Toksyczne związki to temat trudny, bolesny i niestety wciąż powszechny. Kiedy relacja zamiast dawać radość, wsparcie, spełnienie i bezpieczeństwo, zaczyna rujnować poczucie własnej wartości, spokój wewnętrzny i codzienne życie, pojawia się pytanie: Czy taki związek da się jeszcze uratować, czy może lepiej go zakończyć?
Co właściwie oznacza „toksyczny związek”?
Mówiąc o toksyczności w relacji, nie chodzi jedynie o okazjonalne kłótnie czy różnice zdań – te są naturalne. Problem zaczyna się wtedy, gdy jedna lub obie strony stosują manipulację, kontrolę, gaslighting, przemoc emocjonalną, a czasem nawet fizyczną. Gdy czujesz się nieustannie winny, niedoceniany, zastraszany lub wyczerpany psychicznie – to sygnał, że coś jest nie tak.
Dlaczego wchodzimy w toksyczne związki?
„Skłonność do wchodzenia w toksyczne relacje mają najczęściej osoby, które w domu rodzinnym nie doznały należytej ilości ciepła, zainteresowania i emocjonalnego bezpieczeństwa. Niezaspokojone u podstaw potrzeby emocjonalne i wynikające z tego zaburzone poczucie własnej wartości powodują podświadome poszukiwanie niedostępnych emocjonalnie, wewnętrznie skomplikowanych obiektów uczuć – często osób z zaburzeniami, uzależnionych od alkoholu lub narkotyków, mających problemy z agresją, wyrażaniem emocji”1.
Warto jednak podkreślić, że nie każde trudne dzieciństwo prowadzi do powielania toksycznych schematów. Wiele osób, mimo bolesnych doświadczeń, potrafi je przepracować i budować zdrowe, wspierające relacje. Historia życia nie musi determinować przyszłości – to, co znane, może zostać świadomie zastąpione tym, co dobre i zdrowe. Wymaga to jednak zainwestowania odpowiedniej ilości czasu i wysiłku, a niekiedy profesjonalnej pomocy.
Czy toksyczny związek można uratować?
Tak, ale… To zależy od wielu czynników. Kluczowe pytania, jakie należy sobie zadać w takiej sytuacji, brzmią:
- Czy obie strony są świadome, że relacja jest toksyczna?
- Czy obie strony CHCĄ coś zmienić?
- Czy są gotowe pracować nad sobą – także indywidualnie, np. z pomocą terapii?
- Czy toksyczne zachowania wynikają z braku dojrzałości, traum, złych wzorców, a nie świadomego i celowego działania, mającego na celu wyrządzenie krzywdy?
Jeśli odpowiedź na te pytania brzmi „tak” – jest szansa. Nie każda toksyczna relacja musi kończyć się rozstaniem. Czasem wystarczy brutalna szczerość, profesjonalna pomoc i ogrom pracy po obu stronach, by zbudować coś nowego na zgliszczach. Wówczas taki związek jest częstokroć dużo trwalszy i dojrzalszy niż wcześniej.
W dzisiejszych czasach ludzie zbyt szybko się poddają i gdy pojawiają się przejściowe trudności, wolą rozejrzeć się za inną opcją, zamiast spróbować zawalczyć o związek (zwłaszcza gdy są w nim dzieci). Tylko skąd wiadomo, czy warto?
Kiedy warto walczyć?
- Kiedy toksyczność nie była przemocą fizyczną. Relacje z przemocą wymagają przede wszystkim ochrony ofiary i zerwania kontaktu – nie ratowania.
- Gdy partner (lub ty) uznaje swoje błędy i szuka pomocy. Tylko prawdziwa chęć zmiany daje podstawy do odbudowy.
- Jeśli wciąż istnieje więź emocjonalna i zaufanie (choćby minimalne). Bez tego ciężko będzie ruszyć z miejsca.
- Gdy pojawia się przestrzeń na szczerość, przeprosiny i naprawę.
Jakie kroki należy podjąć, by naprawić toksyczny związek?
Jeżeli obie strony są gotowe na zmianę, kluczowe będzie wdrożenie kilku istotnych kroków2:
- Uświadomienie problemu
Rozpoznanie toksycznych wzorców to pierwszy krok do poprawy sytuacji. Należy wspólnie przyznać, że związek stał się destrukcyjny i wymaga pracy.
- Określenie granic
W toksycznych relacjach często dochodzi do przekraczania granic emocjonalnych lub fizycznych. Ważne jest zdefiniowanie, jakie zachowania są nieakceptowalne oraz konsekwentne ich egzekwowanie.
- Poprawa komunikacji
W wielu toksycznych związkach komunikacja jest zaburzona – pojawia się agresja, wycofanie lub manipulacja. Nauka konstruktywnej rozmowy, w której obie strony mogą otwarcie mówić o swoich uczuciach, jest kluczowa.
- Praca nad zaufaniem
W toksycznych relacjach zaufanie jest często poważnie naruszone. Budowanie go na nowo wymaga cierpliwości, konsekwencji i zaangażowania.
- Terapia indywidualna i/lub partnerska
Konsultacja z psychologiem może znacząco wspierać proces naprawy relacji. Specjalista pomoże zidentyfikować głębokie przyczyny toksycznych zachowań oraz zaproponuje skuteczne strategie poprawy sytuacji.
- Praca nad sobą
Często osoby tkwiące w toksycznym związku same doświadczają problemów emocjonalnych, takich jak niska samoocena czy lęk. Praca nad własnym rozwojem pozwala lepiej radzić sobie w relacji i skuteczniej stawiać granice.
Kiedy lepiej odpuścić?
- Gdy jedna ze stron nie widzi problemu.
- Gdy pojawia się przemoc fizyczna lub poważna przemoc psychiczna.
- Kiedy partner manipuluje i obiecuje poprawę, ale nie podejmuje żadnych działań. Puste słowa to częsty schemat w toksycznych relacjach.
- Gdy związek niszczy twoje zdrowie psychiczne. Jeśli czujesz się coraz mniej sobą, znikasz w cieniu relacji – czas odejść.
Niezwykle trafne spostrzeżenia w tym względzie wyraził w jednej ze swoich książek Pierre Haineault, którego wypowiedź chciałbym teraz przytoczyć:
„Powiedzieć „nie” to w wielu przypadkach najlepszy sposób na uwolnienie się spod władzy różnych zatruwaczy życia. Bywa, że w skrajnych przypadkach trzeba zerwać, wyjechać, spalić mosty. To niewątpliwie jedno z możliwych rozwiązań. Ale zanim je zastosujesz, spróbuj różnych innych sposobów: dialogu, konfrontacji, kompromisu, układania się itd. Dopiero gdy wyczerpiesz te możliwości, możesz zacząć myśleć o zerwaniu, nawet jeśli byłoby to zerwanie małżeństwa z dwudziestoletnim stażem albo trwającej od dzieciństwa przyjaźni. Kiedy już nie da się żyć w jakiejś sytuacji, to się nie da. Kiedy relacja przynosi już tylko cierpienie, można i trzeba odejść”3.
Podsumowanie
Toksyczny związek można uratować, ale nie każdy warto. Potrzebna jest gotowość do zmiany, świadomość potrzeb i niedociągnięć własnych oraz partnera oraz ciężka praca, nierzadko z udziałem terapeuty. Jednak najważniejsze to pamiętać, że twoje zdrowie psychiczne, godność i bezpieczeństwo są ważniejsze niż jakikolwiek związek. Czasem największym aktem miłości do siebie jest zrezygnowanie z relacji i odejście.
Polecamy również poniższe artykuły:
- Która relacja w rodzinie jest numerem jeden?
- Pięć języków miłości w małżeństwie – klucz do szczęśliwego związku
- Miłość i szacunek, czyli czego w związku potrzeba jej, a czego jemu – cz. 1 i cz. 2
Przypisy
- A. Jurewicz, Toksyczny związek – przyczyny, cechy toksycznych partnerów. Jak zakończyć toksyczny związek?, Medonet.pl, 23.02.2021, https://www.medonet.pl/zdrowie,toksyczny-zwiazek—przyczyny–czynniki-ryzyka–terapia,artykul,1729158.html [dostęp: 22.04.2025].
- Poniższe kroki zostały zaczerpnięte z artykułu: Czy toksyczny związek da się naprawić?, Mentalexpert.pl, 11.03.2025, https://mentalexpert.pl/czy-toksyczny-zwiazek-da-sie-naprawic/ [dostęp: 22.04.2025].
- P. Haineault, Toksyczni ludzie, Warszawa 2006, s. 12-13.
© Źródło zdjęcia głównego: Canva.
