Punkty spustowe, znane również jako trigger points, to bolesne punkty w mięśniach, które mogą powodować szereg dolegliwości − od bólu i sztywności po ograniczenie ruchomości i osłabienie siły mięśniowej. W fizjoterapii punkty spustowe są częstym celem leczenia, a zrozumienie mechanizmów ich powstawania jest kluczowe dla skutecznego leczenia bólu i dysfunkcji mięśni.
Co to są punkty spustowe?
Punkty spustowe to małe guzkowate obszary w mięśniach, które są nadwrażliwe na ból. Mogą powstawać wskutek różnych czynników, takich jak:
- stres,
- brak ruchu,
- niewłaściwa postawa ciała,
- przeciążenie mięśni,
- urazy mięśni.
Dysfunkcje mięśniowo-powięziowe należą do najczęściej występujących zaburzeń tkanek mięśni na tle czynnościowym. W 95% przypadków przemijają samoistnie w ciągu od kilku tygodni do trzech miesięcy1.
Objawy punktów spustowych
Aktywne punkty spustowe objawiają się miejscowym bólem, sztywnością mięśni, ograniczeniem ruchomości oraz osłabieniem siły mięśniowej. W zależności od miejsca, w którym znajduje się punkt spustowy, dany obszar może być zajęty bólowo − mówimy wtedy o bólu rzutowanym i promieniującym.
Diagnostyka punktów spustowych
Punkty spustowe można zdiagnozować za pomocą badania palpacyjnego. Fizjoterapeuta wyczuje w mięśniach bolesne punkty, które mogą być tkliwe lub twarde. Wykorzystywane są do tego techniki palpacji płaskiej i ucisku szczypcowego. Badanie prowadzone jest najpierw prostopadle do przebiegu włókien mięśniowych, a następnie wzdłuż włókna mięśniowego (w strefie największego nasilenia bólu).
Trzy pierwsze z poniższych kryteriów służą do diagnozowania obecności punktów spustowych, a pozostałe sześć są kryteriami potwierdzającymi:
- Obecne napięte pasmo włókien w obrębie mięśni.
- Obecne nadwrażliwe miejsce/punkt w obrębie napiętego pasma.
- Występowanie bólu rzutowanego po ucisku nadwrażliwego miejsca.
- Występowanie drżeń w trakcie obstukiwania napiętego pasma.
- Gwałtowna reakcja na ból w trakcie badania palpacyjnego (jump sign).
- Identyfikacja przez pacjenta wzbudzanego bólu.
- Osłabione lub wzmożone napięcie mięśni.
- Przewidywalne wzorce bólu rzutowanego.
- Bolesność w trakcie rozciągania lub skurczu mięśni2.
Wyczuwanie aktywnego punktu spustowego może być utrudnione przez zbyt grubą tkankę tłuszczową, zbyt zbitą/grubą tkankę podskórną, zwłóknienie mięśni lub miejscowy skurcz mięśnia.
Leczenie punktów spustowych
Istnieje wiele metod leczenia punktów spustowych, w tym:
- Terapia manualna: fizjoterapeuta stosuje różne techniki masażu i ucisku, aby rozluźnić mięśnie i uwolnić punkty spustowe.
- Igłoterapia: akupunktura może być skutecznym sposobem leczenia punktów spustowych.
- Terapia laserowa: niskoenergetyczne lasery mogą być stosowane do zmniejszenia bólu i zapalenia w punktach spustowych.
- Rozciąganie i ćwiczenia: regularne rozciąganie i ćwiczenia mogą pomóc w zapobieganiu powstawania punktów spustowych.
Autoterapia punktów spustowych
W domowych warunkach do autoterapii punktów spustowych można wykorzystać przedmioty codziennego użytku, takie jak piłeczka, drewniana łyżka czy klucze. Można też zaopatrzyć się w dedykowany sprzęt. Ćwiczenia powinny być wykonywane w pozycji siedzącej lub leżącej, w zależności od potrzeb.
Przykładowy sposób na pozbycie się bólu z punktu spustowego pleców:
- Umieścić kauczukową piłeczkę w skarpetce, aby móc utrzymać ją na odpowiedniej wysokości i zapobiec wysunięciu.
- Umieścić piłeczkę w miejscu bólu i dociskać ją plecami do ściany lub podłogi.
- Utrzymać ucisk, aż do ustąpienia bólu.
- Przemieszczać piłeczkę w inne bolesne obszary pleców (lub inne bolesne obszary ciała).
W przypadku napięciowych bólów głowy można wykonać automasaż mięśni skroniowych, przyczepów mięśnia czworobocznego grzbietu oraz mięśni podpotylicznych. Ucisk należy utrzymać przez 20-30 sekund, raz lub dwa razy dziennie, aż do zmniejszenia bolesności3.
Zakończenie
Punkty spustowe to powszechny problem, który może powodować szereg dolegliwości bólowych. Na szczęście istnieje wiele metod leczenia i autoterapii, które mogą pomóc w pozbyciu się bólu i poprawie funkcjonowania mięśni. Pamiętajmy, by słuchać swojego ciała i nie ignorować bólu. Nie zapominajmy o codziennym rozciąganiu i ćwiczeniach.
Przypisy
- J. Jutrzenka-Jesion, M. Chochowska, D. Hojan-Jezierska, Fizjoterapia w leczeniu mięśniowo-powięziowych punktów spustowych, „Hygeia Public Health” 53(4), 2018, s. 340-341.
- M. Chochowska, R. Ogrodowczyk, J. Klonowska, M. Wytrążek, Terapia punktów spustowych w napięciowych bólach głowy, w: A. Nawrat-Szołtysik, J. Pasek (red.), „Fizjoterapeutyczne KNOW-HOW”, Katowice 2017, s. 87-88.
- D. Dimmich-Kijanowska, Punkty spustowe. Czym są? Terapia i ćwiczenia, www.gemini.pl [dostęp: 08.03.2024].