Asertywność to umiejętność wyrażania własnego zdania, opinii, uczuć, potrzeb w sposób otwarty z szacunkiem do siebie i innych osób. Asertywność oznacza, że dajemy zarówno sobie, jak i innym prawo do posiadania odmiennego spojrzenia na różne sprawy i jesteśmy otwarci na wyrażanie siebie oraz wysłuchanie innych.
Osoba asertywna jest świadoma siebie, zna i rozumie swoje potrzeby i uczucia. Taka osoba żyje w zgodzie ze swoimi wartościami i możliwościami w relacjach z innymi. Zatem asertywność nie jest cechą wrodzoną. Jest umiejętnością, którą można ćwiczyć i rozwijać. Wobec tego dom rodzinny jest doskonałym miejscem, gdzie możemy dawać sobie do tego bezpieczną przestrzeń.
Asertywność jest zaprzeczeniem bezmyślnego posłuszeństwa, manipulacji czy agresji. Bazą dla niej jest poszanowanie wolnej woli i szacunek.
Dzieci będą uczyły się jej od najmłodszych lat, jeśli między rodzicami będzie panowała umiejętność właściwej komunikacji w tym względzie. Dzieci obserwują rodziców i uczą się, naśladując ich zachowania i postawy. Jednak to nie wystarczy.
Niekiedy wychowanie w pewnych stereotypach może prowadzić do trudności w rozwijaniu asertywności. Kiedy np. dobry chrześcijanin to według nas posłuszny i ulegający innym człowiek, dziecko nie będzie miało przekazywanych zdrowych wzorców. Również wypaczenie pojęcia chrześcijańskiej pokory, która jest ważną cnotą, może prowadzić do nadużyć. Jeśli będziemy pokorę rozumieć jako zgodę na wszystko, co na człowieka spada, który ma cierpieć w milczeniu, czy też zgodę na poniżanie siebie, wówczas asertywność nie będzie mogła rozwijać się właściwie.
A zatem jak pomóc dzieciom rozwijać asertywność? Po pierwsze, ważne jest, aby dzieci poznawały siebie, swoje możliwości, ograniczenia, rozumiały swoje emocje. Po drugie, potrzebujemy jako rodzice przekazywać im wartości, dzięki czemu będą miały fundament, na którym rozwiną własny system wartości. Po trzecie, dzieci powinny znać swoje prawa. I po czwarte, potrzebują poznać i nauczyć się stawiania granic.
Jakie prawa związane z asertywnością warto przekazać dzieciom? Masz prawo:
- prosić o to, czego chcesz, ale nie wymagać tego;
- mieć i wyrażać własne zdanie;
- podejmować decyzje i ponosić ich konsekwencje;
- nie wiedzieć, nie znać, nie rozumieć;
- popełniać błędy;
- odnosić sukcesy;
- zmieniać zdanie;
- zmieniać się i korzystać ze swoich praw;
- wybierać to, co uważasz za właściwe;
- odmawiać;
- mieć własny plan na życie;
- oczekiwać szacunku;
- odpoczywać;
- mieć własne priorytety.
Wyjaśniając dzieciom i szanując ich prawa, czynimy im dobro. Dzięki temu będą wchodziły w życie silniejsze, z właściwą perspektywą i umiejętnościami, które mają znaczenie nie jedynie w sferze osobistej, ale również zawodowej.
Stawianie granic jest również warte ćwiczenia w bezpiecznym środowisku rodzinnym. Dzieci są różne i wyrażanie siebie dla niektórych jest trudniejsze niż dla innych. Kiedy np. dziecko ma trudność w odmawianiu, można zachęcać je do tego, aby ćwiczyło na nas, rodzicach. Jeśli ma jakąś niełatwą sytuację z koleżanką, kolegą czy nauczycielem, możemy odgrywać z dziećmi role, aby trenowało na nas asertywną komunikację. Będzie to dla nich bardzo pomocne później w realnych sytuacjach, z jakimi będą się mierzyły.
I wreszcie pamiętajmy, że jeśli chcemy dzieci nauczyć asertywności, to musimy być gotowi na to, że będą również asertywne w relacjach z nami. Tak jak my kochając je, niejednokrotnie im czegoś odmawiamy, one również mają do tego prawo i dobrze, abyśmy im o tym przypominali. Powinniśmy np. pytać: „Czy mogę cię przytulić?”, „Czy chcesz teraz ze mną porozmawiać?” i dać im możliwość nie przyjęcia naszej propozycji. Nie stosujmy przymusu, manipulacji, wywierania presji czy wpędzania w poczucie winy. Szanujmy ich decyzje i zapewniajmy o swojej miłości, bo przecież mają prawo powiedzieć np. „Nie, dziękuję, nie teraz” lub „Tak, bardzo chętnie”.
© Źródło zdjęcia głównego: Canva.