Nerw błędny: kierowca zdrowia serca i umysłu

Król Salomon w swojej mądrości napisał: „Zdrowe serce jest życiem ciała, a zazdrość jest zgnilizną kości”¹. Funkcje serca są regulowane pracą autonomicznego układu nerwowego, który odpowiada za funkcje życiowe. Dziś przyjrzymy się bliżej anatomii i fizjologii nerwu błędnego.

Nerw błędny, znany także jako nerw X, jest jednym z najważniejszych komponentów naszego układu nerwowego. Jego rola w anatomii i fizjologii organizmu jest zdecydowanie kluczowa, wpływając nie tylko na funkcje układu oddechowego i sercowo-naczyniowego, ale także na wiele innych aspektów zdrowia. Dziś poznamy bliżej fascynujący świat nerwu błędnego i zrozumiemy, dlaczego jest on nazywany jednym z najważniejszych elementów naszego układu nerwowego.

Anatomia

Nerw błędny jest dziesiątym (spośród dwunastu) nerwem czaszkowym. Jest on najdłuższy i spełnia największą liczbę funkcji. Posiada dwa zwoje: 

• zwój górny, który odpowiada zwojowi rdzeniowemu, leży w otworze szyjnym wielkości ziarna grochu, w większości zawiera komórki czuciowe pozornie jednobiegunowe;
• zwój dolny, który najprawdopodobniej stanowi głównie zwój przywspółczulny, leży około centymetra poniżej zwoju górnego i ma wrzecionowaty kształt, składa się z pozornie jednobiegunowych komórek czuciowych, wielobiegunowych komórek zwojowych autonomicznych oraz tkanki łącznej, zawierającej komórki tłuszczowe.

Nerw błędny zawiera trzy rodzaje włókien oraz komórki korzeniowe: czuciowe, ruchowe oraz przywspółczulne. Włókna przywspółczulne są dominujące.

Nerw błędny przebiega od głowy do jamy brzusznej, przez szyję oraz klatkę piersiową. Trudno jednak zlokalizować miejsce, w którym nerw ten się kończy. Niektóre preparaty wykazały włókna nerwu X w śledzionie, nerkach czy jelicie cienkim. W swoim przebiegu nerw błędny rozgałęzia się i wyróżnia się jego cztery odcinki:

• głowowy,
• szyjny,
• piersiowy,
• brzuszny.

Nerw błędny odpowiada za ruch mięśni podniebienia, gardła i krtani, a także unerwienie. Czuciowo zaopatruje oponę twardą tylnego dołu czaszki, tylny odcinek zewnętrznej powierzchni błony bębenkowej, skórę ściany tylnej i ściany dolnej przewodu słuchowego zewnętrznego oraz krtani. Przywspółczulnie i czuciowo unerwia wszystkie narządy klatki piersiowej i jamy brzusznej².

Funkcje nerwu błędnego

Dzięki licznym funkcjom nerwu błędnego możemy się odżywiać i mówić. Przyjrzyjmy się także pozostałym jego funkcjom.

Dzięki neurotransmiterowi, acetylocholinie, nerw błędny odpowiada za oddech. Kieruje pracą płuc. Dzięki zaangażowaniu przepony w proces oddychania możemy go stymulować. Skurcze przepony wywołane przez nerw błędny nazywamy czkawką.

Jedną z gałęzi nerwu błędnego jest nerw krtaniowy wsteczny, który jest odpowiedzialny za kaszel. Nerw błędny jest również sprawcą kolki niemowlęcej, gdyż odpowiada za unerwienie narządów wewnętrznych. Ponadto odpowiada za apetyt, sen i relaks organizmu.

W stanie zagrożenia nasz organizm (za pomocą układu współczulnego) wydziela hormony stresu – adrenalinę i kortyzol. Gdy sygnał ucieczki lub walki ustanie, nerw błędny uwalnia acetylocholinę, dając sygnał do wyciszenia. Jego stymulacja uwalnia oksytocynę i prolaktynę które mają działanie uspokajające. Oddychanie torem brzusznym może więc pomagać w wyciszeniu organizmu oraz redukcji negatywnych emocji. Jest to szczególnie ważne dla osób, które żyją w ciągłym stresie i napięciu.

Udowodniono także pozytywne efekty w leczeniu ciężkich postaci padaczki i lekoopornych depresji dzięki stymulacji nerwu błędnego.

Nadmierne pobudzenie nerwu błędnego może prowadzić do niegroźnych omdleń. Zdarza się, że zbyt mocno pobudzony nerw błędny doprowadza do spowolnienia pracy serca lub tymczasowego zatrzymania jego czynności.

Nerw błędny w swoim przebiegu dociera aż do jelit, które w znacznej mierze odpowiadają za prawidłowe funkcjonowanie układu odpornościowego. Pobudzenie nerwu błędnego może poprawić odporność, poprzez wzmożenie działania przeciwzapalnego. Stymulacja tego nerwu jest pomocna w odchudzaniu, gdyż daje uczucie sytości³.

Podsumowanie

Zgłębienie anatomii i fizjologii nerwu błędnego pozwoliło nam zrozumieć kompleksowy wpływ tego kluczowego elementu układu nerwowego na funkcjonowanie organizmu. Jego rola obejmuje nie tylko kontrolę nad mięśniami krtani, gardła czy przepony, ale również ma ogromny wpływ na funkcje oddechowe, regulację stresu oraz odporność organizmu. Poznawanie tajników układu nerwowego przyczynia się do rozwijania nowoczesnej medycyny oraz do zrozumienia roli nerwu błędnego w codziennym funkcjonowaniu naszego organizmu.

Przypisy

1. Prz 14,30 UBG.
2. K. Radlak, Nerw błędny, fizjoterapeuty.pl, [dostęp: 04.02.2024].
3. M. Serafin, Nerw błędny – co o nim wiemy?, www.acusmed.pl [dostęp: 04.02.2024].