Wpływ gier komputerowych na mózg

Zwykło się mawiać, że gry komputerowe niszczą mózg. Jest to po części prawda, jednak należy pamiętać o tym, że kij ma dwa końce. Tak samo jest z grami. Jednym zaszkodzą, drugim pomogą. Zobaczmy zatem, jak granie w gry komputerowe wpływa na nasz mózg.

Gry komputerowe są z nami nie od dziś. Zaczęły powstawać w latach 50., a dzisiejsze produkcje wyglądem i funkcjonalnością daleko odbiegają od tych z lat ubiegłych. Według Newzoo światowy rynek gier osiągnął w 2023 roku wartość w wysokości 184 miliardów dolarów. Dużo? Całkiem sporo. Wystarczy spojrzeć na to, że PKB Polski w 2023 roku wyniósł 808 mld USD¹. Na produkcję najdroższej gry na świecie, pod tytułem Star Citizen, zebrano już 700 mln USD².

Destruktywny wpływ gier komputerowych na mózg

Uzależnienie od gier komputerowych zostało zapisane przez Światową Organizację Zdrowia (WHO) jako rodzaj choroby³. Rozpoczęło to debatę nad tym, czy jest to uzależnienie, czy może choroba psychiczna.

Naukowcy w latach 2009-2019 przebadali 226 247 uczestników z 17 różnych krajów⁴. W sumie przeprowadzono 53 badania. Na ich podstawie oszacowano, że uzależnienie od gier może dotykać aż 3,05% ludzi na świecie. Jednak przy zastosowaniu bardziej rygorystycznych metod wskaźnik ten spada do 1,96%. Naukowcy zaznaczają, że odsetek uzależnień może ulec zmianie przy zastosowaniu innych metod badawczych.

Co ciekawe, wykazano, że mężczyźni są 2,5 razy bardziej narażeni na uzależnienie niż kobiety. Doszli oni do wniosku, że uzależnienie od gier komputerowych jest podobne do zaburzeń obsesyjno-kompulsyjnych i niektórych uzależnień od substancji (np. narkotyków).

Jak do tego dochodzi? Podczas grania w mózgu wydzielana jest serotonina, oksytocyna, endorfiny i dopamina⁵. Ta mieszanka hormonów sprawia, że gracz czuje radość, motywację, euforię i satysfakcję. Trudno jest nam przerwać czynność, podczas której odczuwamy tak pozytywne emocje.

Największy wpływ na uzależnienie ma jednak dopamina, czyli neuroprzekaźnik odpowiadający za odczuwanie przyjemności. To właśnie przez nią dochodzi do uzależnień od heroiny czy metamfetaminy⁶. Mózg zaczyna tworzyć ścieżki neuronowe odpowiadające za świadomość, że granie, zażywanie narkotyków, jedzenie słodyczy itp. sprawia nam radość.

Dopamina pomaga też w motywacji, planowaniu i stawianiu sobie celów. To dlatego osoba uzależniona nie może przestać myśleć o danej rzeczy lub czynności, ponieważ dopamina jej o tym przypomina.

Zwrócono uwagę, że gry typu MMORPG różnią się nieco od innych, ponieważ uzależniają najbardziej. Gracz rozwija w nich swoją postać, rozwiązuje zadania i tworzy relacje z innymi graczami. Może to prowadzić do zaburzeń psychicznych, takich jak depresja i uzależnienie, jak również negatywnie wpływać na życie⁷. Obwody mózgowe i metabolizm ulegają wówczas zmianie, a dotknięte obszary obejmują prążkowie brzuszne i lewy zakręt kątowy.

Gry a ucieczka mózgu w inny świat

Gry komputerowe pozwalają graczom uciec w wirtualny świat, dzięki czemu w jakimś stopniu mogą zapomnieć o obecnym. Tam często stają się kimś innym, niż są w rzeczywistości. Rozwijana postać (te nie występują tylko w MMORPG), zdobywanie wyposażenia, pokonywanie przeciwników, awansowanie do wyższych lig itp. sprawia, że czują się ważni i potężni. Po co wracać do rzeczywistości, skoro mózg mówi, że tutaj jest się kimś! Co na tym tracimy? Kontakt z rodziną, znajomymi – więzi społeczne ulegają degradacji.

Naukowcy odkryli, że granie przez dwa tygodnie w brutalne gry wideo sprawiło, że mózg był mniej aktywny w obszarach odpowiedzialnych za kontrolowanie zachowania⁸. Inne badanie wykazało, że granie w brutalne gry tylko przez 30 minut dziennie zmniejszyło aktywność kory przedczołowej w porównaniu do grania w gry, które nie zawierały przemocy.

Gry komputerowe – śmierć i agresja

Na świecie znane są przypadki, gdy ktoś zamordował drugą osobę, a nawet własną rodzinę, gdzie jedną z przyczyn była gra komputerowa. Np.:

• 18-latek zamordował taksówkarza, bo chciał sprawdzić, czy tak samo łatwo można go okraść w prawdziwym świecie⁹;
• 14-latek zabił ojca i brata, bo inspirował się przestępcą ze świata gier¹⁰;
• 8-latek zabił opiekunkę, grając chwilę wcześniej w brutalną grę GTA¹¹;
• 16-latek, będący pod wpływem narkotyków, zranił 10-letnią kuzynkę i zabił swoją babcię, gdy ta kazała mu przestać grać¹²;
• 15-latek zabił matkę, ojca i 10-letniego brata, bo rodzice zabronili mu grać w gry¹³, a po zabójstwie przez kilka dni wciąż w nie grał!

Przykłady można mnożyć. Co mają ze sobą wspólnego? Ogromne uzależnienie, o którym pisaliśmy powyżej. W przypadku tych osób mózg tak utrwalił sobie połączenia neuronowe, że gra stała się dla nich przekleństwem. Z pewnością doszły też zaburzenia psychiczne, bo nie każda osoba zabija drugą, gdy ta zabroni jej grać.

Zapewne niejeden gracz zobaczył, że w mediach pojawiała się informacja o tym, że naukowcy twierdzą, że granie w brutalne gry nie wpływa na agresję^14,15. Według nich nie zwiększył się poziom testosteronu (agresja), a za to zmniejszył poziom kortyzolu (stres). Uznali tym samym, że brutalne gry pomagają się zrelaksować.

Rzecz w tym, że w badaniu wzięło udział tylko 54 uczestników. Inne badania natomiast dowodzą, że testosteron nie musi przyczyniać się do zwiększenia przemocy, bo odpowiadają za nią inne hormony^16,17. Jeśliby gry nie wzbudzały agresji, to skąd u graczy uderzanie w monitor czy klawiaturę? W Internecie możemy znaleźć pełno klipów video, w których gracz niszczy sprzęt, na którym gra.

Czy mózg może tak bardzo uzależnić się od grania, że doprowadzi osobę grającą do śmierci? Owszem! Mieliśmy już na świecie takie przypadki. W Korei Południowej zmarł 24-latek, ponieważ grał przez 86 godzin pod rząd¹⁸. W Tajwanie zmarł też 32-letni mężczyzna po 3-dniowym maratonie grania oraz 38-latek po 5-dniowej sesji¹⁹.

Pozytywne strony grania w gry komputerowe

Gry komputerowe to nie tylko destrukcja mózgu i jego uzależnienie, ale również pomoc w rozwoju. Wykorzystywane są przy rehabilitacji osób z uszkodzeniem mózgu. Pomagają stymulować neurogenezę, czyli wzrost nowych neuronów²⁰. Im gra jest bardziej skomplikowana, tym lepiej dla pacjenta. Musi on bowiem wysilać mózg do myślenia, tworząc tym samym nowe połączenia synaptyczne. Co zadziwiające, gry komputerowe mogą również poprawić motorykę ruchów u osób mających z nią problemy.

Gry rozwijają również pamięć, koncentrację, postrzeganie przestrzenne, koordynację, refleks, relaksują czy zmniejszają stres. Pomagają też w twórczym myśleniu. Osoby nieśmiałe mogą dzięki nim nabrać pewności siebie.

Wpływ gier na mózg – podsumowanie

Czy gry komputerowe to tylko zło i negatywny wpływ na nasz mózg? Z całą pewnością nie, wykorzystywane są bowiem w rehabilitacji. Należy jednak pamiętać, że jest to miecz obusieczny. Jednych gra doprowadzi do uzależnienia, a w ekstremalnych przypadkach nawet do przemocy. Drugim zaś pomoże w rozwoju. Wszystko więc zależy od tego, do czego jej potrzebujemy oraz jak często gramy. Im dłużej, tym gorzej dla nas. Rozsądne więc wydają się decyzje rodziców zabraniające dzieciom grania dłużej niż 1-2 godziny dziennie.

Czy Biblia może nam coś powiedzieć na temat gier komputerowych, które wówczas nie istniały? Bezpośrednio oczywiście nie, ale pomocne mogą być wersety:

„… Żyjcie raczej jak ludzie mądrzy, którzy nie marnują najdrobniejszej chwili, szczególnie że przyszło nam żyć w trudnych czasach” – List do Efezjan 5,15-16 (Przekład Literacki).

Dowiadujemy się z nich, że nie powinniśmy marnować swojego czasu na rzeczy zbyteczne. Dla chrześcijan równie ważne jest też to, że nałogowe granie w gry komputerowe zabiera mnóstwo czasu, niejednokrotnie spychając Boga na dalszy plan.

Przypisy

1. K. Kolany, PKB Polski: było słabo, ma być lepiej, Bankier.pl, 29.02.2024, https://www.bankier.pl/wiadomosc/PKB-Polski-w-IV-kwartale-2023-roku-finalne-dane-8703196.html [dostęp: 02.07.2024].
2. G. Gajkoś, Star Citizen przebił magiczną barierę. Oto najdroższa gra wideo na świecie, Interia, 30.05.2024, https://gry.interia.pl/newsy/news-star-citizen-przebil-magiczna-bariere-oto-najdrozsza-gra-wid,nId,7544098 [dostęp: 02.07.2024].
3. A. Borkowska, Uzależnienie od gier komputerowych na liście WHO, Cyberprofilaktyka NASK, https://cyberprofilaktyka.pl/blog/uzaleznienie-od-gier-komputerowych-na-liscie-who_i10.html [dostęp: 02.07.2024].
4. M. Stevens, D. Dorstyn, P. Delfabbro, D. King, Global prevalence of gaming disorder: A systematic review and meta-analysis, Australian & New Zealand Journal of Psychiatry, 55(6), 06.2020, s. 553-568, https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/33028074/ [dostęp: 02.07.2024].
5. P. Sobolewski, Co graczowi siedzi w głowie, czyli o uzależnieniach i Matrixie, Politechnika Wrocławska, 04.02.2022, https://wit.pwr.edu.pl/aktualnosci/co-graczowi-siedzi-w-glowie–czyli-o-uzaleznieniach-i-matrixie-rozmowa-47.html [dostęp: 02.07.2024].
6. S. Pawlak, Dopamina – wróg czy przyjaciel? Dlaczego tak łatwo się uzależniamy?, Przestrzeń Holistic, https://przestrzenholistic.pl/artykuly/dlaczego-tak-latwo-sie-uzalezniamy-dopamina-wrog-czy-przyjaciel/ [dostęp: 02.07.2024].
7. A. Chen, S. Mari, S. Grech, J. Levitt, What We Know About Massively Multiplayer Online Role-Playing Games, Harvard Review of Psychiatry, 28(2), 03/04.2020, s. 107-112, https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/32134835/ [dostęp: 02.07.2024].
8. C. Adair, How Gaming Affects the Brain, Game Quitters, https://gamequitters.com/how-gaming-affects-the-brain/ [dostęp: 02.07.2024].
9. Nastolatek zabił, bo chciał tak jak w GTA, TVN24, 06.08.2008, https://tvn24.pl/swiat/nastolatek-zabil-bo-chcial-tak-jak-w-gta-ra66806-ls3713755 [dostęp: 02.07.2024].
10. V. Yalburgi, GTA 5: 14-year-old Boy Kills Father and Brother 'Inspired’ by Violent Character Trevor, IBTimes, 29.03.2014, https://www.ibtimes.co.uk/gta-5-14-year-old-boy-kills-father-brother-inspired-by-violent-character-trevor-1442418 [dostęp: 02.07.2024].
11. W USA ośmiolatek zastrzelił staruszkę. Winny? GTA IV…, Interia, 28.08.2013, https://gry.interia.pl/newsy/news-w-usa-osmiolatek-zastrzelil-staruszke-winny-gta-iv,nId,1016851 [dostęp: 02.07.2024].
12. J. Kasia, Myślał, że to gra? 16-latek zamordował babcię, Polsat, 13.06.2019, https://interwencja.polsatnews.pl/reportaz/2015-05-14/myslal-ze-to-gra-16-latek-zamordowal-babcie_1446558/ [dostęp: 02.07.2024].
13. H. Wiączkowski, 15-latek zabił rodzinę, gdy rodzice dali mu szlaban na Internet. Po zbrodni grał w gry, RMF, 15.02.2022, https://www.rmf.fm/magazyn/news,46164,15-latek-zabil-rodzine-gdy-rodzice-dali-mu-szlaban-na-internet-po-zbrodni-gral-w-gry.html [dostęp: 02.07.2024].
14. W. Piech, Granie w brutalne gry wcale nie zwiększa agresji?, Interia, 27.01.2024, https://geekweek.interia.pl/gry/news-granie-w-brutalne-gry-wcale-nie-zwieksza-agresji-nowe-wyniki,nId,7286909 [dostęp: 02.07.2024].
15. G. L. Wagener, A. Schulz, A. Melzer, Games, hormones, and „dark” personalities: Dark tetrad and the effects of violent gaming on aggression, cortisol, and testosterone, Psychology & Behavior, Volume 274, 01.02.2024, https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S0031938423003463?via%3Dihub [dostęp: 02.07.2024].
16. M. Sulikowski, Testosteron a agresja. Czy branie testosteronu powoduje agresję?, SFD, 15.10.2020, https://zdrowie.sfd.pl/art/Zdrowie/Testosteron_a_agresja._Czy_branie_testosteronu_powoduje_agresję_-a5163.html [dostęp: 02.07.2024].
17. M. Sulikowski, Testosteron, seks i związki, PoTreningu, 11.03.2018, https://potreningu.pl/artykuly/mens-boost/testosteron-seks-i-zwiazki-5703 [dostęp: 02.07.2024].
18. W. Lorenz, Zabójcze gry komputerowe, Rzeczpospolita, 06.03.2010, https://www.rp.pl/spoleczenstwo/art16681551-zabojcze-gry-komputerowe [dostęp: 02.07.2024].
19. 3 dni grał na komputerze. Zmarł w kafejce internetowej, Wprost, 19.01.2015, https://www.wprost.pl/489811/3-dni-gral-na-komputerze-zmarl-w-kafejce-internetowej.html [dostęp: 02.07.2024].
20. Dziecko w świecie gier komputerowych: korzyści z grania, KCPU, https://uzaleznieniabehawioralne.pl/siecioholizm/dziecko-w-swiecie-gier-komputerowych-korzysci-z-grania/ [dostęp: 02.07.2024].

© Źródło zdjęcia głównego: Canva.