Pręgowiec amerykański (Tamias striatus) to niewielki ssak z rodziny wiewiórkowatych. Należy do podrodziny afrowiórek. Występuje wyłącznie we wschodniej części Ameryki Północnej. Jest to jedyny przedstawiciel rodzaju Tamias. W polskim nazewnictwie określany jest po prostu jako pręgowiec.
Etymologia
Angielska nazwa „chipmunk” prawdopodobnie wywodzi się z języka Indian Ojibwe – od słowa ᐊᒋᑕᒨ ajidamoo (lub ajidamoonh w dialekcie Ottawa), które dosłownie oznacza „tego, który schodzi z drzewa głową w dół”. Gatunek został po raz pierwszy opisany w 1743 roku przez Marka Catesby’ego w dziele The Natural History of Carolina, Florida, and the Bahama Islands. W klasyfikacji Karola Linneusza otrzymał nazwę Sciurus striatus. Po łacinie znaczy to „wiewiórka pręgowana”. Dopiero w 1811 roku Johann Illiger zmienił nazwę na Tamias striatus – czyli „pręgowany zarządca” lub „pręgowany opiekun”.
Opis pręgowca amerykańskiego
Pręgowiec amerykański to niewielki ssak. Długość ciała razem z ogonem wynosi około 30 cm. Masa ciała waha się od 66 do 150 gramów. Grzbiet jest rudobrązowy, z pięcioma ciemnymi pasami oddzielonymi jaśniejszymi, biegnącymi wzdłuż ciała aż po ogon, który również ma ciemne zabarwienie. Spód ciała jest wyraźnie jaśniejszy. Charakterystyczny, żółtawobrązowy pasek ciągnie się od wibrysów do dolnej części ucha. Nad oczami widoczne są jasne prążki.
Pręgowiec amerykański ma dwa zęby mniej niż inne gatunki pręgowców. Przednie łapy zakończone są czterema palcami, a tylne – pięcioma. Wygląd ssaka nie zmienia się istotnie przez całe życie. Brakuje też widocznych różnic między samcami a samicami, poza okresem rozrodczym, kiedy można zaobserwować anatomiczne cechy płciowe. Linienie zachodzi raz lub dwa razy do roku – zwykle w maju lub czerwcu, czasem także w październiku. Sporadycznie obserwowano osobniki albinotyczne i melanistyczne.
Siedlisko
Pręgowiec amerykański zamieszkuje liściaste lasy oraz parki miejskie we wschodnich rejonach Stanów Zjednoczonych i południowej Kanadzie. Najchętniej wybiera tereny z naturalnymi kryjówkami – wśród skał, stert gałęzi, powalonych pni i gęstych zarośli. Zapewniają mu one ochronę przed drapieżnikami i odpowiednie warunki do budowy nor.
Dieta
Pręgowiec amerykański prowadzi dzienny tryb życia. Większość czasu poświęca na poszukiwanie pożywienia. Jego dieta jest zróżnicowana. Zjada cebulki, nasiona, owoce, orzechy, zielone części roślin, grzyby, a także owady, dżdżownice i jaja ptaków. Charakterystyczną cechą tego gryzonia są worki policzkowe, w których przenosi zapasy do swojej nory, często gromadząc je na zimę w podziemnych spiżarniach.
Cykl życiowy
Pręgowiec amerykański prowadzi samotniczy tryb życia. Zaciekle broni swojej nory. Wyjątkiem są okresy godowe, kiedy osobniki kontaktują się ze sobą w celach rozrodczych. To skrajne unikanie towarzystwa własnego gatunku uznawane jest – jak zauważył biolog i autor Lawrence Wishner – za jedną z najbardziej charakterystycznych cech zachowania tego zwierzęcia. Samica wychowuje młode samotnie. W ciągu roku wydaje na świat jedno lub dwa mioty po trzy do pięciu młodych. Sezony lęgowe trwają od lutego do kwietnia oraz od czerwca do sierpnia.
Zimą pręgowce zapadają w stan hibernacji. W naturze rzadko żyją dłużej niż trzy lata. W warunkach hodowlanych mogą dożyć nawet ośmiu. Wrogów mają wielu. Polują na nie m.in. jastrzębie, sowy, lisy, szopy, węże, łasice, kojoty, rysie, a także psy i koty domowe.
Pręgowiec bywa także żywicielem larw pasożytniczych much z rodzaju Cuterebra. Rozwijają się one pod jego skórą.
Pręgowiec amerykański – zachowanie
Choć pręgowiec amerykański potrafi sprawnie wspinać się na drzewa, swoje gniazda buduje pod ziemią. Tworzy rozbudowany system tuneli z kilkoma wejściami. Często maskuje je liśćmi, gałązkami i kamieniami. Naukowcy sugerują, że podczas kopania nory usuwa nadmiar ziemi, przenosząc ją w workach policzkowych na dalszą odległość. Obserwacje potwierdzające takie zachowania są jednak bardzo rzadkie. Przyrodnik John Burroughs, który sam kiedyś wysunął taką tezę, później ją odrzucił, pisząc: „Kiedyś uważałem, że pręgowiec wynosi ziemię w workach policzkowych, i tak napisałem w jednej ze swoich książek [Riverby, 1894], ale dziś jestem pewien, że tego nie robi – tak przenosi jedynie zapasy pożywienia”.
System podziemnych tuneli wyścielany jest różnymi materiałami – od liści po drobne gałązki. Dodatkowo utrudnia to jego wykrycie. Pręgowiec porozumiewa się za pomocą charakterystycznych dźwięków. Jego wokalny repertuar obejmuje pięć podstawowych odgłosów: „chip”, „chuck”, trele, piski lub gwizdy oraz postukiwania. Zanotowano, że w czasie intensywnej wokalizacji potrafi wydać nawet 130 treli na minutę.
Ekologia
Pręgowiec amerykański występuje powszechnie we wszystkich stanach wschodnich USA oraz w południowo-wschodniej części Kanady. Najchętniej zasiedla lasy liściaste oraz zarośla, a także tereny skaliste. Często spotykany jest w pobliżu ludzkich siedzib. Nie należy do szczególnie płochliwych zwierząt.
Mimo że potrafi sprawnie wspinać się na drzewa, większość życia spędza na ziemi. W środowisku leśnym wydeptuje własne ścieżki, z których regularnie korzysta. Jego podziemne nory są rozbudowane i rozgałęzione. Często umiejscowione są pod powalonymi pniami drzew. System tuneli, który nieustannie rozbudowuje, może osiągać długość nawet 10 metrów. Zazwyczaj posiada kilka dyskretnych wejść.
Większość roku pręgowiec prowadzi samotniczy tryb życia. Strzeże niewielkiego terytorium wokół swojej nory. Jego zasięg zmienia się w zależności od sezonu i dostępności pożywienia. Im więcej zapasów, tym mniejsza potrzeba wędrówek.
Pożywienie
Pręgowiec amerykański to oportunistyczny wszystkożerca o wyjątkowo szerokim jadłospisie. Podstawę jego diety stanowią nasiona, orzechy i jagody. Nie gardzi również pokarmem pochodzenia zwierzęcego. Zjada owady, pająki, ślimaki, a nawet pisklęta, ptasie jaja, małe węże czy myszy, jeśli nadarzy się okazja.
Większość pożywienia znajduje na ziemi, przemierzając las w poszukiwaniu opadłych nasion czy owoców. Gdy zachodzi potrzeba, potrafi wspiąć się na drzewo, by zerwać orzechy lub owoce prosto z gałęzi. Zwykle zjada tylko część zdobyczy. Resztę przenosi do jednej ze swoich licznych kryjówek jako zapas na zimę. Jego silnie rozwinięty węch pozwala mu nie tylko na odnajdywanie pożywienia, ale też na skuteczne lokalizowanie własnych spiżarni, nawet po upływie wielu tygodni.
Przy okazji polecamy zapoznać się z artykułami:
- Pójdźka ziemna – sowa ziemna – sówka ziemna
- Potrzos (zwyczajny)
- Czy ryba to zwierzę?
- Największy ssak na świecie – płetwal błękitny
- Ciekawi, jak wygląda gniazdo wiewiórki? Kulisty azyl pod koroną drzew
Źródło:
1. https://en.wikipedia.org/wiki/Eastern_chipmunk [dostęp: 30.08.2025]
© Źródło zdjęcia głównego: Wikimedia Commons. Autor: Rhododendrites. Licencja: CC BY-SA 4.0.
