Goryl wschodni (Gorilla beringei) jest gatunkiem ssaka naczelnego z podrodziny Homininae w obrębie rodziny człowiekowatych. Jest to największa małpa człekokształtna, a zarazem krytycznie zagrożony gatunek. Obecnie podzielony jest ona na dwa podgatunki. Na świecie żyje około 6800 goryli nizinnych wschodnich, znanych również jako goryle Grauera oraz 1000 goryli górskich. Gatunkowi temu zagrażają głównie nielegalne polowania, które znacznie wpływają na jego populację. Goryle górskie od nizinnych różnią się dłuższymi i ciemniejszymi włosami.
Opis
Goryl wschodni to duży hominid o masywnej głowie, szerokiej klatce piersiowej i długich ramionach. Charakteryzuje się on płaskim nosem z wielkimi nozdrzami. Jego twarz, dłonie, stopy i klatka piersiowa są nagie. Futro jest głównie czarne, ale dorosłe samce mają srebrzyste grzbiety. W miarę starzenia się goryla, włosy na grzbiecie bieleją, stając się siwe podobnie jak włosy u starszych ludzi. Futro goryla Grauera jest krótkie, grube i głęboko czarne, podczas gdy goryl górski przybiera bardziej niebieskawy odcień. Poza tym goryl górski jest nieco mniejszy i lżejszy od Grauera, ale nadal większy i cięższy od goryla nizinnego zachodniego i goryla z Cross River. Samce są znacznie większe od samic. Dorosły goryl wschodni waży zazwyczaj 140–205,5 kg i osiąga wysokość 1,7 m w pozycji wyprostowanej. Typowa samica natomiast waży 90–100 kg i mierzy 1,5 m wysokości. Najwyższy zarejestrowany goryl mierzył 1,95 metra wysokości i został zastrzelony w Alimbongo w północnym Kivu w maju 1938 roku. Najcięższy zarejestrowany goryl ważył z kolei 267 kg i miał 1,83 metra wysokości; został zastrzelony w Ambam w Kamerunie, chociaż lokalizacja ta znajduje się na terenie zamieszkiwanym przez goryle zachodnie.
Występowanie
Goryle występują wyłącznie w górskich lasach deszczowych i subalpejskich lasach wschodniej Demokratycznej Republiki Konga (DRC), a także w południowo-zachodniej Ugandzie oraz Rwandzie. Goryle Grauera z kolei zamieszkują lasy Rowu Alberta.
Goryle wschodnie są roślinożercami. Ich dieta opiera się głównie na liściach, ponieważ w ich siedliskach brakuje owoców. Są aktywne w ciągu dnia, ale żerują głównie rano i późnym popołudniem. W nocy budują gniazda, zaginając roślinność, zazwyczaj na ziemi.
Zachowanie
Goryle wschodni żyją w stabilnych, zintegrowanych grupach rodzinnych, którymi kieruje dominujący srebrzystogrzbiet. Grupy te są zazwyczaj liczniejsze niż u ich zachodnich krewnych i mogą liczyć do 35 osobników. Nie ma wyraźnego sezonu rozrodczego, a samice rodzą tylko raz na 3-4 lata ze względu na długi okres opieki nad potomstwem i 8,5-miesięczny okres ciąży. Nowo narodzone goryle mają szaroróżową skórę i zaczynają raczkować po 9 tygodniach. Od piersi są odstawiane w wieku około 3,5 lat.
Po osiągnięciu dojrzałości, młode samice opuszczają swoje rodzinne stada w poszukiwaniu nowych haremów. Nieliczne młode samce z kolei pozostają w rodzimym haremie jako samce podporządkowane, czekając na możliwość przejęcia przywództwa po śmierci ojca. Większość z nich wędruje samotnie, starając się przyciągnąć wolne samice i utworzyć własny harem. Współpraca między samicami jest rzadka i zazwyczaj ma miejsce tylko podczas migracji między stadami. Poza tym, konkurują one między sobą o uwagę dominującego samca.
Status ochronny
Począwszy od lat 90. XX wieku goryle wschodni stają się coraz bardziej zagrożonym gatunkiem. We wrześniu 2016 roku gatunek ten został sklasyfikowany jako krytycznie zagrożony, ponieważ jego populacja stale się zmniejszała. Główne zagrożenia dla goryla obejmują niszczenie siedlisk w celach mieszkaniowych, komercyjnych i rolniczych, fragmentację siedlisk spowodowaną korytarzami transportowymi oraz wydobyciem zasobów naturalnych, a także choroby. W latach 1996-2016 populacja goryla wschodniego zmniejszyła się o ponad 70%. Szacuje się, że w roku 2016 całkowita liczba populacji wynosiła mniej niż 6000 osobników.
W niektórych parkach narodowych goryle wschodnie i ich obserwacja stają się popularną atrakcją turystyczną. Do tych parków należą: Park Narodowy Wulkanów w Rwandzie, Park Narodowy Virunga w Demokratycznej Republice Konga oraz Park Narodowy Mgahinga Gorilla i Park Narodowy Bwindi Impenetrable w Ugandzie. Chociaż ekoturystyka może przynosić korzyści populacjom goryli, generując przychody na działania ochronne, to istnieje obawa, że zwiększona ekspozycja na ludzi może narazić te zwierzęta na większe ryzyko zarażenia chorobami zoonotycznymi. Badania wykazały, że goryle, które opuszczają obszary chronione, aby żerować wśród miejscowych społeczności, mają wyższy wskaźnik chorób niż ich nieprzyzwyczajone do człowieka odpowiedniki. Prawdopodobnymi źródłami transmisji są ludzie i zwierzęta gospodarskie.
W przeciwieństwie do goryla zachodniego, niewiele goryli wschodni znajduje się w ogrodach zoologicznych. Zoo w Antwerpii jest jedynym takim miejscem w Europie, w którym żyją te ssaki. Poza rodzimym zasięgiem goryl wschodnich nie jest bowiem trzymany w niewoli. Małe grupy tych zwierząt skonfiskowanych od kłusowników są trzymane w Demokratycznej Republice Konga: goryle Grauera w ośrodku rehabilitacji i edukacji ochrony goryli (GRACE) w rezerwacie przyrody Tayna, a goryle górskie w ośrodku Senkwekwe w Parku Narodowym Virunga.
Źródło
1. https://en.wikipedia.org/wiki/Eastern_gorilla [dostęp: 16.08.2024].
© Źródło zdjęcia głównego: Wikimedia Commons. Autor: Fiver Löcker from Wellington, New Zealand. Licencja: CC BY-SA 2.0.
