Pomrowik plamisty, pomrowik siatkowany (Deroceras reticulatum) to niewielki lądowy ślimak płucodyszny z rodziny ślinikowatych (Agriolimacidae). Gatunek ten stanowi poważne zagrożenie dla rolnictwa. Jest jednym z najbardziej uciążliwych szkodników upraw w Europie.
Występowanie
Pomrowik plamisty pochodzi z Europy, Afryki Północnej i wysp atlantyckich. Gatunek występuje powszechnie na terenie Starego Kontynentu. W południowo-wschodniej części, zwłaszcza na Bałkanach, pojawia się głównie na terenach uprawnych. Prawdopodobnie nie występuje w Grecji ani w bułgarskich górach. Z kolei na nizinach Europy Środkowej i Północnej, w Wielkiej Brytanii i Irlandii, jest jednym z najczęściej spotykanych ślimaków. W północnej Skandynawii pojawia się sporadycznie i głównie w środowiskach związanych z działalnością człowieka.
Do krajów, w których stwierdzono obecność tego ślimaka, należą m.in.: Wielka Brytania, Irlandia, Austria, Hiszpania, Bułgaria, Czechy (gdzie uznawany jest za gatunek najmniejszej troski), Holandia, Polska, Słowacja, Szwecja, Łotwa oraz Ukraina.
Pomrowik siatkowany został również szeroko rozprzestrzeniony jako gatunek synantropijny poza swoim naturalnym zasięgiem. Obecnie można go znaleźć m.in. w Ameryce Północnej (w tym w Michigan i Kentucky), Kanadzie, Kolumbii, Peru, Argentynie (gdzie stanowi poważnego szkodnika upraw w prowincji Buenos Aires), na wyspie Świętej Heleny, w Tasmanii, Nowej Zelandii oraz w Azji Środkowej.
Opis pomrowika plamistego
Jak wszystkie gatunki z rodzaju Deroceras, również i pomrowik plamisty ma charakterystyczną krótką kilową listewkę w tylnej części ciała. Jest niezwykle zmienny pod względem ubarwienia – od kremowego po jasnobrązowy, rzadziej z ciemniejszymi plamkami, które mogą sprawiać wrażenie, że jest niemal czarny. Za płaszczem ciemne plamy układają się w siateczkowaty wzór. Skóra jest gruba, a wydzielany śluz – bezbarwny. Podrażniony ślimak wytwarza śluz mlecznobiały.
Długość ciała może sięgać od 40 do 60 mm. U okazów zakonserwowanych zwykle wynosi 25–30 mm. Rozmiary osobników zależą od środowiska, w którym żyją. Zewnętrzny wygląd nie pozwala na jednoznaczne odróżnienie go od wielu innych gatunków z tego samego rodzaju. Konieczna jest analiza cech anatomicznych.
Pomrowik siatkowany ma mięsistego penisa o jedwabistym połysku i nieregularnym kształcie. U dojrzałych osobników podzielony on jest na dwie części przez głębokie przewężenie boczne. Gruczoł penialny może mieć różny kształt – od kilku krótkich odgałęzień po jedno długie. Duży, stożkowaty stymulator jest wąski. Nasieniowód uchodzi do ściany penisa od strony zewnętrznej. Cechą charakterystyczną jest także dobrze rozwinięte jelito ślepe.
Ten niewielki ślimak potrafi w ciągu jednej nocy pokonać dystans nawet 12 metrów.
Ekologia
Siedlisko
Pomrowik plamisty występuje niemal wyłącznie na terenach użytkowanych przez człowieka. Preferuje otwarte siedliska. Można go spotkać na łąkach, przydrożach, w ruinach, ogrodach i parkach. Unika natomiast środowisk leśnych. Pod względem wyglądu zewnętrznego jest łudząco podobny do Deroceras rodnae i Deroceras praecox. Jego anatomia wewnętrzna przypomina natomiast budowę Deroceras turcicum. Te trzy gatunki zasiedlają jednak naturalne siedliska leśne i bardzo rzadko współwystępują z pomrowikiem siatkowanym.
Pomrowik plamisty ukrywa się pod kamieniami i wśród resztek roślinnych na powierzchni ziemi. Nie zagrzebuje się w glebie. Aktywność wykazuje głównie nocą.
Zwyczaje
Pomrowik plamisty to wszystkożerny ślimak. Żywi się głównie świeżymi liśćmi, owocami oraz siewkami roślin. W warunkach sprzyjających, przy wilgotnej pogodzie jego liczebność może gwałtownie wzrosnąć. Stanowi to poważne zagrożenie dla upraw rolniczych, ogrodowych i sadowniczych. Gatunek należy do najbardziej uciążliwych szkodników. Potrafi powodować znaczne straty, zwłaszcza gdy wilgotna aura utrzymuje się przez kilka sezonów z rzędu.
Cykl życia
Cykl życiowy pomrowika plamistego trwa zaledwie kilka miesięcy. Zazwyczaj obejmuje dwa pokolenia w ciągu roku. Główna faza rozrodcza przypada na lato i jesień. Ślimaki składają setki jaj, z których wykluwają się młode.
Maksymalna długość życia gatunku to około roku. Dorosłe osobniki giną wraz z pierwszymi przymrozkami. Zimę najczęściej przetrwają jedynie jaja, choć czasem również młode osobniki.
Drapieżniki i pasożyty
Pomrowik plamisty ma wielu naturalnych wrogów, zwłaszcza wśród chrząszczy z rodziny biegaczowatych. Do skutecznych drapieżników należy m.in. biegacz gajowy (Carabus nemoralis), który z punktu widzenia człowieka uchodzi za pożytecznego sprzymierzeńca. Zjada bowiem zarówno młode osobniki ślimaka, jak i ich jaja. Inne gatunki biegaczowatych, które polują na tego ślimaka, to Pterostichus melanarius, Pterostichus madidus, Nebria brevicollis, Poecilus cupreus oraz Scarites anthracinus, obserwowany w Argentynie jako drapieżnik dorosłych i jaj.
Wśród pasożytów najciekawszą relację wykazuje nicień Phasmarhabditis hermaphrodita. Żyje on w symbiozie z bakterią Moraxella osloensis. W środowisku naturalnym nicienie te przenoszą bakterie do jamy płaszczowej ślimaka. Tam drobnoustroje namnażają się i prowadzą do jego śmierci.
Ślimak może również mechanicznie przenosić bakterie Escherichia coli. Wśród pasożytów zidentyfikowano także nicienia Parelaphostrongylus tenuis.
Pomrowik plamisty – biologia
Pomrowik plamisty żyje zazwyczaj od 9 do 12 miesięcy. W ciągu życia jeden ślimak może złożyć nawet do 700 jaj. Mają one przezroczystą powłokę. Mierzą około 3 × 2,5 mm. Składane są w skupiskach po 10–20 sztuk – zwykle w glebie, pod kamieniami, grudami ziemi lub resztkami roślinnymi. Najintensywniejsze składanie jaj przypada na lato i jesień. Pojedyncze zniesienia mogą występować przez cały rok. Wylęganie następuje najczęściej późną wiosną, jesienią i wczesną zimą.
Ślimaki, które wykluwają się wiosną, osiągają dojrzałość płciową jesienią. Po kopulacji składają jaja, z których część może zdążyć się, wykluć jeszcze przed nadejściem zimy. W ciągu roku rozwija się zwykle jedno, rzadziej dwa pokolenia. Największe zagęszczenie populacji notuje się późnym latem i jesienią, w okresie wschodów rzepaku ozimego i pszenicy ozimej. Wtedy dominują osobniki dojrzałe płciowo.
Pomrowik plamisty żeruje zarówno w glebie, jak i na jej powierzchni. Odżywia się roślinami oraz ich resztkami. Pozostaje aktywny nawet w niskich temperaturach, w tym przy zaledwie +2°C.
Przy okazji polecamy zapoznać się z artykułami:
- Połozowate
- Polatucha syberyjska
- Ile żyje patyczak, jak o nie dbać oraz co jedzą
- Przyszłość religii – cz. 1: Obecna sytuacja
- Przyszłość religii – cz. 2: Widmo apokalipsy
Źródło:
1. https://en.wikipedia.org/wiki/Deroceras_reticulatum [dostęp: 27.08.2025]
© Źródło zdjęcia głównego: Wikimedia Commons. Autor: Bruce Marlin. Licencja: CC BY-SA 3.0.
