Trzewikodziób

Zobacz również

Trzewikodziób

Trzewikodziób (Balaeniceps rex) to jeden z najbardziej niezwykłych ptaków występujących naturalnie wyłącznie na terytorium Afryki. Początkowo trzewikodziób zaliczany był do rzędu bocianowych (Ciconiiformes), jednak najnowsze badania wykazały, że bliżej mu do pelikanowych (Pelecaniformes). Ten gatunek i rodzaj po raz pierwszy naukowo opisał w 1850 roku angielski przyrodnik i artysta John Gould. Choć z wyglądu może wydawać się groźny, ptak ten jest całkowicie nieszkodliwy dla ludzi. Badacze obserwujący trzewikodzioby w ich naturalnym środowisku mogą podejść do nich na odległość mniejszą niż 2 metry.

Trzewikodziób zamieszkuje tylko środkowo-wschodnią część Afryki. Występuje od Sudanu Południowego i południowo-zachodniej Etiopii przez Ugandę po południowo-wschodnią Demokratyczną Republikę Konga i północną Zambię. Trzewikodziób nie jest ptakiem wędrownym. Przemieszcza się tylko okresowo w poszukiwaniu pożywienia lub ze względu na zakłócenia jego naturalnych siedlisk przez ludzi. Nie lata jednak na odległości większe niż 500 metrów od poprzedniej lokalizacji.

Trzewikodzioby są zwykle spotykane w pobliżu słodkowodnych bagien, rzek i jezior, gdzie występują pałki wodne i trzciny. Lubią obszary o zróżnicowanej roślinności i często można je spotkać na polach ryżowych oraz w pobliżu zalanych plantacji roślin.

U trzewikodziobów występuje dymorfizm płciowy – samce są większe i mają dłuższe i masywniejsze dzioby. Długość ich ciała od ogona do dzioba wynosi od 100 do 140 cm, rozpiętość skrzydeł do 260 cm. Samce osiągają masę ciała do 7 kg, natomiast samice od 4,36 do 5,9 kg. 

© Źródło: Wikimedia Commons. Autor: Olaf Oliviero Riemer. Licencja: CC BY-SA 3.0.

Ptaki te kształtem swojego ciała przypominają bociany, mają masywny tułów, smukłą szyję oraz długie, cienkie nogi. Ich najbardziej charakterystyczną cechą jest jednak ogromny dziób, który wyglądem przypomina drewniany but. Dziób jest szeroki i haczykowato zakończony, co ułatwia łapanie śliskich ryb i grzebanie w mule. Ma on żółtawy kolor z ciemniejszymi plamami. Szyja trzewikodzioba wydaje się być długa i smukła, ale jest krótsza niż u innych ptaków brodzących, takich jak czaple czy żurawie. Oczy trzewikodzioba są stosunkowo duże i przesunięte do przodu, co pozwala mu na lepsze widzenie w trójwymiarze. Mają barwę żółtawą lub jasnoszarą.

Grzbiet i szyja trzewikodzioba pokryta jest niebieskoszarymi piórami z zielonkawym połyskiem, a spodnia strona ciała jest zazwyczaj jaśniejsza – często niemal biała. Głowa także przyjmuje szarawe odcienie, jednak ciemniejsze niż reszta ciała. Na tyle głowy umieszczony jest pęk sterczących piór.

© Źródło: Wikimedia Commons. Autor: Olaf Oliviero Riemer. Licencja: CC BY-SA 3.0.

Te ptaki żerują głównie w środowiskach wodnych i odżywiają się głównie rybami, w tym sumami, tilapiami i wężami wodnymi. Ich dieta uzupełniana jest także o żaby, warany, żółwie, młode krokodyle, mięczaki oraz padlinę. Trzewikodzioby preferują płytką, słabo natlenioną wodę, w której łatwiej jest im łapać ryby pływające blisko powierzchni, oraz wysoką roślinność, która zapewnia im kamuflaż.

Podczas polowania trzewikodzioby korzystają przede wszystkim ze wzroku i słuchu. Aby zwiększyć swoje pole widzenia, ptak ten trzyma głowę prawie pionowo – równolegle do piersi. Potrafi stać i czekać na swoją ofiarę, a następnie łapać ją przez gwałtowne opuszczenie szyi w kierunku powierzchni wody. Po złapaniu zdobyczy ptak miażdży ją swoim dziobem i szybko połyka. Ryby, które padają łupem trzewikodziobów, mają najczęściej od 15 do 50 cm i ważą do 500 g.

Trzewikodzioby prowadzą samotny tryb życia, łącząc się w luźne grupy tylko w momencie, gdy brakuje jedzenia i zmuszone są żerować obok siebie. Są aktywne głównie w nocy. Rzadko można je zobaczyć w locie, a jeśli już latają, to wykorzystują do tego prądy powietrzne. Są również bardzo ciche i tylko czasem można usłyszeć ich charakterystyczne klekotanie, typowe dla bocianów.

W okresie lęgowym tworzą monogamiczne pary, które razem budują gniazdo, wysiadują jaja oraz dbają o młode. Gniazdo umieszczone jest na pływającej roślinności lub w trawie na suchym lądzie, w trudno dostępnym miejscu, co zapewnia ochronę przed drapieżnikami. Samica składa zwykle 1-2 białe jaja, a okres ich wysiadywania wynosi około 30 dni. Podczas upałów rodzice chłodzą jaja, polewając je zimną wodą przynoszoną w dziobie. Po wykluciu dorosłe osobniki dostarczają młodym pożywienie nawet 6 razy dziennie. Małe trzewikodzioby rozwijają się w porównaniu z innymi ptakami dość powoli. Pióra rozwijają się w pełni dopiero po 60 dniach życia, a latać zaczynają dopiero po około 104 dniach życia. Opuszczają gniazdo w wieku 13-14 tygodni, choć przez jakiś czas wracają jeszcze do niego na odpoczynek. 

Średnia długość życia tych niezwykłych ptaków wynosi 36 lat.

Trzewikodzioby są gatunkiem narażonym na wyginięcie. Według IUCN globalna populacja trzewikodziobów w 2002 roku szacowana była na 5000-8000 osobników, a trend populacji jest uznawany za spadkowy. Głównym zagrożeniem dla trzewikodziobów jest osuszanie gruntów, wypalanie traw, wypas bydła, rybołówstwo, a także osuszanie bagien pod uprawę ryżu i trzciny cukrowej, co prowadzi do niszczenia ich naturalnych siedlisk. Trzewikodzioby są także łapane i sprzedawane w celach konsumpcyjnych, a jaja i pisklęta są wybierane z przeznaczeniem do konsumpcji lub na sprzedaż do ogrodów zoologicznych i kolekcjonerom.

W celu ochrony tego gatunku został on wpisany do drugiego załącznika konwencji CITES, a także prowadzone są programy ochrony siedlisk, edukacji społecznej oraz działań na rzecz ograniczenia wykorzystywania i handlu trzewikodziobami.

Trzewikodziób z zamkniętym prawym okiem – z zamkniętymi oczami wygląda trochę upiornie © Źródło: Wikimedia Commons. Autor: Yasaiman. Licencja: CC BY 2.0.

Źródła

1. https://dinoanimals.pl/zwierzeta/trzewikodziob-balaeniceps-rex/
2. https://pl.wikipedia.org/wiki/Trzewikodziób

© Źródło zdjęcia głównego: Wikimedia Commons. Autor: Michael Gwyther-Jones. Licencja: CC BY 2.0.

Zobacz również

Poprzedni artykułDaktylowiec właściwy
Następny artykułAkrokantozaur

Popularne artykuły

Fenek pustynny

Fenek pustynny Fenek pustynny (Fennecus zerda), znany również jako lis pustynny (Vulpes zerda)...

Hiena

Hiena Hieny to ssaki drapieżne (Carniova), które zaliczają się do rodziny Hienowatych. Ta...

Czerwce

Czerwce Czerwce (Coccoidea) to nadrodzina pluskwiaków, małe owady (od 1-5 mm) o silnym...
Skip to content