora.
Minogi morskie pasożytują na innych rybach, w tym na chrzęstnoszkieletowych, takich jak rekiny i płaszczki, które mają naturalnie wysokie stężenie mocznika we krwi. Mocznik w wysokich stężeniach jest toksyczny dla większości ryb i zazwyczaj jest szybko wydalany. Minogi mogą tolerować znacznie wyższe stężenia mocznika niż inne ryby i wydalają go w bardzo wysokich ilościach, pobieranych z krwi swoich ofiar.
Gatunek inwazyjny
Minogi morskie są uważane za szkodnika w regionie Wielkich Jezior. Nie jest jasne, czy są one rodzimym gatunkiem w jeziorze Ontario, gdzie po raz pierwszy zaobserwowano je w latach 30. XIX wieku, czy też zostały wprowadzone przez Kanał Erie, otwarty w 1825 roku. Gatunek ten był pierwotnie ograniczony do jeziora Ontario z powodu naturalnej bariery, jaką stanowił Wodospad Niagara. Jednak po zbudowaniu Kanału Wellandzkiego pod koniec XIX i na początku XX wieku minogi mogły obejść Wodospad Niagara i dotrzeć do pozostałych, tj.: Erie (1921), Michigan (1936), Huron (1937) i Superior (1938), gdzie w latach 30. i 40. XX wieku zdziesiątkowały populacje miejscowych ryb.
Palia jeziorowa odgrywa kluczową rolę w ekosystemie jeziora Superior, gdzie tradycyjnie była uważana za drapieżnika szczytowego, co oznacza, że nie miała naturalnych wrogów. Minóg morski, jako agresywny drapieżnik, zyskał przewagę w ekosystemie jeziora, gdzie nie ma naturalnych przeciwników, a jego ofiary są bezbronne wobec jego ataków. Minóg przyczynił się w dużej mierze do zniszczenia populacji ryb w jeziorze Superior. Wprowadzenie minoga, wraz z nieodpowiedzialnymi praktykami połowowymi, doprowadziło do drastycznego spadku populacji palii jeziorowej. Relacja między drapieżnikami a ofiarami w ekosystemie Wielkich Jezior została zaburzona. Każdy osobnik minoga morskiego może zabić nawet 18 kilogramów ryb w ciągu swojego 12-18-miesięcznego okresu żerowania.
Wysiłki w zakresie kontroli
Działania kontrolne, takie jak użycie prądu elektrycznego i chemii, osiągają różne stopnie skuteczności. Badacze genetyczni zmapowali genom minoga morskiego, mając nadzieję na zdobycie większej wiedzy na ich temat.
Kolejną techniką stosowaną w celu zapobiegania wzrostowi populacji minogów jest budowa barier na głównych strumieniach rozrodczych, które są istotne dla minogów. Celem tych barier jest blokowanie migracji minogów w górę rzeki, aby zmniejszyć ich reprodukcję. Problemem związanym z tymi barierami jest to, że hamują one także inne gatunki wodne. Ryby, które korzystają z dopływów, napotykają trudności w migracji w górę rzeki w celu rozrodu. W odpowiedzi na to, bariery zostały zmodyfikowane i zaprojektowane w taki sposób, aby umożliwić przejście większości gatunków ryb, jednocześnie powstrzymując inne.
Odbudowa
Celem programów kontroli minogów jest stworzenie bezpieczniejszego środowiska i poprawa wzrostu populacji rodzimych gatunków ryb. Departament Energii i Ochrony Środowiska Connecticut (DEEP) obrał inną ścieżkę do tego samego celu, wprowadzając minogi morskie do słodkowodnych rzek i jezior w dorzeczu rzeki Connecticut oraz ułatwiając im dostęp do miejsc tarłowych, omijając tamy i inne bariery. Po żerowaniu na większych rybach w morzu, dorosłe minogi migrują w górę rzeki, gdzie rozmnażają się i szybko umierają z przyczyn naturalnych, rozkładając się, co dostarcza pożywienia dla rodzimych gatunków ryb słodkowodnych.
Źródło
1. https://en.wikipedia.org/wiki/Sea_lamprey [dostęp: 22.08.2024].
© Źródło zdjęcia głównego: Wikimedia Commons. Autor: Fernando Losada Rodríguez. Licencja: CC BY-SA 4.0.
