Dorsz atlantycki (Gadus morhua) to drapieżna ryba morska z rodziny dorszowatych, powszechnie spożywana przez ludzi. Występuje w północnych wodach Atlantyku, zarówno po wschodniej, jak i zachodniej stronie. Po stronie zachodniej można go spotkać od przylądka Hatteras w Karolinie Północnej aż po wody wokół Grenlandii i Morza Labradorskiego. Natomiast po wschodniej stronie jego zasięg rozciąga się od Zatoki Biskajskiej aż po Ocean Arktyczny, obejmując Morze Bałtyckie, Morze Północne, wody wokół Islandii oraz Morze Barentsa.
Dorsz atlantycki może dożywać nawet 25 lat, a jego długość zazwyczaj mieści się w granicach 100-140 cm, choć zdarzały się osobniki o długości przekraczającej 180 cm i wadze powyżej 50 kg. Dojrzałość płciową osiąga między drugim a ósmym rokiem życia, przy czym zależy to od populacji i zmienia się w czasie. Ubarwienie charakterystyczne dla tej ryby to brązowy lub zielonkawy grzbiet z ciemnymi plamami oraz srebrzysty brzuch. Posiada ona także wyraźnie widoczną linię boczną, służącą do wyczuwania drgań w wodzie.
Przez stulecia dorsz był jednym z filarów przemysłu rybnego Europy i Ameryki Północnej, dopóki w 1992 roku rząd Kanady nie wprowadził zakazu połowów, z powodu dramatycznego spadku liczebności populacji. Choć niektóre zasoby zaczęły się odradzać, nadal jest to gatunek uważany za zagrożony i figuruje na Czerwonej Liście IUCN jako wrażliwy.
Budowa
Ciało dorsza jest smukłe i owalne w przekroju poprzecznym. Duża, szeroka głowa z wydłużonym pyskiem i pojedynczym, dobrze rozwiniętym wąsem na podbródku to charakterystyczne cechy tej ryby. Płetwa ogonowa, która opiera się na symetrycznym szkielecie, jest pionowo zakończona lub lekko wklęsła. Dorsz atlantycki posiada trzy oddzielone od siebie płetwy grzbietowe oraz dwie odbytowe. Dystans między pyskiem a pierwszą płetwą grzbietową wynosi mniej niż jedną trzecią całkowitej długości ciała. Pierwsza płetwa odbytowa znajduje się na wysokości drugiej płetwy grzbietowej. Płetwy brzuszne są położone przed piersiowymi — we wszystkich brakuje twardych promieni. Wyraźna, łukowato zakrzywiona linia boczna biegnie nad płetwami piersiowymi i sięga aż do głowy. Ciało pokrywają drobne, głęboko osadzone łuski cykloidalne.
Dorsz charakteryzuje się dużym otworem gębowym, usytuowanym na końcu pyska, z dolną szczęką nieco krótszą od górnej. Oczy są średniej wielkości i zajmują mniej więcej połowę długości pyska. Pęcherz pławny jest dobrze rozwinięty i sporych rozmiarów. Ubarwienie zależy od podgatunku i środowiska, w którym żyje – grzbiet ma ciemny, odcienie wahają się od brązowego, przez zielonkawy, po szarooliwkowy. Boki są jaśniejsze, a brzuch biały. Na grzbiecie, głowie i bokach widoczne są liczne ciemne plamki. Płetwy, w tym grzbietowe, mają kolor szarooliwkowy, czasem z ciemniejszymi skośnymi pasami, a tęczówka jest srebrzysta lub złocista.
Zachowanie
Dorsz atlantycki jest gatunkiem łowieckim. Przemieszcza się w dużych, strukturalnie zróżnicowanych grupach. Większe osobniki pełnią rolę zwiadowców i wyznaczają kierunek przemieszczania się ławicy, zwłaszcza podczas migracji po okresie tarła, kiedy to ryby te wędrują w stronę wybrzeża w poszukiwaniu pożywienia. Podczas migracji struktura grupy ulega zmianie w zależności od dostępności pokarmu. Choć często uważa się, że ławice nie mają wyraźnych przywódców, a wszystkie ryby czerpią równe profity z zasobów, to badania wskazują, że przewodzące osobniki mogą zyskiwać pewne korzyści podczas żerowania.
Jedno z badań migrujących ławic wykazało znaczną zmienność w zwyczajach żywieniowych w zależności od wielkości i pozycji ryby w grupie. Więksi zwiadowcy spożywali ogromnie zróżnicowany i obfitszy pokarm, podczas gdy osobniki znajdujące się na końcu grupy miały bardziej monotonną dietę i mniejsze ilości pożywienia. Rozmieszczenie ryb w ławicy wydaje się uzależnione od ich wielkości.
Żywienie i dieta
Dieta dorsza atlantyckiego składa się głównie z ryb, takich jak śledzie, stynki czy babki piaskowe, a także mięczaków, osłonic, żebropławów, skorupiaków, szkarłupni i robaków morskich. Badania przeprowadzone na próbkach z żołądków dorszy wykazały, że mniejsze osobniki żywią się głównie skorupiakami, podczas gdy większe preferują ryby. W niektórych rejonach głównym składnikiem ich diety są dziesięcionogi, natomiast ryby stanowią jedynie uzupełnienie pokarmu.
W Morzu Północnym dorsz atlantycki w dużym stopniu opiera swoją dietę na gatunkach ryb, które są intensywnie poławiane. Należą do nich: makrela atlantycka, plamiak, witlinek, śledź atlantycki, flądra czy sola. Fakt, że żywi się on właśnie tymi rybami, sprawia, że kontrolowanie populacji jest łatwiejsze, ponieważ można wpływać na dostępność jego pożywienia.
Dorsz atlantycki czasami praktykuje kanibalizm, szczególnie w rejonie Morza Północnego. W południowej części tego akwenu 1–2% zawartości żołądków ryb większych niż 10 cm stanowiły młode osobniki, natomiast w północnej części Morza Północnego kanibalizm sięgał nawet 10%. W innych badaniach oszacowano, że aż 56% diety dorszy mogło składać się z młodszych przedstawicieli tego samego gatunku.
Nowo wyklute larwy dorsza są całkowicie zależne od woreczka żółtkowego, który dostarcza im pożywienie do momentu otwarcia pyska, co następuje po około 24 dniach. Pełny rozwój żołądka ma miejsce po około 240 dniach, a wcześniej głównym narządem trawiennym jest jelito, które wykorzystuje enzymy trzustkowe, takie jak trypsyna.
Źródło
1. https://en.wikipedia.org/wiki/Atlantic_cod [dostęp: 28.09.2024].
© Źródło zdjęcia głównego: Wikimedia Commons. Autor: Hans Hillewaert. Licencja: CC BY-SA 4.0.
