Punkt za punkt: odkrywamy znaczenie punktów spustowych w fizjoterapii

Punkty spustowe, znane również jako trigger points, to bolesne punkty w mięśniach, które mogą powodować szereg dolegliwości − od bólu i sztywności po ograniczenie ruchomości i osłabienie siły mięśniowej. W fizjoterapii punkty spustowe są częstym celem leczenia, a zrozumienie mechanizmów ich powstawania jest kluczowe dla skutecznego leczenia bólu i dysfunkcji mięśni.

Co to są punkty spustowe?

Punkty spustowe to małe guzkowate obszary w mięśniach, które są nadwrażliwe na ból. Mogą powstawać wskutek różnych czynników, takich jak:

• stres,
• brak ruchu,
• niewłaściwa postawa ciała,
• przeciążenie mięśni,
• urazy mięśni.

Dysfunkcje mięśniowo-powięziowe należą do najczęściej występujących zaburzeń tkanek mięśni na tle czynnościowym. W 95% przypadków przemijają samoistnie w ciągu od kilku tygodni do trzech miesięcy¹.

Objawy punktów spustowych

Aktywne punkty spustowe objawiają się miejscowym bólem, sztywnością mięśni, ograniczeniem ruchomości oraz osłabieniem siły mięśniowej. W zależności od miejsca, w którym znajduje się punkt spustowy, dany obszar może być zajęty bólowo − mówimy wtedy o bólu rzutowanym i promieniującym.

Diagnostyka punktów spustowych

Punkty spustowe można zdiagnozować za pomocą badania palpacyjnego. Fizjoterapeuta wyczuje w mięśniach bolesne punkty, które mogą być tkliwe lub twarde. Wykorzystywane są do tego techniki palpacji płaskiej i ucisku szczypcowego. Badanie prowadzone jest najpierw prostopadle do przebiegu włókien mięśniowych, a następnie wzdłuż włókna mięśniowego (w strefie największego nasilenia bólu). 

Trzy pierwsze z poniższych kryteriów służą do diagnozowania obecności punktów spustowych, a pozostałe sześć są kryteriami potwierdzającymi:

1. Obecne napięte pasmo włókien w obrębie mięśni.
2. Obecne nadwrażliwe miejsce/punkt w obrębie napiętego pasma.
3. Występowanie bólu rzutowanego po ucisku nadwrażliwego miejsca.
4. Występowanie drżeń w trakcie obstukiwania napiętego pasma.
5. Gwałtowna reakcja na ból w trakcie badania palpacyjnego (jump sign).
6. Identyfikacja przez pacjenta wzbudzanego bólu.
7. Osłabione lub wzmożone napięcie mięśni.
8. Przewidywalne wzorce bólu rzutowanego.
9. Bolesność w trakcie rozciągania lub skurczu mięśni².

Wyczuwanie aktywnego punktu spustowego może być utrudnione przez zbyt grubą tkankę tłuszczową, zbyt zbitą/grubą tkankę podskórną, zwłóknienie mięśni lub miejscowy skurcz mięśnia.

Leczenie punktów spustowych

Istnieje wiele metod leczenia punktów spustowych, w tym:

• Terapia manualna: fizjoterapeuta stosuje różne techniki masażu i ucisku, aby rozluźnić mięśnie i uwolnić punkty spustowe.
• Igłoterapia: akupunktura może być skutecznym sposobem leczenia punktów spustowych.
• Terapia laserowa: niskoenergetyczne lasery mogą być stosowane do zmniejszenia bólu i zapalenia w punktach spustowych.
• Rozciąganie i ćwiczenia: regularne rozciąganie i ćwiczenia mogą pomóc w zapobieganiu powstawania punktów spustowych.

Autoterapia punktów spustowych

W domowych warunkach do autoterapii punktów spustowych można wykorzystać przedmioty codziennego użytku, takie jak piłeczka, drewniana łyżka czy klucze. Można też zaopatrzyć się w dedykowany sprzęt. Ćwiczenia powinny być wykonywane w pozycji siedzącej lub leżącej, w zależności od potrzeb.

Przykładowy sposób na pozbycie się bólu z punktu spustowego pleców:

1. Umieścić kauczukową piłeczkę w skarpetce, aby móc utrzymać ją na odpowiedniej wysokości i zapobiec wysunięciu.
2. Umieścić piłeczkę w miejscu bólu i dociskać ją plecami do ściany lub podłogi.
3. Utrzymać ucisk, aż do ustąpienia bólu.
4. Przemieszczać piłeczkę w inne bolesne obszary pleców (lub inne bolesne obszary ciała).

W przypadku napięciowych bólów głowy można wykonać automasaż mięśni skroniowych, przyczepów mięśnia czworobocznego grzbietu oraz mięśni podpotylicznych. Ucisk należy utrzymać przez 20-30 sekund, raz lub dwa razy dziennie, aż do zmniejszenia bolesności³.

Zakończenie

Punkty spustowe to powszechny problem, który może powodować szereg dolegliwości bólowych. Na szczęście istnieje wiele metod leczenia i autoterapii, które mogą pomóc w pozbyciu się bólu i poprawie funkcjonowania mięśni. Pamiętajmy, by słuchać swojego ciała i nie ignorować bólu. Nie zapominajmy o codziennym rozciąganiu i ćwiczeniach.

Przypisy

1. J. Jutrzenka-Jesion, M. Chochowska, D. Hojan-Jezierska, Fizjoterapia w leczeniu mięśniowo-powięziowych punktów spustowych, „Hygeia Public Health” 53(4), 2018, s. 340-341.
2. M. Chochowska, R. Ogrodowczyk, J. Klonowska, M. Wytrążek, Terapia punktów spustowych w napięciowych bólach głowy, w: A. Nawrat-Szołtysik, J. Pasek (red.), „Fizjoterapeutyczne KNOW-HOW”, Katowice 2017, s. 87-88.
3. D. Dimmich-Kijanowska, Punkty spustowe. Czym są? Terapia i ćwiczenia, www.gemini.pl [dostęp: 08.03.2024].