Jelito cienkie: odkrywanie tajemnic anatomii i fizjologii

Jelito cienkie jest najdłuższą częścią przewodu pokarmowego oraz jego kluczowym elementem. Odgrywa istotną rolę w procesie trawienia. W dzisiejszym artykule przyjrzymy się bliżej jego anatomii oraz głównym funkcjom fizjologicznym. Zrozumienie roli i działania jelita cienkiego jest podstawą dla utrzymania zdrowia oraz zapobiegania wielu chorobom układu pokarmowego.

Dwunastnica – anatomia

Dwunastnica jest początkowym odcinkiem jelita cienkiego. Ma kształt litery C lub podkowy. Dzieli się na cztery części: 

• górną,
• zstępującą,
• poziomą/dolną,
• wstępującą.

Dwunastnica ma długość około 25-30 cm. Mieści się za odźwiernikiem żołądka i przechodzi w jelito krezkowe.

Jelito krezkowe – anatomia

Jelito krezkowe dzieli się na jelito czcze i jelito kręte. To drugie uchodzi do jelita grubego. Nie ma wyraźnej granicy między jelitem czczym a krętym. Przyjęto umownie, że początkowe 2/5 długości jelita krezkowego stanowi jelito czcze, a 3/5 to jelito kręte. Oba odcinki jelita razem mają długość około pięciu metrów. Ustalenie dokładnej długości jelita krezkowego jest trudne ze względu na skurcze ścian jelita. U zmarłego wskutek zniesienia napięcia stałego mięśniówki jelito wydłuża się do 6,5 m, a nawet więcej.

Śluzówka jelita cienkiego jest mocno pofałdowana, co zwiększa jej powierzchnię wewnętrzną, która osiąga nawet do 1 m². Oprócz fałdów powierzchnię wewnętrzną jelita zwiększają kosmki jelitowe, które są wypustkami błony śluzowej. Mają one od 0,3 do 1 mm wysokości, a ich liczba wynosi około 10 milionów. Dzięki kosmkom powierzchnia chłonna jelita cienkiego zwiększa się o około 600%¹.

Gruczoły jelitowe i sok jelitowy

W jelicie cienkim znajdują się gruczoły jelitowe o cewkowanej budowie. Znajdują się one pod powierzchnią między kosmkami jelitowymi. Wydzielają dziennie około 1500 ml soku jelitowego, w którego skład wchodzą:

• woda,
• śluz,
• sole mineralne.

W kosmkach jelitowych gromadzone są enzymy trawienne, które w połączeniu z sokiem jelitowym dokańczają proces chemicznego trawienia białka, tłuszczu i węglowodanów. Współczynnik pH soku jelitowego wynosi ok. 7,8-8,0.

Funkcje jelita cienkiego

Stymulacja przywspółczulna wzmaga fale perystaltyczne, które przesuwają zawartość jelita ku przodowi. Dzięki tej stymulacji kontrolowane jest także wydzielanie soku jelitowego. W jelicie cienkim kończy się proces chemicznego trawienia węglowodanów, białka oraz tłuszczu.

Kolejną funkcją jelita cienkiego jest funkcja ochronna. Ochronę przed drobnoustrojami, które przetrwały działanie kwasu solnego w żołądku, zapewniają samotne i skupione grudki chłonne.

Jelito cienkie wydziela hormon zwany cholecystokininą, który odpowiada za:

• pobudzenie wydzielania enzymów trzustkowych,
• skurcz pęcherzyka żółciowego,
• skurcz odźwiernika,
• pobudzenie wydzielania glukagonu,
• potęgowanie wydzielania wodorowęglanów przez trzustkę i przyspieszenie metabolizmu w komórkach trzustki,
• potęgowanie wydzielania sekretyny, której zadaniem jest pobudzenie wydzielania soku trzustkowego przez trzustkę,
• zwiększenie wydzielania żółci i soku jelitowego,
• hamowanie perystaltyki jelit².

W jelicie cienkim dochodzi do wchłaniania substancji odżywczych. Są one transportowane w następujący sposób: tłuszcze są transportowane drogami limfatycznymi do przewodu piersiowego, natomiast pozostałe substancje przez układ krwionośny do wątroby³.

Zakończenie

Jelito cienkie jest jednym z najważniejszych organów naszego układu pokarmowego. Jego anatomiczna złożoność i różnorodność funkcji sprawia, że jest niezwykle istotne dla naszego zdrowia i dobrego samopoczucia. Dzięki jego zdolności do wchłaniania składników odżywczych i regulowania trawienia jelito cienkie pełni kluczową rolę w utrzymaniu homeostazy organizmu. Dlatego zrozumienie jego budowy i funkcji jest podstawą dla pielęgnowania zdrowia.

Przypisy

1. J. Sokołowska-Pituchowa, Anatomia człowieka, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2008, s. 295-296.
2. A. Waugh, A. Grant, Ross & Wilson. Anatomia i fizjologia człowieka w warunkach zdrowia i choroby, Elsevier Urban&Partner sp. z o.o., Wrocław 2012, s. 311.
3. T. Liem, T. K. Dobler, M. Puylaert, Przewodnik po osteopatii wisceralnej. Tom 1, MedPharm, Wrocław 2019, s. 164.

Grafika na górze dla ilustracji. © Źródło: Adobe Stock. Autor: Grispb.