Ból podczas treningu, który nasila się z czasem? Obrzęk i tkliwość, które uniemożliwiają swobodne poruszanie się? To mogą być objawy przeciążeniowego złamania kości, cichego wroga, który czyha na sportowców i osoby aktywne.
Chociaż nie są tak dramatyczne jak złamania urazowe i otwarte, to przeciążeniowe złamania kości mogą obniżyć komfort życia i uniemożliwić podejmowanie ulubionych aktywności.
Przeciążeniowe złamanie kości jest nazywane również zmęczeniowym lub stresowym złamaniem kości. To mikropęknięcia, które powstają w wyniku długotrwałego i powtarzającego się obciążenia kości.
Najczęściej spotykane są u sportowców i ludzi aktywnych, jednak mogą dotknąć również osoby wykonujące powtarzalne czynności w pracy lub życiu codziennym.
Złamanie przeciążeniowe
Złamanie przeciążeniowe może dotknąć wielu miejsc układu kostno-stawowego, jednak najczęściej lokalizuje się je w kościach śródstopia, kościach piętowych, kościach piszczelowych i strzałkowych.
Najbardziej narażeni na zmęczeniowe złamania kości są biegacze i triathloniści. Kontuzja ta najczęściej dotyczy ambitnych amatorów sportu. Rzadziej zdarza się wśród zawodowych sportowców. Przeciążeniowe złamanie jest wyraźnym i bezpośrednim sygnałem, że dotychczasowy trening jest niewłaściwie dobrany, a jego kontynuacja może doprowadzić do sytuacji, w której rezygnacja z ulubionej aktywności fizycznej okaże się wręcz konieczna.
Przyczyny zmęczeniowego złamania kości
W przeciwieństwie do zwykłych złamań kości złamanie zmęczeniowe nie powstaje w wyniku nagłego urazu. Jest to kontuzja rozwijająca się nawet przez kilka tygodni. Jej podstawą jest długotrwały i forsowny wysiłek, który prowadzi do powtarzających się mikrourazów kości oraz przeciążeń w obrębie mięśni i więzadeł.
Do najczęstszych błędów treningowych prowadzących do zmęczeniowych złamań kości zaliczamy: zbyt duże obciążenia treningowe, nieprawidłowe wykonywanie ćwiczeń, brak rozgrzewki przed treningiem, nieprawidłowo dobrane obuwie (lub wkładki ortopedyczne), uprawianie kilku sportów silnie obciążających układ kostno-stawowy (np. tenis i bieganie), niedostateczną regenerację pomiędzy treningami, nieprawidłową technikę wykonywania ruchu, nadwagę i nieprawidłową dietę.
Objawy złamania przeciążeniowego
Początkowo ból jest niewielki i pojawia się jedynie po wysiłku fizycznym. Nie jest dokuczliwy, dlatego sportowcy nie zwracają na niego uwagi i realizują plan treningowy. Po kilku tygodniach ból narasta i pojawia się przed oraz w trakcie treningu. Z biegiem czasu staje się coraz bardziej dokuczliwy i towarzyszy nawet przy wykonywaniu codziennych czynności, ma ostry i głęboki charakter. W miejscu złamania zazwyczaj występuje zgrubienie, obrzęk i zaczerwienienie1.
Diagnoza złamania przeciążeniowego kości
Do zdiagnozowania przeciążeniowego złamania kości niezbędna jest wizyta lekarska. Lekarz ortopeda po przeprowadzeniu wywiadu zleca wykonanie zdjęcia rentgenowskiego, które zazwyczaj jest wystarczające do ustalenia rozpoznania. Niekiedy lekarz zleca wykonanie dodatkowych badań, takich jak rezonans magnetyczny, scyntygrafia lub USG (które nie jest typowym badaniem kości, jednak sprawny radiolog powinien być w stanie rozpoznać złamanie nawet za pomocą USG).
Leczenie złamania przeciążeniowego kości
Najczęściej zalecane leczenie zmęczeniowego złamania kości ma charakter odciążeniowy chorej kończyny. Rzadko stosuje się unieruchomienie przy pomocy opatrunku gipsowego2.
Leczenie powinno być dostosowane do lokalizacji złamania i uzależnione od przyczyny jego powstania, ponieważ jak wcześniej napisaliśmy, nie każde złamanie przeciążeniowe powstaje wskutek przetrenowania. Dlatego oprócz odciążenia obszaru kontuzjowanego koniecznym może okazać się zaprzestanie lub zmniejszenie intensywności treningów, zastosowanie wkładek ortopedycznych i/lub kul łokciowych oraz wyrównanie zaburzeń hormonalnych. Niektóre przypadki mogą wymagać interwencji chirurgicznej, np. złamanie zmęczeniowe części bliższej V kości śródstopia lub w sytuacji, gdy leczenie nieoperacyjne zawiedzie.
Nieodłącznym elementem powrotu do sprawności po złamaniu przeciążeniowym kości jest rehabilitacja. Poprawnie prowadzona terapia nie tylko przyspieszy proces zdrowienia, ale także zmniejszy ryzyko ponownego złamania. Zwykle powrót do pełnej sprawności zajmuje 3 miesiące. Wówczas wykonuje się kontrolne badanie RTG lub MRI.
Zakończenie
Pamiętajmy, że złamanie przeciążeniowe to sygnał alarmowy, że dotychczasowy trening jest niewłaściwie dobrany lub styl życia powinien ulec poprawie. Po powrocie do zdrowia warto skonsultować się z fizjoterapeutą lub trenerem personalnym, aby opracować bezpieczny i efektywny plan treningowy, który pozwoli uniknąć podobnych kontuzji w przyszłości.
Dbajmy o swoje zdrowie i ćwiczmy mądrze!
Przypisy
- R. Czepułkowski, Złamanie zmęczeniowe, RehaSport, 28.03.2020, https://www.rehasport.pl/stopa-i-staw-skokowy/zlamanie-zmeczeniowe,5202,n,4329 [dostęp: 04.06.2024].
- J. Sułko, Złamania przeciążeniowe, Medycyna Praktyczna, 20.06.2017, https://www.mp.pl/pacjent/ortopedia/choroby-urazy/165508,zlamania-przeciazeniowe [dostęp: 04.06.2024].
© Źródło zdjęcia głównego: Canva.
