Ryjówka etruska (Suncus etruscus), znana również jako ryjówek etruski, jest najmniejszym znanym żyjącym ssakiem pod względem masy. Waży średnio tylko około 1,8 g (0,063 uncji).
Cechuje się bardzo szybkimi ruchami i błyskawiczną przemianą materii. Zjada dziennie około 1,5–2 razy więcej niż sama waży. Żywi się małymi kręgowcami i bezkręgowcami, głównie owadami. Potrafi polować na ofiary równie duże jak ona sama. Ryjówki te lubią ciepły i wilgotny klimat.
Opis ryjówki etruskiej
Ryjówka etruska ma smukłe ciało (nie skrócone) o długości od 3 do 5,2 cm (bez ogona). Ogon ma długość 2,4–3,2 cm. Masa ciała waha się od 1,3 g do 2,5 g. Zazwyczaj wynosi około 1,8 g. Głowa ryjówki jest dość duża i zakończona ruchliwym ryjkiem. Tylne kończyny są stosunkowo małe. Uszy są duże i odstające.
Serce bije bardzo szybko – nawet do 1511 uderzeń na minutę (25 uderzeń na sekundę). Mięsień sercowy stanowi około 1,2% masy ciała.
Futro na grzbiecie i bokach ma jasnobrązowy kolor, a na brzuchu jest szare. Zimą futro staje się gęstsze i grubsze. Ryjówka ma zwykle 30 zębów. Czwarty ząb górny jest bardzo mały lub czasem nieobecny. Wokół pyska rosną krótkie wąsy, których ryjówka używa aktywnie do polowania, zwłaszcza nocą. Samce i samice wyglądają podobnie – brak dymorfizmu płciowego.
Aktywność
Ryjówki etruskie żyją samotnie, z wyjątkiem okresu godowego. Ich długość życia wynosi zazwyczaj około dwóch lat, choć dane te nie są pewne.
Chronią swoje terytorium za pomocą pisków i oznak agresji. Gdy nie jedzą, stale się czyszczą. Kiedy są aktywne, cały czas się poruszają. Okresy ukrywania się są krótkie – zwykle trwają mniej niż pół godziny. Podczas ruchu wydają klikające dźwięki, które ustają, gdy się zatrzymują. Najbardziej aktywne są w nocy, kiedy odbywają długie wędrówki. W ciągu dnia pozostają blisko gniazda lub w kryjówkach. Szczyt aktywności przypada na świt.
Ze względu na małe rozmiary i duży stosunek powierzchni ciała do objętości, ryjówka etruska łatwo się wychładza. Bez bardzo szybkiego metabolizmu szybko by zamarzła.
Mięśnie szkieletowe kurczą się podczas oddychania z częstotliwością około 13 skurczów na sekundę. Zimą i przy niedoborach jedzenia ryjówki obniżają temperaturę ciała do około 12°C i zapadają w stan chwilowej hibernacji. Gdy się z niej wybudzają, drżą z częstotliwością 58 skurczów mięśni na sekundę. Temperatura ciała rośnie wtedy z szybkością do 0,83°C na minutę – to jeden z najwyższych wyników u ssaków. Tętno rośnie od 100 do nawet 800–1200 uderzeń/min, a oddechy zwiększają się z 50 do 600–800 na minutę.
Rozmnażanie
Ryjówki etruskie rozmnażają się głównie od marca do października, choć mogą być w ciąży o każdej porze roku. Parę tworzą zwykle wiosną i mogą tolerować się nawzajem oraz potomstwo przez jakiś czas. Ciąża trwa 27–28 dni. W miocie rodzi się od 2 do 6 młodych. Młode rodzą się nagie i ślepe, ważą zaledwie 0,2 g.
Oczy otwierają w wieku 14–16 dni i szybko dojrzewają. Matka przenosi je, gdy mają 9–10 dni. Młode są odsadzane od matki w wieku 20 dni. W wieku 3–4 tygodni są już samodzielne i szybko stają się zdolne do rozmnażania.
Występowanie ryjówek etruskich
Ryjówka etruska zamieszkuje pas między 10° a 40° szerokości geograficznej północnej w Eurazji. W południowej Europie występuje w Albanii, Bośni i Hercegowinie, Bułgarii, Chorwacji, na Cyprze, we Francji, Macedonii Północnej, na Malcie, w Czarnogórze, Grecji, we Włoszech, Portugalii, Słowenii, Hiszpanii i Turcji. Niepotwierdzone dane mówią o występowaniu w Andorze, Gibraltarze i Monako. Została też wprowadzona przez człowieka na niektóre europejskie wyspy, jak Wyspy Kanaryjskie.
Występuje również w Afryce Północnej i wokół Półwyspu Arabskiego. W Azji była obserwowana m.in. w Afganistanie, Azerbejdżanie i Chinach.
Ogólnie gatunek jest szeroko rozpowszechniony i nie jest zagrożony, ale jego zagęszczenie jest zwykle niższe niż innych ryjówek w danym rejonie. W niektórych krajach, jak Azerbejdżan, Gruzja, Jordania i Kazachstan, jest rzadki i objęty ochroną.
Siedlisko
Ryjówka etruska preferuje ciepłe i wilgotne środowiska, pokryte krzewami, które służą za schronienie przed drapieżnikami. Zasiedla zwykle granice pomiędzy otwartymi terenami (łąkami, zaroślami) a lasami liściastymi. Spotykana jest na wysokości od poziomu morza do około 3000 m n.p.m., ale zazwyczaj przebywa w niższych partiach gór. Często występuje w zaroślach wzdłuż brzegów jezior i rzek, a także w terenach przekształconych przez człowieka – opuszczonych ogrodach, sadach, winnicach, gajach oliwnych czy na obrzeżach pól. Unika jednak intensywnie uprawianych pól, gęstych lasów i wydm. Nie potrafi dobrze kopać nor, więc gniazduje w naturalnych schronieniach, szczelinach lub opuszczonych norach innych zwierząt. Często przebywa wśród skał, kamieni, murów i ruin, poruszając się błyskawicznie między nimi.
Polowanie
Z powodu bardzo szybkiego metabolizmu ryjówka musi codziennie zjadać 1,5–2 razy tyle, ile sama waży. Żywi się głównie bezkręgowcami: owadami, larwami, dżdżownicami. Zjada też młode płazów, jaszczurek i gryzoni. Może polować na ofiary podobnej wielkości do siebie. Podczas polowania kieruje się głównie dotykiem, nie wzrokiem. Nocą często dosłownie wpada na zdobycz.
Zagrożenia
Największym zagrożeniem dla ryjówek etruskich są działania człowieka, zwłaszcza niszczenie ich siedlisk w wyniku uprawy roli. Są też wrażliwe na zmiany pogody, takie jak zimne zimy i susze. Ich głównymi drapieżnikami są ptaki drapieżne.
Przy okazji polecamy zapoznać się z artykułami:
- Owczarek kaukaski
- Nur czarnoszyi
- Co jedzą myszy polne i domowe?
- Dokąd odlatuje bocian oraz inne ciekawostki o bocianach
- Storytelling – opowiadanie historii i płynące z nich korzyści
- Czy toksyczny związek da się uratować?
- Jak uwolnić się od poczucia winy?
Źródło
1. https://en.wikipedia.org/wiki/Etruscan_shrew (dostęp: 18.04.2025).
© Źródło zdjęcia głównego: Canva.
