Wiara a rezyliencja psychiczna

Współczesne życie obfituje w nieprzewidywalność i wyzwania, które mogą testować naszą wytrzymałość psychiczną. Jednakże w tym wirze zmian i niepewności wiara okazuje się być potężnym źródłem siły. Czy to wiara w swoje możliwości, przekonania religijne czy też zaufanie do innych – może stać się ona fundamentem rezyliencji psychicznej.

Ale jak właściwie wiara wpływa na naszą zdolność do przetrwania trudnych sytuacji i zachowania równowagi? Przyjrzyjmy się temu bliżej.

Czym jest rezyliencja psychiczna

Rezyliencja psychiczna, znana również jako odporność psychiczna, to zdolność jednostki do radzenia sobie z trudnościami, stresem i niepewnością w sposób zdrowy i konstruktywny.

Psycholog Edith Grotberg postrzega odporność jako „uniwersalną zdolność, która umożliwia osobie, grupie lub społeczności zapobieganie, minimalizowanie lub pokonywanie szkodliwych efektów doświadczanego nieszczęścia”¹.

W naukach medycznych i przyrodniczych odporność to zdolność organizmu do radzenia sobie ze szkodliwymi wpływami zewnętrznymi. Natomiast w naukach społecznych, takich jak psychologia i pedagogika, odporność psychiczna odnosi się do zdolności jednostki do zachowania zdrowego rozwoju i funkcjonowania społecznego, nawet w trudnych warunkach życiowych². Odporność psychiczna staje się widoczna, gdy osoba doświadcza podwyższonego poziomu ryzyka, który stanowi zagrożenie dla jej prawidłowego rozwoju psychofizycznego. W takich warunkach można zauważyć dobre funkcjonowanie jednostki, pomimo trudności i wyzwań³.

Jak zapewne wiemy, zdolność do utrzymania stabilności emocjonalnej i psychicznej ma kluczowe znaczenie dla dobrostanu i sukcesu w każdym obszarze. Dziś powiem o wyjątkowym czynniku, który wpływa na rozwijanie rezyliencji psychicznej. Jest nim… wiara.

Wiara jako źródło siły

Wiara, w różnym jej rozumieniu, odgrywa istotną rolę w życiu wielu ludzi. Dla niektórych wiara oznacza religijne przekonania i praktyki, które dostarczają poczucia celu i sensu życia. Dla innych może to być wiara w siebie, swoje umiejętności, wartości lub cele. Niezależnie od definicji wiara może być źródłem siły i stabilności emocjonalnej, które są niezbędne dla budowania rezyliencji psychicznej.

Jak wiara wpływa na odporność psychiczną?

1. Poczucie celu i sensu: wiara często dostarcza poczucia celu i sensu życia. Kiedy człowiek ma jasne cele i wartości, jest bardziej skłonny do radzenia sobie z trudnościami, ponieważ wierzy, że jego działania mają znaczenie. Szczególnie ma to wartość w kontekście wiary w Boga, kiedy to ludzie pokładają nadzieję, że Siła Wyższa daje wsparcie i siłę w pokonywaniu trudności. Niejako „oddawanie” Bogu trosk pomaga wiernym przetrwać kryzysy, a także wzmocnić się mentalnie.

2. Wsparcie społeczne: wiara, szczególnie religijna, często wiąże się z przynależnością do wspólnoty. Ta wspólnota może dostarczyć wsparcia emocjonalnego i duchowego w trudnych momentach, co wzmacnia rezyliencję psychiczną. Osoby należące do wspólnoty o podobnych wartościach nawiązują bliższe relacje z innymi członkami tej grupy, ponieważ ich relacje opierają się na solidnym fundamencie wspólnych przekonań. Dzięki temu, gdy ktoś z grupy doświadcza trudnych chwil, pozostali członkowie wspólnoty starają się wspierać go jak wiernego towarzysza i przyjaciela.
   Tworzenie silnych relacji jest niezwykle istotne, ponieważ daje poczucie akceptacji i przynależności, które są jednymi z podstawowych potrzeb człowieka według piramidy Maslowa⁴.

3. Nadzieja i optymizm: wiara często wiąże się z nadzieją na lepszą przyszłość lub rozwiązanie problemów. To poczucie nadziei może dodać siły do działania i podejmowania wyzwań. Człowiek nie rodzi się z określonym nastawieniem do życia – może być zarówno optymistą, jak i pesymistą, a temperament może odgrywać pewną rolę. Jednak każdy z nas ma możliwość zmiany sposobu myślenia z negatywnego na pozytywny. Oczywiście wymaga to pracy nad sobą, a czasem także wsparcia specjalisty, który pomoże ukierunkować myśli na właściwe tory.

Kierowanie się nadzieją i optymizmem, że sytuacja w życiu się poprawi, wzmacnia naszą siłę do walki i determinację, aby iść naprzód. Wielu ludzi, którzy przeżyli niezwykle trudne doświadczenia, takie jak pobyt w obozach koncentracyjnych, trzymało się jednej rzeczy, która pozwalała im przetrwać – nadziei. Nadziei na spotkanie swoich bliskich, poprawę losu, przeżycie i powrót do miłości dzieci i wnuków. Ta pełna wiary nadzieja nie pozwalała im się poddać.

4. Akceptacja i zaufanie: wiara może pomóc w zaakceptowaniu rzeczy, na które nie mamy wpływu, oraz zaufaniu, że wszystko ułoży się zgodnie z planem. Ta akceptacja może zmniejszyć poziom stresu i zwiększyć odporność. „Oddawanie” Bogu trosk oraz pogodzenie się z tym, że sytuacja na dany moment nie może ulec poprawie, jest przejawem niezwykłej dojrzałości, choć na pewno nie jest to łatwe. Tylko taka postawa może zapewnić spokój w trudnych chwilach, zwłaszcza gdy nie ma się na nie wpływu i wkracza bezsilność. Zaufanie Bogu, że pomoże rozwiązać problemy, oznacza odpuszczenie i skupienie się na tym, na co mamy realny wpływ. Tylko wtedy można coś zmienić. Wymaga to siły, ale jednocześnie ta siła przynosi wewnętrzny spokój.

Jak rozwijać wiarę w kontekście odporności psychicznej?

1. Praktyki duchowe: regularne praktyki duchowe, takie jak modlitwa czy kontemplacja, mogą pomóc w utrzymaniu spokoju i skupienia, co wzmacnia rezyliencję. Wejście w zadumę i skupienie pozwala na moment namysłu i refleksji. Pielęgnowanie tych zwyczajów oraz szukanie spokojnego czasu dla siebie, gdzie można oddać się swoim duchowym praktykom, jest niezwykle ważne dla dobrostanu. Tego rodzaju praktyki umożliwiają głębsze zrozumienie swojego „ja”, swoich emocji i myśli, a także pozwalają znaleźć wewnętrzny spokój i równowagę. Dzięki temu łatwiej jest odnaleźć drogę do rozwoju duchowego i psychicznego, a także lepiej można radzić sobie z wyzwaniami życia codziennego.

2. Określanie celów: wyznaczanie realistycznych i znaczących celów może wzmocnić wiarę w siebie i swoje możliwości. Jednak aby nie zniechęcić się długotrwałością niektórych z tych celów, warto podejść do nich stopniowo. Metoda kaizen⁵, czyli stawianie sobie małych, osiągalnych kroków, jest świetnym rozwiązaniem w tym zakresie. Realizując swoje cele w ten sposób, można stopniowo wzmacniać pewność siebie, co w efekcie doda siły psychicznej i motywacji do dalszego działania.

3. Szukanie wsparcia: Korzystanie ze wsparcia wspólnoty lub grupy wsparcia może być kluczowe w przezwyciężaniu trudności i budowaniu rezyliencji. Otrzymanie pomocy od przyjaciół i bliskich ma niewątpliwie ogromne znaczenie. Czasami jednak warto skorzystać z profesjonalnej pomocy, takiej jak psycholog czy terapeuta.
   Niektóre problemy są głęboko zakorzenione w psychice i wymagają dokładniejszego zrozumienia siebie, a profesjonalista potrafi skutecznie przeprowadzić klienta przez proces introspekcji. Nie ma powodu do wstydu, jeśli masz problemy — wszyscy się z nimi zmagamy. Kluczowe jest to, co z nimi zrobisz. Problem nie jest tak istotny, jak twoje nastawienie do niego. Skorzystanie z profesjonalnego wsparcia może pomóc ci zrozumieć siebie i umożliwić ruszenie naprzód w kierunku zdrowia psychicznego i osobistego rozwoju.

4. Ćwiczenie optymizmu: ćwiczenie myślenia pozytywnego i skupianie się na możliwościach, a nie na przeszkodach, może zwiększyć odporność psychiczną. Kiedy pojawia się problem, możemy obrać dwie drogi: albo dokładną analizę tego, co mogliśmy zrobić lepiej, albo poszukiwanie możliwie najlepszych rozwiązań w danej sytuacji. Osoby z pozytywnym nastawieniem do życia skupiają się na teraźniejszości i starają się rozwiązywać swoje problemy, zamiast rozpamiętywać, co poszło nie tak. To podejście pozwala skupić się na tym, co realnie możemy zrobić teraz, zamiast martwić się tym, czego już nie zmienimy.

Racjonalizowanie problemu może być pomocne, ponieważ pozwala oddzielić się od poczucia winy i nadać sens temu, co się stało. Im mniejsze poczucie winy, tym większy spokój wewnętrzny. Pamiętaj, aby zawsze szukać rozwiązań i nie skupiać się zbytnio na analizowaniu swoich pomyłek – zdecydowanie lepiej jest skupić się na szukaniu wyjścia z danej sytuacji. Taka postawa umożliwia rozwój i poprawę, a także wzmacnia odporność psychiczną.

Wiara i rezyliencja psychiczna są ze sobą ściśle powiązane i wzajemnie się wzmacniają. Rozwijanie jednego z tych elementów może pozytywnie wpływać na drugi, prowadząc do zdrowszego i bardziej zrównoważonego życia.

Ważne jest, abyśmy zachowali zdolność do przetrwania nawet w obliczu trudnych doświadczeń. Skupienie na teraźniejszości i wykorzystywanie okazji do rozwoju i nauki pozwala lepiej radzić sobie z wyzwaniami. Z kolei wsparcie wspólnoty i możliwość skorzystania z pomocy, gdy jest potrzebna, to ważne czynniki wzmacniające zdolności adaptacyjne.

Budowanie odporności psychicznej poprzez rozwijanie konstruktywnych strategii myślenia i działania pozwala na bardziej efektywne zarządzanie trudnościami. Z każdym krokiem naprzód zwiększamy zdolność do radzenia sobie z przeciwnościami losu, co sprzyja długoterminowemu zdrowiu psychicznemu.

Natalia Tatarczuch
Socjolog&Coach

Przypisy

1. E. Grotberg, (2000), Zwiększanie odporności psychicznej, wzmacnianie sił duchowych, Warszawa: Wydawnictwo Akademickie „Żak”, s. 14.
2. A. Borucka, K. Ostaszewski, (2008), Koncepcja resilience. Kluczowe pojęcia i wybrane zagadnienia, Medycyna Wieku Rozwojowego, 12(2), s. 587-597.
3. A. Borucka, K. Ostaszewski, (2012), Czynniki i procesy resilience wśród dzieci krzywdzonych, Dziecko Krzywdzone, 3(40), s. 7-26.
4. Hierarchia potrzeb Maslowa, 15.06.2023, https://centrum-probalans.pl/hierarchia-potrzeb-maslowa/ [dostęp: 12.08.2024].
5. Metoda Kaizen – na czym polega i jakie są jej zasady?, 4.02.2022, https://optimakers.pl/metoda-kaizen-na-czym-polega-i-jakie-sa-jej-zasady/ [dostęp: 12.08.2024].

© Źródło zdjęcia głównego: Canva.