Turkus, kalait, to minerał z grupy fosforanów. Jego nazwa pochodzi z francuskiego turques lub turquois, co oznacza ‘turecki’ (do Europy sprowadzony został Jedwabnym Szlakiem z Persji przez tureckich kupców). Zamienna nazwa kalait, z greckiego ‘ładny kamień’, jest obecnie już prawie nieużywana i zapomniana.
Właściwości
Turkus często wykształca konkrecje i skupienia zbite, groniaste, grudkowate. Jego kryształy mają postać bardzo drobnych ziaren. Czysty niebieski kolor jest rzadki, turkusy najczęściej zawierają liczne inkluzje innych minerałów lub skał (taka odmiana nosi nazwę turkusu matrycowego lub matrycy turkusowej). Kolor niebieski kryształom nadaje miedź, a odcień zielony to skutek zawartości żelaza. Po podgrzaniu barwa turkusu zaczyna bardziej zbliżać się do zieleni.
Występowanie
Turkus to minerał wtórny, osadzony z wód obiegowych w strefie utleniania kruszców miedzi, w zasobnych w fosfor łupkach. Występuje m.in. w Niszapurze czy Isfahanie w Iranie, w Arizonie, Nowym Meksyku i Nevadzie w Stanach Zjednoczonych, na Synaju w Egipcie, w Turyngii w Niemczech, na Dolnym Śląsku w Polsce, w Mandżurii w Chinach, w Afganistanie, Argentynie, Australii, Brazylii, Izraelu, Meksyku oraz Tanzanii. Pojawia się jako wypełnienie szczelin w łupkach i piaskowcach.
Zastosowanie turkusu
Turkus znajduje szerokie zastosowanie w jubilerstwie, jako kamień w broszkach, pierścionkach, w wisiorkach, naszyjnikach i bransoletkach.
Co ciekawe, starożytne społeczeństwa rozrzucone po całym świecie już przed tysiącami lat zaczęły fascynować się turkusowymi kamieniami, które ze względu na płytkie położenie mogą być z powodzeniem wydobywane nawet ręcznie. Najwcześniejsze ozdoby z ich wykorzystaniem pochodzą z antycznego Egiptu – wykorzystywano je m.in. do rytualnych pochówków faraonów. Źródłem kamieni były rozległe kopalnie na Półwyspie Synaj. Około czterech tysięcy lat temu turkusy wydobywali Persowie, którzy zdobili nimi wszystko, od wielkich meczetów po eleganckie turbany. Aztekowie chętnie wyrabiali z turkusów ozdobne mozaiki, maski, noże i tarcze. Opracowali nawet technikę łączenia niebieskich drobinek za pomocą naturalnych żywic lub wosku. Z kolei północnoamerykańscy Indianie, przede wszystkim Apacze i Navajo, wyrabiali z turkusów magiczne amulety mające pomagać w walce i łączyli je ze srebrem w przepiękną biżuterię.
Źródła
- https://pl.wikipedia.org/wiki/Turkus
- https://www.ekologia.pl/srodowisko/przyroda/turkus-kamien-opis-wlasciwosci-i-wystepowanie-turkusu,27986.html
© Źródło zdjęcia głównego: Wikimedia Commons. Autor: cobalt123. Licencja: CC BY-SA 2.0.
