Regeneracja mózgu podczas snu

Rola mózgu w życiu człowieka jest niezwykle istotna, wszak to dzięki niemu porozumiewamy się ze światem i wiemy jak funkcjonować. Organ ten, choć jest potężny, potrzebuje też odpoczynku.

Fazy snu

Sen składa się z dwóch faz: NREM (non-rapid eye movement) i REM (rapid eye movement).

Faza NREM dzieli się na trzy stadia. Pierwsza to zasypianie i sen lekki, druga sen głębszy, trzecia natomiast to sen głęboki. To właśnie w trzecim stadium tej fazy następuje oczyszczenie i regeneracja mózgu. Po fazie NREM przychodzi faza REM, odpowiadająca za sen. Mózg przetwarza wówczas informacje i uczy się tego, co zebrał w ciągu dnia¹. Jeśli więc chcesz dobrze się uczyć, to musisz spać.

Oczyszczenie mózgu z toksyn

W czasie snu głębokiego następuje tzw. detoksykacja mózgu. Usuwane są z niego toksyny i zbędne odpady metaboliczne, które zostały nagromadzone w ciągu całego dnia². Uważa się, że proces ten jest niezwykle istotny dla zdrowia organizmu, pomagając w utrzymaniu odporności. Przyda się też, gdy jesteśmy przeziębieni³.

Badania dowodzą, że brak snu może prowadzić do zwiększenia ilości toksyn takich jak beta-amyloid. Toksyny te związane są z chorobami neurodegeneracyjnymi, np. chorobą Alzheimera⁴. Udowodniono, że pacjenci z tą chorobą często mają problemy ze snem, a w ich organizmach nagromadzony jest wspomniany beta-amyloid.

Regeneracja neuronów

Podczas snu dochodzi do regeneracji neuronów, a te są niezbędne do prawidłowego funkcjonowania mózgu. Na przykład mikroglej usuwa resztki martwej tkanki mózgowej⁵. Pomaga również utrzymać funkcjonowanie synaps i przerywa połączenia między komórkami nerwowymi, gdy te nie są już potrzebne.

Nauka – przemiana pamięci krótkotrwałej w długotrwałą

Kolejnym równie ważnym czynnikiem podczas regeneracji mózgu podczas snu jest zamiana pamięci. Mózg przetwarza informacje zdobyte podczas dnia i stopniowo zamienia pamięć krótkotrwałą w długotrwałą. Wzmacniane są w ten sposób połączenia neuronowe znajdujące się naszej głowie⁶.

Regeneracja odpowiedzialna za wdzięczność?

Czy możliwe jest, by nasze docenienie, co zrobiła dla nas druga osoba, miało też podłoże we śnie? Przeprowadzone badania ujawniły, że osoby, które dłużej spały, a tym samym ich mózg mógł się lepiej zregenerować, częściej odczuwały poczucie wdzięczności oraz wykazywały większą odporność psychiczną⁷. Czy następnym razem, jak spotkamy w swoim życiu niewdzięczną osobę, można jej powiedzieć, by poszła zregenerować swój umysł? Być może tak, bo z pewnością jej to nie zaszkodzi.

Melatonina niezbędna do regeneracji

Melatonina, zwana hormonem ciemności, wydzielana jest w szyszynce znajdującej się w mózgu. Początek produkcji następuje po godzinie 21, a najwyższe stężenia osiąga w godzinach od 2 do 4⁸. Wygaszanie produkcji następuje pomiędzy 7 a 9 rano. Co ciekawe, śpiąc przy oświetleniu, zmniejszamy jej ilość, jaka jest wytwarzana.

Niedobór melatoniny zaburza rytm dobowy, powodując, że w ciągu dnia czujemy się senni i zmęczeni. Zmniejsza się również jakość snu, a tym samym regeneracja mózgu⁹. Po 40. roku życia zauważa się spadek jej stężenia, przez co mogą rozpocząć się problemy z zasypianiem i wybudzaniem. Wpływ na jej mniejsze wytwarzanie ma również stres, przez który niejednym ciężko jest z tego powodu zasnąć. Warto posłużyć się wtenczas słowem Bożym, które mówi: „Gdy się położę, zasypiam spokojnie, bo Ty sam jeden, Panie, pozwalasz mi mieszkać bezpiecznie” (Psalm 4,9 BT).

Somatotropina – hormon wzrostu

Według naukowców hormon wzrostu produkowany jest w naszym organizmie przez komórki przysadki mózgowej¹⁰. Jego produkcja uzależniona jest od wieku. Według naukowców jej stężenie wzrasta w dzieciństwie, osiąga maksimum w okresie dojrzewania i spada wraz z wiekiem¹¹. Najwięcej somatotropiny wytwarzamy w godzinach nocnych podczas snu głębokiego¹².

Oszukać sen

Uznaje się, że za jednym z sukcesów armii niemieckiej podczas ataku na Francję stał narkotyk pod nazwą Pervitin¹³. Dzięki niemu, wraz z połączeniem z innymi środkami odurzającymi, niemieccy żołnierze, mogli iść na zachód, nie śpiąc przez kilka dni z rzędu i nie odczuwając większego zmęczenia¹⁴. Narkotyk nazywany był czekoladą czołgową i w krótkim czasie zaczęto go stosować również u aliantów. I choć wydawać by się mogło, że był to cudowny sposób na oszukanie mózgu, to prawda okazała się zgoła inna. O ile w początkowym okresie przynosił on skutek, to brak regeneracji zaczął powodować, że żołnierze czuli się jak zombie, tracili koncentrację i stawali się agresywni.

Rekordzistą w niespaniu był Randy Gardner, a na koniec został nim Robert McDonald¹⁵. Nie przespał on 18 dni, 21 godzin i 40 minut. Jednak w roku 1997 r. zakazano bicia takich rekordów i nie zapisuje się ich już w Księdze Rekordów Guinnessa.

Badania przeprowadzane na Randym po pierwszym dniu wykazały, że nie mógł się skoncentrować i był nieco drażliwy. W następnych dniach pogorszyła się pamięć, zdolność analityczna, kontrola zachowania, motywacja i spostrzeganie. Czwartego dnia znak drogowy uznał za człowieka i widział ścieżkę leśną w pomieszczeniu. Dziesiątego dnia uznał, że jest obiektem kpin. Pod koniec eksperymentu miał poważne trudności z pamięcią, mówieniem, koordynacją, spostrzeganiem i nastrojem. Doszło do tego, że zapominał, co mówi i jakie czynności wykonuje.

Oczyszczanie mózgu przez mikrosen

Jak mózg broni się przed brakiem regeneracji? Następuje tzw. mikrosen, czyli wyłączenie na kilka sekund świadomości odbierania tego, co dzieje się dookoła nas¹⁶. Pozwala to mózgowi na chwilowy odpoczynek i stworzenie nowych połączeń neuronowych. Wypadki samochodowe niewyspanych kierowców często mają początek właśnie w nim.

Chcemy czy nie, regeneracja mózgu jest nam potrzebna

Jak widzimy, regeneracja mózgu jest niezwykle ważna dla naszego organizmu. Podczas snu głębokiego zachodzą procesy oczyszczające, niezbędne do jego prawidłowego funkcjonowania. Niektórym uda się nie spać przez kilka z dni rzędu, ale przynosi to katastrofalne skutki w ocenie tego, co dzieje się dookoła. Jeśli więc chcemy trzeźwo myśleć, powinniśmy dać naszemu umysłowi czas na odpoczynek.

Przypisy

1. Jak dbać o dobry sen, 10.12.2021, https://pacjent.gov.pl/aktualnosc/jak-dbac-o-dobry-sen [dostęp: 14.06.2024].
2. A. Chojnowska, Czy mózg się regeneruje w czasie snu? Sprawdź, jak wysypianie się wpływa na nasze ogólne zdrowie!, 28.05.2024, https://www.e-zikoapteka.pl/artykuly/czy-mozg-sie-regeneruje-w-czasie-snu-sprawdz-jak-wysypianie-sie-wplywa-na-nasze-ogolne-zdrowie.html [dostęp: 14.06.2024].
3. Jak dbać o dobry sen, 10.12.2021, https://pacjent.gov.pl/aktualnosc/jak-dbac-o-dobry-sen [dostęp: 14.06.2024].
4. A. Markowska-Jędra, Zaburzenia snu czynnikiem ryzyka w chorobie Alzheimera?, 12.09.2018, https://neuroexpert.org/zaburzenia-snu-czynnikiem-ryzyka-w-chorobie-alzheimera/ [dostęp: 14.06.2024].
5. M. Michauda, The Night Gardeners – Immune Cells Rewire, Repair Brain While We Sleep, https://www.urmc.rochester.edu/news/story/the-night-gardeners—-immune-cells-rewire-repair-brain-while-we-sleep [dostęp: 14.06.2024].
6. Sen i adaptogeny – sekret regeneracji mózgu, 29.11.2021, https://gshpolska.pl/sen-i-adaptogeny-sekret-regeneracji-mozgu [dostęp: 14.06.2024].
7. K. Gomoła, Oto co się dzieje, gdy śpisz siedem godzin. Zaskakujący wpływ, 05.06.2024, https://www.medonet.pl/zdrowie,oto-co-sie-dzieje–gdy-spisz-siedem-godzin–zaskakujacy-wplyw,artykul,07690900.html [dostęp: 14.06.2024].
8. A. Sut, Melatonina – działanie, niedobór, dawkowanie i przeciwwskazania, 12.10.2021, https://www.aptekaolmed.pl/blog/artykul/melatonina-dzialanie-niedobor-dawkowanie-i-przeciwwskazania,144.html [dostęp: 14.06.2024].
9. Tamże.
10. Hormon wzrostu (HGH) – wskazania do badania, niedobór, cena, https://www.medicover.pl/badania/hormon-wzrostu-hgh/ [dostęp: 14.06.2024].
11. N. Gleichmann, The Relationship Between Sleep and HGH (Human Growth Hormone), 15.02.2024, https://www.sleepadvisor.org/sleep-hgh/ [dostęp: 14.06.2024].
12. M. Zaffanello, A. Pietrobelli, P. Cavarzere, A. Guzzo, F. Antoniazzi, Complex relationship between growth hormone and sleep in children: insights, discrepancies, and implications, 24.01.2024, https://www.frontiersin.org/journals/endocrinology/articles/10.3389/fendo.2023.1332114/full [dostęp: 14.06.2024].
13. S. Pruitt, Inside the Drug Use That Fueled Nazi Germany, 18.07.2019, https://www.history.com/news/inside-the-drug-use-that-fueled-nazi-germany [dostęp: 14.06.2024].
14. K. Patowary, Pervitin: The Wonder Drug That Fueled Nazi Germany, 25.05.2020, https://www.amusingplanet.com/2020/05/pervitin-wonder-drug-that-fueled-nazi.html [dostęp: 14.06.2024].
15. M. Fornal-Pawłowska, Ile można nie spać? Szokujący eksperyment Gardnera. Działy się z nim przedziwne rzeczy, 16.02.2023, https://www.medonet.pl/odzyskaj-zdrowy-sen/bezsennosc-i-zaburzenia-snu,ile-mozna-nie-spac–szokujacy-eksperyment-gardnera–dzialy-sie-z-nim-przedziwne-rzeczy,artykul,90093202.html [dostęp: 14.06.2024].
16. Brak snu niszczy zdrowie i psychikę. 11 poważnych zmian, z którymi musisz się liczyć, gdy nie możesz spać, 10.04.2018, https://kobieta.onet.pl/zdrowie/profilaktyka/brak-snu-niszczy-zdrowie-i-psychike-11-powaznych-zmian-z-ktorymi-musisz-sie-liczyc/l4vbypf [dostęp: 14.06.2024].