Ornithoptera alexandrae to gatunek motyla z rodziny paziowatych (Papilionidae). Ten rzadko spotykany największy dzienny motyl na świecie jest endemitem Nowej Gwinei i stanowi jeden z najcenniejszych skarbów przyrody. Obszar jego występowania obejmuje głównie południowy wschód wyspy i ograniczony jest od zachodu Górami Owena Stanleya.
Ornithoptera alexandrae uważa się za jednego z najpiękniejszych motyli i jest on chętnie fotografowany przez miłośników przyrody. Rozpiętość jego skrzydeł wynosi od 17 do 28 cm, co jest imponującym osiągnięciem w świecie motyli.
W 1906 roku Albert Stewart Meek, angielski przyrodnik i odkrywca, schwytał ogromnego motyla podczas swojej wyprawy do lasów deszczowych Nowej Gwinei. Meek przedstawił swoje znalezisko znanemu zoologowi Walterowi Rothschildowi, który przygotował naukowy opis motyla i nazwał nowy gatunek Ornithoptera alexandrae na cześć królowej Aleksandry, żony ówczesnego brytyjskiego króla Edwarda VII. Samica gatunku o rozpiętości skrzydeł 27,3 cm to największy dotąd złapany motyl na świecie. Ten rekordowy okaz przechowywany jest w Muzeum Historii Naturalnej w Londynie.
Ornithoptera alexandrae jest zagrożony wyginięciem. Przypisuje się mu bardzo wysokie ryzyko wymarcia w stanie dzikim w niedalekiej przyszłości. Ma status EN (ang. endangered) w Czerwonej Księdze Gatunków Zagrożonych.
W 1966 roku rząd Papui-Nowej Gwinei zakazał handlu tym gatunkiem, a mimo to kłusownicy wciąż stanowią dla niego poważne zagrożenie. Na czarnym rynku cena za jeden okaz osiąga kilka tysięcy dolarów. Niestety nie tylko kłusownicy zagrażają przetrwaniu tego gatunku. Niszczenie jego naturalnego środowiska i wycinanie lasów tropikalnych także wpływa na jego liczebność.
U Ornithoptera alexandrae widać wyraźny dymorfizm płciowy. Samice są większe od samców, a brunatne ubarwienie ich skrzydeł z czarnymi żyłkami czyni je trudnymi do odróżnienia od pokrewnych gatunków. Jedyną cechą diagnostyczną dla tej płci jest maleńka biała plamka na tylnym skrzydle. Samce są znacznie mniejsze i łatwiejsze do odróżnienia dzięki charakterystycznemu wzorowi i metalicznemu ubarwieniu wierzchniej strony skrzydeł, a także złocistożółtej barwie z czarnymi żyłkami i zielonymi cieniami na spodniej stronie tylnych skrzydeł. U obu płci odwłok jest jasny, u samca nieco bardziej jaskrawy, świadcząc o właściwościach trujących.
Gąsienice Ornithoptera alexandrae są równie interesujące jak dorosłe osobniki. Są one praktycznie całe czarne, ale mają białe siodło w środkowym odcinku ciała oraz jaskrawoczerwone, mięsiste, spiczaste wyrostki, które znajdują się na całym ciele. Jak wszystkie larwy paziowatych, na pierwszym segmencie ciała posiadają osmaterium – organ w kształcie rożków, który w razie niebezpieczeństwa produkuje lotną, terpenową substancję o zapachu ananasa.
Larwy tego gatunku żerują na roślinach z rodzaju kokornak, głównie na Aristolochia schlechteri. Motyl składa zawsze tylko jedno jajo na spodniej stronie liścia. Po około 11–13 dniach wykluwa się gąsienica, która pożera niemal cały liść, rosnąc przy tym bardzo szybko. Rośliny, którymi się żywi, mają trujące właściwości dla potencjalnych drapieżników, ale nie dla samej gąsienicy, co podnosi jej bezpieczeństwo. Po przemianie w poczwarki, po około 40–45 dniach, wylęgają się dorosłe motyle, które żywią się nektarem tych samych roślin, na których żerują gąsienice. Niestety gatunek ten nie wykazuje dużych zdolności rozrodczych. W ciągu swojego życia samica Ornithoptera alexandrae składa zaledwie do 30 jaj.
Źródła
1. https://pl.wikipedia.org/wiki/Ornithoptera_alexandrae
2. https://www.nhm.ac.uk/discover/butterflies-with-bullet-holes.html
3. http://apollo.natura2000.pl/apollo.php?dzial=2&kat=16&art=23
© Źródło zdjęcia głównego: Wikimedia Commons. Autor: Peter_Wing. Licencja: CC BY 4.0.
